Obnova proizvodnje u ulcinjskoj solani mogla bi imati neprocjenjiv značaj za valorizaciju kuhinjske soli kao jednom od stubova neorganske hemijske tehnologije, magnezijumovih jedinjenja i broma, ali i razvoju hemije litijuma i njegovih jedinjenja neophodnih u proizvodnji litijum-jonskih baterija i kalijum perhlorata, jednom od najvažnijih privrednih eksploziva.
To je u informaciji o mogućnostima valorizacije natrijum-hlorida (soli) u solani “Bajo Sekulić“ u Ulcinju ocijenio magistar tehnologije Živko Andrić.
Podsjetio je da je so nezamjenjiv sastojak ljudske ishrane i da istovremeno predstavlja značajnu sirovinu za proizvodnju čitavog niza proizvoda velikog privrednog i komercijalnog značaja, kao što su kalcinirana i bikarbona soda, natrijum-sulfat ili Glauberova so, kaustična voda, hlorovodonična kiselina, hlorati i perhlorati.
“Iz toga se može zaključiti koliki značaj ima natrijum-hlorid za privredu svake zemlje. Na temelju toga, u svijetu se kao mjerilo razvoja industrije, posebno hemijske, uzima stepen valorizacije kuhinjske soli“, kazao je Andrić. Podsjetio je da je sredinom prošlog vijeka oko 16.000 proizvoda bilo bazirano na natrijum-hloridu kao polaznoj sirovini.
Međutim, naveo je, ekspanzija organsko-hemijske tehnologije, a posebno ekspanzija proizvodnje hlornih derivata, gdje hlor gotovo stoprocentno potiče od natrijum-hlorida, dovela je do višestrukog uvećanja tog broja, pa se danas može govoriti o više desetina hiljada proizvoda na bazi soli.
Podsjetio je i na ekspanziju proizvodnje kuhinjske soli nakon Drugog svjetskog rata - 1946. proizvedeno je 32,6 miliona tona, 83,2 miliona tona 1960. a deset godina kasnije - 142,6 miliona tona.
“Zanimljiv je podatak da se na ishranu potroši svega 2 do 2,5 odsto proizvedenog natrijum hlorida“, piše u informaciji i ističe činjenica da se proizvedeni hlor ranije dominantno koristio za bijeljenje papira i tkanina, oko 80 odsto, a za organsku sintezu svega 10 do 15 procenata. Danas je, ističe Andrić, potpuno obrnuta situacija, pa i do 85 odsto proizvedenog hlora ide na organsku sintezu.
“U bivšoj Jugoslaviji, na bazi natrijum-hlorida, izgrađen je niz velikih industrijskih postrojenja u Tuzli, koja je postala veliki i poznati centar hemijske industrije ne samo u SFRJ nego i u Evropi, poznat kao grad soli i uglja. Na tom planu, u ulcinjskoj solani nije urađeno ništa“, piše u informaciji.
Andrić podsjeća da su prvi konkretan korak ka valorizaciji morske soli 1993. napravili tadašnja podgorička firma “Montchening“ i solana. Projekat je pokrenula Vlada zbog problema u nabavci infuzionih rastvora. Iako je urađen idejni projekat fabrike za proizvodnju farmaceutskog natrijum-hlorida, naveo je Andrić, koji je dobio i visoku ocjenu revizione komisije, kasnije se odustalo od toga.
Drugi pokušaj potekao je od nekadašnjeg Zavoda za razvoj i poslovanje 1990. godine, a odnosio se na preradu matičnog luga solane u cilju dobijanja magnezijumovih jedinjenja i broma. Iako su se oko projekta okupile ugledne firme i kredibilne institucije, sve je stalo zbog poznatih dešavanja početkom devedestih prošlog vijeka.
U informaciji stoji i da je otpadni lug pri proizvodnji soli u solani veoma bogat solima magnezijuma čija je valorizacija opravdana, a što potvređuje primjer Izraela. Na matičnom lugu iz svojih morskih solana Izraelci su zasnovali impresivnu proizvodnju magnezijumovih jedinjenja, prije svega magnezijum-oksida, osnovne komponente mnogih vatrootpornih materijala. U lugu se nalazi i brom koji nalazi primjenu u mnogim granama hemije, a naročito u farmaciji gdje se koristi za izradu mnogih važnih ljekova. U međuvremenu, jedna domaća stručna ekipa radila je na osvajanju proizvodnje hlorata i perhlorata iz kuhinjske soli, što je rezultiralo originalnim i priznatim tehnološkim rješenjima.
“Radi se o poznatim proizvodima visoke komercijalne vrijednosti kao što su amonijum-perhlorat, osnovna komponenta kompozitnih raketnih goriva, kalijum-perhlorat, jedan od najvažnijih privrednih eksploziva, magnezijum i barijum-perhlorat, najefikasnija sredstva za sušenje uopšte, natrijum-hlorat, poznati komercijalni proizvod... Posebno bi trebalo istaći litijum-perhlorat, koji pored ostalog nalazi primjenu i u proizvodnji litijum-jonskih baterija“, piše u informaciji.
Navodi se “da okolnost da je trenutno hemija litijuma jedna od najatraktivnijih grana hemije uopšte, sa izgledima da taj primat zadrži i sljedećih 100 do 150 godina, prvenstveno zbog primjene litiijuma i jedinjenja u proizvodnji baterija, ali i u drugim oblastima, ovom programu daje posebnu vrijednost“. Andrić ističe činjenicu da o trenutnom značaju hemije litijuma i njegovih jedinjenja svjedoči Nobelova nagrada za 2019. godinu, koju je dobilo troje naučnika za istraživanje litijum-jonskih baterija.
Nakon prve evaluacije, projekat je dobio laskave ocjene, ali je nakon toga propao zbog neadekvatne organizacione šeme, kako je pisalo u završnoj ocjeni obrazloženja.
Park soli i u Podgorici?
Andrić, koji posjeduje firmu “Centar za primijenjenu hemiju - Podgorica“, kaže da će aplicirati kod Naučno-tehnološkog parka programom čija će agenda, u znatnoj mjeri, počivati na natrijum-hloridu, kao osnovnoj sirovini.
“U okviru budućeg Parka predviđa se mala ogledna jedinica za prečišćavanje soli, kao i dvije male ogledne jedinice za proizvodnju hlorata i perhlorata, potrebnih za proizvodnju niza važnih proizvoda od kojih ističemo: litijum-perhlorat, magnezijum- perhlorat, barijum-perhlorat i perhlorna kiselina. Posebno mjesto u ovom nizu zauzima litijum-perhlorat, najviše zbog svoje masovne primjene u proizvodnji litijum-jonskih baterija, ali i zbog drugih važnih primjena, u organskoj sintezi, medicini...”, naveo je Andrić. Dodao je da pored litijum-perhlorata, agenda predviđa proizvodnju još nekoliko važnih jedinjenja litijuma koja takođe nalaze primjenu u proizvodnji litijum-jonskih baterija.
“Sve prethodno dobija na značaju kada se zna da na Metalurško-tehnološkom fakultetu u Podgorici već postoji grupa, koju predvodi prof. dr Veselinka Grudić, sa ozbiljnim znanjima i referencama iz ove oblasti, i sa raširenom mrežom saradnje“.
Bonus video:
