Kad je Vlada donijela odluku da, kao mjeru protiv širenja koronavirusa spiskove sa imenima i adresama građana u samoizolaciji učiji javnim, morali su naći i mehanizam kojim bi ograničili upotrebu tih podataka, ocijenilo je više sagovornika “Vijesti”.
Nedugo pošto su Vlada i Nacionalno tijelo za borbu protiv zaraznih bolesti javnim učinili spiskove lica kojima su propisane mjere samoizolacije, kreiran je veb sajt na kojem autor, koristeći te podatke, “pomaže” građanima da vide koliko su udaljeni od onih u samoizolaciji.
“Cilj ove aplikacije je prevencija i uvid u novonastalu epidemiju. Udaljenost nije 100 odsto tačna i zavisi od vašeg uređaja i adresa koje uzimamo sa Vladinog sajta”, piše na stranici, čija je internet adresa registrovana 22. marta, dan pošto je Vlada donijela odluku o objavljivanju spiskova.
Stranica, kao i javni spiskovi Vlade, sadrži imena i prezimena, adrese i datume kada su tim licima propisane mjere samoizolacije. Nakon ove, na internetu se pojavila još jedna stranica koja te informacije takođe povlači sa Vladinog sajta.
Stava da su spiskovi morali biti poznati samo nadležnima i službenicima policije, Ivan Radunović iz softverske firme Codingo iz Podgorice ocijenio je da je kreiranje sajtova koji se pozivaju na podatke koje je Vlada učinila javnim, “zloupotreba”.
“Objavljivanje spiskova ljudi u samoizolaciji možda je nekome izgledalo kao dobra ideja na početku, ali nisu prošla 24 sata, a već je jedna osoba zloupotrijebila te podatke i napravila sajt koji na osnovu lokacije prikazuje ljude koji su najbliži vama, a u samoizolaciji su. I kao da to nije bilo dovoljno, nego su još okačili i reklamu, kako bi sticali korist na ličnim podacima tih ljudi. Ovo je nešto na šta država mora da reaguje i kazni lice koje je riješilo da monetizuje nečiju samoizolaciju”, kazao je on “Vijestima”. Za Radunovića, ovaj primjer je tek početak zloupotreba.
“Očekujem da će se dešavati i pljačke na seoskim objektima ljudi koji su na primjer izolovani u gradu, a njihovi podaci se objave”, upozorava on.
A u situaciji kad su spiskovi sa imenima i adresama građana već javni, država je morala naći mehanizam da ograniči upotrebu tih podataka, ocjenjuju sagovornici “Vijesti”. Na pitanje da li bi validno bilo da je država uz spisak stavila i napomenu da se svaka zloupotreba i korišćenje podataka kažnjavaju, odnosno podliježu sankcijama, Radunović kaže da bi takva mjera svakako odvratila ljude od zloupotreba.
Da je Vlada trebalo da, pošto su podaci o licima u samoizolaciji već javni, jasno navede i da podatke ne smiju da zlopoutrebljavaju i koriste treća lica, smatra i Mirko Jovović iz softverske firme Infocom.
“Apsolutno se mora staviti da je svako korišćenje podataka što se tiče dijela gdje su imena ljudi i njihove adrese - zaštićeni, tj. svaka zloupotreba se mora kazniti. Sada nam je svima dosadno, pa ćemo se igrati imenima ljudi i na osnovu toga praviti aplikacije”, kazao je on “Vijestima”.
Ukazuje i da aplikacija ili veb sajtovi koji koriste ove podatke mogu da ostanu javno dostupni na internetu i pošto se završi kriza uzrokovana novim virusom korona.
“Ko ima pravo da raspolaže njima i da nečije ime ostane zauvijek zabilježeno. Sa druge strane, pretraživači sve pamte, čije je pravo da ‘zauvijek’ obilježi Marka Markovića kao bolesnog ili potencijalno bolesnog”, poručuje Jovović.
Vlada je negirala da je na njihovom sajtu objavljen spisak na kojima su uz imena lica u samoizolaciji objavljeni i njihovi matični brojevi. Ipak, ti spiskovi, dijeljeni su među korisnicima društvenih mreža i u posjedu su dijela građana širom Crne Gore. U pitanju je Excel dokument, koji je sa više adresa dostavljen i novinarima “Vijesti”.
Radunović upozorava da je to dodatan problem.
“Tek je to podložno raznim manipulacijama. Imali smo slučajeve neovlašćenog podizanja novca sa računa pravnih i fizičkih lica, falsifikovanje platnih naloga i možda najbolji slučaj gdje je jedno lice sebe postavilo za odgovorno lice u jednom preduzeću. Svi podaci oko firmi javno su dostupni i tu nema ništa sporno. Sporan je samo dio gdje nemamo utvrđene protokole na strani institucija i provjere identiteta lica i zbog toga će nam se dešavati još zloupotreba”, upozorava Radunović.
Poručio je da će se propusti dešavati dok god se budu koristili pečati za firme i dok god ne budu povezani svi javni registri.
“Za fizička lica apsolutno se ne smiju objavljivati nigdje matični brojevi, taj broj predstavlja svojevrsni primarni ključ u svim bazama podataka institucija i on mora ostati tajna. Potrebno je i da što manji broj ljudi u instutucijama postupa sa tim podacima, a to se jedino može postići automatizacijom i pametnim softverskim rješenjima”, poručio je on.
Nacionalni koordinacioni tim za zarazne bolesti je imena lica kojima su izdata rješenja o obaveznoj samoizolaciji počeo da objavljuje 21. marta. Iz Vlade je ranije saopšteno da je odluka donijeta uz saglasnost Agencije za zaštitu ličnih podataka, “pošto je utvrđeno da pojedina lica krše mjeru izlažući visokom riziku cijelu Crnu Goru”.
Iz više domaćih i međunarodnih organizacija, među kojima je i Međunarodna organizacija za zaštitu ljudskih prava (Civil Rights Defenders, CRD) Vladi je upućen zahtjev da poštuje pravo na privatnost građana koji su u samoizolaciji zbog pandemije koronavirusa i da povuku objavljene spiskove.
Bonus video:
