Decenija mraka u kući Mihaila Lalića

Spomen-kuća Mihaila Lalića kupljena je od mještana andrijevičkog mjesnog centra Trepča donacijama i izdvajanjima Vlade Crne Gore i opština Berane i Andrijevica
8857 pregleda 6 komentar(a)
Spomen-kuća Mihaila Lalića, Foto: Tufik Softić
Spomen-kuća Mihaila Lalića, Foto: Tufik Softić

Skoro deceniju lokalne vlasti u Andrijevici obećavaju iz godine u godinu da će privesti namjeni Spomen kuću Mihaila Lalića, ali sve ostaje na obećanjima. Taj objekat nije priveden namjeni i nalazi se pod ključem do danas.

Spomen-kuća Mihaila Lalića kupljena je od mještana andrijevičkog mjesnog centra Trepča, rodnom selu Lalića, za te potrebe za­hva­lju­ju­ći do­na­ci­ja­ma i izdva­ja­nji­ma Vla­de Cr­ne Go­re i op­šti­na Be­ra­ne i An­dri­je­vi­ca. U to vrijeme došlo se do računice da je bolje kupiti jednu postojeću kuću, nedaleko od temelja rodne kuće ovog velikana, nego praviti novu. Otkup i opremanje koštali su oko četrdeset hiljada eura.

Spomen-kuća je zvanično otvorena i data na gazdovanje i upravljanje an­dri­je­vič­kom Cen­tru za kul­tu­ru.

Mihailo Lalić se, međutim, od tada nalazi samo u imenu te gradske kulturne ustanove, dok je njegova kuća i danas prazna i daleko od očiju javnosti.

U opozicionim partijama u ovom gradu, u kojem je na vlasti Demokratska partija socijalista, smatraju da takav odnos pre­ma Lalićevoj Spomen-kući pred­sta­vlja još je­dan do­kaz da ta partija unižava sve kulturne vrijednosti.

Profesor književnosti u penziji i poznavalac djela Mihaila Lalića Mi­lo­rad Vu­kić ocjenjuje da je suvišno go­vo­ri­ti o Lalićevoj duhovnoj i kulturnoj vertikali, ali da se iz nekih razloga to polako stavlja u zaborav.

Njega čudi činjenica da Spomen-kuća nije pro­funk­ci­o­ni­sa­la, iako se iz op­štin­ske ka­se iz­dva­ja­ju ogrom­na sred­stva za po­tre­be an­dri­je­vič­kog Cen­tra za kul­tu­ru, koji nosi njegovo ime.

“Pro­šle go­di­ne je za po­tre­be Cen­tra za kul­tu­ru, ko­ji bro­ji tri­de­se­tak za­po­sle­nih, bu­dže­tom opre­di­je­lje­no bli­zu 300.000 eura. Za narednu godinu 250 hiljada. To­li­ko sred­sta­va ne do­bi­ja­ju ni mno­go ve­ći cen­tri. Mogao je dio toga novca biti usmjeren u aktiviranje ove kuće”, smatra Vukić.

On naglašava da par­ti­ja na vla­sti stva­ra tra­gi­čan ži­vot­ni am­bi­jent za mla­de lju­de.

“To se lijepo vidi na primjeru Spomen-kuće. Umje­sto du­hov­nog uz­di­za­nja i otva­ra­nja no­vih rad­nih mje­sta, omla­di­na je do­ve­de­na u po­zi­ci­ju da pro­si jednokratne pomoći”, kaže Vukić.

Iz lo­kal­ne upra­ve obećavaju da će u na­red­nom pe­ri­o­du pred­u­zi­ma­ti od­go­va­ra­ju­će mje­re ka­ko bi Spo­men-ku­ća u Trep­či pro­funk­ci­o­ni­sa­la ona­ko ka­ko je to pr­vo­bit­no za­mi­šlje­no. Oni su od­ba­ci­li op­tu­žbe da na­mjer­no izbje­ga­va­ju da otvo­re ovaj obje­kat.

Da će se Lalić preko Spomen-kuće vratiti u zavičaj, obećao je prošle godine u ovo vrijeme i ministar kulture Aleksandar Bogdanović, prilikom posjete Andrijevici.

Mihailo Lalić
Mihailo Lalić(Foto: S. Vuković)

“Dogovoreno je da Ministarstvo i Opština definišu projekat sanacije i uređenja objekta, kako bi kuća posvećena ovoj, za kulturu i istoriju Crne Gore važnoj ličnosti, postala mjesto okupljanja umjetnika i središte brojnih kulturnih programa”, rekao je tada Bogdanović. Da će Spomen-kuća biti otvorena najkasnije do ljeta koje je za nama, tada je obećao i predsjednik opštine Andrijevica Srđan Mašović.

Lalića, prvog dobitnika Njegoševe nagrade, 1963. godine za roman ‘’Lelejska gora’’, laureata NIN-ove nagrade za 1973. godinu za roman ‘’Ratna sreća’’, ipak, nikako do danas da se sjete.

Minulog ljeta se navršilo 105 godina od Lalićevog rođenja. On danas ima ‘’svoju ulicu’, odnosno bulevar u Podgorici, zastupljen je u školskim programima i lektiri. Književno djelo mu je postalo poseban nastavni predmet, Poetika Mihaila Lalića, jednosemestralni, na Filološkom fakultetu u Nikšiću. Samo ga nema u zavičaju.

“Ako sam u svađi s tamošnjim ljudima, nisam s predjelima. Kad ih pogledam, promijenim raspoloženje”, znao je da kaže veliki romansijer, ilustrujući svoj odnos sa zavičajem.

Andrijevica siromašna po svim parametrima

Opština Andrijevica jedna je od najsiromašnijih opština u državi, prema svim pokazateljima. Ovaj gradić sredinom deventanestog vijeka predstavljao je, međutim, kulturno i duhovno središte ovog dijela Crne Gore. Manje su poznate činjenice da je nakon prijestonice Cetinja, u Andrijevici otvorena prva državna škola u Crnoj Gori. Takođe, 1892. godine u Andrijevici su otvorene prva biblioteka i čitaonica u Crnoj Gori. U periodu od 1882. do 1910. godine na ovim prostorima počinje sa radom još nekoliko privatnih škola. To je dalo izvanredne rezultate na polju prosvjećenosti, pa prema popisu stanovništva iz 1909. godine, srazmjerno broju stanovnika, Andrijevica je bila druga varoš prema broju pismenih u Crnoj Gori, odmah poslije Cetinja. Andrijevica danas jedva da ima đaka za jedno odjeljenje prvačića, a u pitanje se, zbog slabog priliva učenika, dovodi opstanak srednjoškolskog centra u ovoj varošici. Siromaštvo, ipak, ne može biti opravdanje za činjenicu da se zapostavlja i zaboravlja Lalićevo ime.

Bonus video: