“Imaš li nešto da potrujem paščad”, otvoreno je pitanje koje se nekad postavljalo u poljoprivrednim apotekama i veterinarskim ambulantama.
Trovanje životinja, uglavnom pasa i mačaka, dešava se i danas, ali se to danas radi “ispod žita”.
To je “Vijestima” kazala dugogodišnja aktivistkinja i članica Savjeta za zaštitu životinja pri Ministarstvu poljoprivrede Svetlana Manojlović. Istim riječima, obratila se i Savjetu, te drugim institucijama, u čijoj su nadležnosti dobrobit i zaštita životinja.
Od početka novembra, na društvenim mrežama i u medijima objavljeno je o više slučajeva trovanju pasa i mačaka u Podgorici, ali i drugim gradovima i naseljima u Crnoj Gori. Iz Glavnog grada Podgorica 17. novembra podnijeli su krivičnu prijavu protiv NN lica. Prijave su podnijeli i aktivisti za zaštitu životinja.
U međuvremenu, nije saopšteno i da li je neko osumnjičen.
Iz Uprave za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove “Vijestima” su kazali da “nije poznato šta je izazvalo uginuće životinja koje su nedavno pronađene u centru Podgorice”.
“U saradnji sa službenicima Uprave policije, nadležni veterinarski inspektor je izvršio uzorkovanje potencijalno opasne aktivne supstance na lokacijama koje su prepoznate od strane policije. Uzorci su dostavljeni na laboratorijsko ispitivanje u Centar za ekotoksikološka ispitivanja (CETI), u cilju identifikacije aktivne materije kao potencijalnog uzroka trovanja pasa sa smrtnim ishodom, u većini slučajeva. Nakon obavljene laboratorijske analize uzoraka rezultati će od strane Uprave policije biti dostavljeni nadležnom tužiocu. Nadamo se da će informacija o uzroku uginuća životinja biti od koristi nadležnim organima u otkrivanju počinilaca”, kazali su iz Uprave.
NVO i građani jedini govore o trovanju
Govoreći o tome ko truje životinje, Svetlana Manojlović prstom upire u mnoge - lokalne samouprave, firme koje se bave dezinfekcijom, kaže da je saradnja među institucijama loša i da to otežava pokretanje istrage i otkrivanje počinilaca.
“Komunalni inspektori i policajci kada naiđu na leš životinje ili na poziv građana izađu na teren, odmah zovu radnike iz ‘Čistoće’ da ukloni leš. Jedino nevladine organizacije i pojedini građani ukazuju na postavljanje otrova i trovanje životinja i tada pokušavaju da okupe nadležne, ali se opet ide uobičajenom usvojenom procedurom i svi napori NVO i građana ostaju bez rezultata, sa kesicama uzoraka zemlje i uzorcima otrova. Komunalna policija ni inspekcija neće da izađu na teren ako je životinja koja je na javnoj površini u teškom stanju, povraća, grči se, trese... Kažu ‘zovite kad ugine, zvaćemo Čistoću da ukloni leš’. Ne pada im napamet da pozovu veterinara koji bi prepoznao simptome trovanja ili konstatovao smrt usljed trovanja”, kazala je Manojlović “Vijestima”.
Prema njenim riječima, takva reakcija izostaje jer “te službe ne znaju da prepoznaju simptome trovanja”.
“A nemaju ni vremena da se bave time i ne posmatraju to na način da je postavljanje otrova na javnim površinama potencijalna opasnost i po zdravlje i život ljudi”, rekla je ona.
Manojlović ne štedi ni građane, koji, kako kaže, “usljed ličnog animoziteta prema životinjama postavljaju otrov oko ulaza, po žbunju, lično im bacaju hranu sa otrovom”.
“Ova pojava zaslužuje posebnu pažnju i angažman Uprave policije i tužilaštva”, kazala je ona.
Bez statistike nema ni ozbiljne strategije
Iz Osnovnog tužilaštva u Podgorici “Vijestima” nisu odgovorili da li je i koliko prijava zbog trovanja životinja tom tužilaštvu podnijeto u proteklih pet godina i kakav je ishod tih prijava. Iz Specijalističke veterinarske laboratorije redakciji su kazali da je za isti period njima podnijeto 13 zahtjeva za ispitivanje pod sumnjom na trovanje pasa i mačaka.
“Od kojih su samo neki realizovani do kraja sa utvrđivanjem vrste otrova koji je izazvao uginuće”, rekao je “Vijestima” dr Nikola Pejović.
Dodaje i da broj sprovedenih obdukcija u laboratoriji ne može biti pouzdan pokazatelj frekventnosti pokušaja namjernog trovanja pasa i mačaka.
“Jer znatan broj otrovanih pasa i mačaka bude tretiran u veterinarskim ambulantama antidot terapijom s pozitivnim krajnjim ishodom”, rekao je on. Iz veterinarske ambulante “Meducis vet” kazali su da u toj ambulanti mjesečno registruju dva do tri slučaja trovanja.
“To se sigurno dešava i u drugim ambulanta”, kaže veterinar Milan Mitić.
Iz Udruženja “Ruka-šapi” podsjetili su na rijetke prijave i ishode tih prijava. Godine 2016. zbog trovanja pasa na više lokacija u Podgorici, podnijeli su krivičnu prijavu protiv NN lica. Iste godine, u naselju Blok 5, od posljedica trovanja uginuo je pas rase bokser vlasnika Marka Strugara.
“Po podnošenu prijave, inspektor Miodrag Jovović pozvao nas je da damo izjavu i tom prilikom dostavili smo mu materijal na oko 50 strana, sa komentarima i slikama otrova i otrovanih životinja u cijeloj Crnoj Gori, sa akcentom na Podgoricu. Materijal obuhvata period od 2014. do 2016. godine, a sadrži objave o slučajevima trovanja, kako vlasničkih, tako i bezdomnih životinja u cijeloj Crnoj Gori. Počinilac u ovom konkretnom slučaju nije pronađen. Mjesec nakon toga, slučaj se ponovio. Strugar je uspio i da ispita vrstu otrova što je podnio Upravi policije. On je takođe prikupio potpise stanara koji traže da se počinilac utvrdi i kazni zbog ugrožavanja njih i života njihovih porodica, kao i kućnih ljubimaca. Počinilac nije pronađen”, kazala je “Vijestima” Milica Đikanović iz udruženja “Ruka-šapi”.
Godinu kasnije, u ferbruaru 2017. na Ćemovskom polju otrovani su bezdomni psi o kojima su brinuli aktivisti te NVO. Iz “Ruka-šapi” i tada su podnijeli krivičnu prijavu, ali je izostala reakcija i policije i tužilaštva. Reakcija je izostala i na prijavu zbog tovanja psa u naselju Zabjelo, u avgustu iste godine. U avgustu 2018. zbog trovanja psa u dvorištu porodične kuće u naselju Donja Gorica, u Podgorici, vlasnici su podnijeli krivičnu prijavu protiv komšinice Milke Mugoša.
Mugoša je kažnjena uslovno.
“Brojne druge prijave za slučajeve trovanja bezdomnih ili vlasničkih životinja podnosili smo Upravi policije i putem telefona, ali do danas niti jedan počinilac nije pronađen ni kažnjen. Do današnjeg dana, naša arhiva se samo puni, počinoci ohrabreno kupuju otrov po izboru i nesmetano, a nadležne institucije ne pridajući ovom problemu iole značaja, samo daju podsticaj počinicocima da nastave sa svojom praksom”, kazala je Đikanović.
Uprkos takvom odnosu nadležnih, sagovornici navode da ne treba odustajati od prijava. Svetlana Manojlović kazala je da je statistika o slučajevima trovanja, te uopšte mučenja i ubijanja životinja neophodna, kako bi se preduzele konkretne mjere.
“Mi o broju otrovanih životinja podatke dobijamo isključivo od NVO. Veterinari bi o broju otrovanih životinja koje su tretirali u svojim ambulantama trebalo da obavijeste makar Upravu za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove (UBHVFP), a za svaki registrovani sjučaj ujedno da obavijeste Upravu policije, jer trovanje podliježe Krivičnom zakoniku. Od Komunalne inspekcije i UP treba potražiti broj izlazaka na teren zbog trovanja životinja, od policije i broj prijavljenih slučajeva i preduzeti korake prema tužilaštvu”, kazala je ona.
Iz udruženja “Korina Animals” kazali su da je problem i jer građani u većini i ne znaju da treba da prijave djelo učinjeno na štetu životinja.
“Čak nam se obraćaju i vlasnici kućnih ljubimaca sa pitanjem šta treba da urade, jer im je otrovan pas u dvorištu, što implicira da oni uopšte ne znaju za postojanje krivičnog djela mučenje i ubijanje životinja. Poseban problem su oni koji ne žele da prijave trovanje svog psa, čak i kada im se kaže da to treba da učine. Danas smo čuli za slučaj u Nikšiću da je nakon trovanja svog psa vlasnik htio da udomi novo štene kod jedne veterinarske ambulante, bez da uopšte pokuša da sazna ko je otrovao njegovog psa i to prijavi policiji, tako da mu novo udomljavanje naravno nije bilo dozvoljeno. Odgovorno vlasništvo počinje od nas samih”, kazala je “Vijestima” Tijana Kovačević iz tog udruženja.
Uspostaviti protokole postupanja
A i kad se dogodi prijava, sagovornici navode da se u praksi događalo da se institucije ograđuju od nadležnosti.
“Često se dešavalo, a iskreno se nadam da više ne, da se nadležni organi ograđuju od nadležnosti kada ih pozovete da prijavite moguće kršenje zakona na štetu životinja i, u slučaju trovanja, životne sredine. Nakon toga je uobičajena procedura bio izlazak policije na teren, koja bi uzela mali uzorak supstance sa lica mjesta, a leš psa ili mačke su obično odlagali (sahranjivali) građani. Rezultati analize uzorka se nikad ne objave javno ako i budu analizirani, a tužilaštvo se ne oglasi. Ne znam ni za jedan slučaj da su izuzeti snimci sa videonadzora sa lokacija na kojima su pronađene sumnjive supstance ili mrtve životinje. I na tome sve ostane”, kazala je Kovačević.
Zato je, dodaje ona, neophodno uspostaviti protokole postupanja.
“Određena državna tijela su u saradnji sa NVO već razvila protokole za postupanje u raznim oblastima, kao što je nasilje u porodici i rano napuštanje školovanja. Isti model treba primijeniti i na oblast mučenja i ubijanja životinja i razaranja njihovog staništa, jer kao što je rekao jedan službenik UP dobro upućen u ovu problematiku - sve što se ne uredi propisima, protokolima i načinima postupanja, teško je rješivo”, rekla je Kovačević.
Za obdukciju treba uput veterinara ili nalog tužioca
Iz Specijalističke veterinarske laboratorije u Podgorici objasnili su postupak kakav se sprovodi za slučaj kad se laboratoriji dostavi uzorak - leš psa ili mačke.
“U slučaju kada se laboratoriji dostavi uzorak (leš psa ili mačke) sa pretpostavkom da se radi o trovanju, a uz uput veterinara /ili naredbu tužioca kojima se nalaže sprovođenje obdukcije, pristupa se izvođenju iste s ciljem postavljanja opravdane sumnje na trovanje ili isključivanja trovanja”, objašnjava dr Nikola Pejović.
Dodaje da obdukcija često pokaže da nije u pitanju trovanje, iako su prisutni simptomi nalik na trovanje i smrt životinje je nastupila brzo. To je slučaj kod spleta crijeva, uvrtanja želuca...
“Na osnovu obdukcionog nalaza u nekim slučajevima moguće je sa visokim procentom vjerovatnoće postaviti sumnju na trovanje kad se nađu karakteristične promjene na unutrašnjim organima izazvane dejstvom određenog otrova. Ponekad obdukcioni nalaz bude nespecifičan ili, što nije rijedak slučaj, čak potpuno negativan, a kasnije se potvrdi prisustvo toksikanta.
Anamnestički podaci i klinička slika su od velikog značaja za postavljanje sumnje na trovanje. Pojava iznenadnih uginuća, do tada potpuno zdravih pasa i mačaka, sa manje ili više naglašenom kliničkom slikom pobuđuje sumnju na trovanje. U svakom slučaju, konačan sud se donosi na osnovu toksikološke analize koja se ne sprovodi u veterinarskoj laboratoriji, već u za to specijalizovanim laboratorijama”, kazao je on.
Takve analize rade se u Centru za ekotoksikološka ispitivanja (CETI).
Govoreći o preparatima koji se najčešće koriste kod trovanja, Pejović je rekao da je u upotrebi širok asortiman različitih otrova, najčešće iz grupe organofosfata, u koje spadaju i preparati za uništavanje insekata, karbamata i kumarinskih preparata, te da nije rijetka ni upotreba moluskicida, koji se koriste za uništavanje puževa.
“Krajem prošle godine imali smo slučaj trovanja alkaloidom strihninom koji spada u grupu veoma opasnih otrova čija je upotreba odavno zabranjena i stručnim licima, te se ne može legalno nabaviti niti upotrijebiti u bilo koju svrhu”, kazao je on.
Sagornici ukazuju i da je, osim nalaza obdukcije, koji košta 30 do 50 eura, te toksikoloških nalaza, koji su skuplji, za identifikaciju počinilaca neophodno obezbijediti i druge dokaze.
“Kada smo sigurni da je smrt ljubimca nastupila kao posljedica trovanja, opet morate imati još neke materijalne dokaze protiv osumnjičenog - svjedočenje, foto ili video dokumentacija...”, rekao je veterinar Milan Mitić iz ambulante “Medicus Vet”.
Sagovornici “Vijesti” saglasni su i da su ponašanja lica koja namjerno truju životinje - devijantna.
“Zdrava psihosocijalna osoba ne može tek tako da uzme otrov i namjerno da ljubimcu, jer se takav čin ravna sa ubistvom”, poručuje Mitić.
Iz Uprave za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove poručili su da je, pored otkrivanja za nehuman odnos prema životinjama nije presudno počinilaca trovanja i sprovođenja kaznene politike, važna svijest društva o važnosti dobrobiti životinja. “Jednako važno je odgovorno vlasništvo nad kućnim ljubimcima, što podrazumijeva prvenstveno brigu o njihovom zdravlju”, kazali su iz Uprave.
Boreći se protiv glodara, nehotice ubijaju pse i mačke
Sagovornici “Vijesti” kazali su da se kod trovanja koriste pesticidi, ali i drugi proizvodi koji sadrže iste aktivne supstance, kao što su biocidi (neka sredstva za suzbijanje muva…), otrovi za miševe i pacove, sredstva za kućnu hemiju, razni ljekovi, te mnoge druge supstance iz domena hemijske industrije.
Govoreći o simptomima koje izazivaju, veterinar Milan Mitić kaže da je kod trovanja organofosfatima to pretjerano lučenje pljuvačke, pojačana kontakcija mišića, pad krvnog pritiska, dijareja, često uriniranje, otežano disanje, usporen rad srca, edem pluća, povraćanje, javljaju se i kontrakcije svih skeletnih mišića, leđa, glave... Dodaje i da životinja pada u šok, jer dolazi do usporenog rada srca, a isti preparati izazivaju edem pluća, pa životinja često ugine zbog gušenja.
Kod upotrebe kreozana, životinji praktično nema spasa, kaže on.
“Dolazi do izuzetno visoke temperature kod životinje, koja brzo raste i ne može da se kontroliše ljekovima, životinja se ponaša kao da je doživjela toplotni udar, ubrzano diše, izražen je brz rad srca i životinja ugine brzo, javlja se ukočenost tijela, sa izraženim grčem mišića leđa, vrata, glave, nogu... Vrlo dramatična klinička slika. To je najgora vrsta trovanja životinja, koja se nikako ne može iskontrolisati”, kaže Mitić.
Praksa je pokazala da se životinje truju i rodenticidima, preparatima za kontrolu populacije glodara. Mitić upozorava i da su rodenticidi uzrok slučajnih trovanja.
“Vrlo se često dešava trovanje pasa i mačaka uzimanjem rodenticida, jer je vlasnik psa postavio mamce sa otvorima na mjestu koje je dostupno psima”, kazao je on.
Korisnici pesticida upisani u javni registar
UBHVFP prije dvije godine uspostavila je registar korisnika sredstava za zaštitu bilja. Svi su prethodno prošli obuku, te dobili legitimacije, koje im omogućavaju promet pesticidima. Do sada je, kako su kazali iz Uprave, obučeno 548 korisnika.
“Lica koja posjeduju legitimaciju dužna su da vode evidenciju o upotrebi, pravilno čuvaju sredstva za zaštitu bilja i postupaju sa otpadom od sredstava za zaštitu bilja u skladu sa zakonom kojim je uređen otpad”, kazali su iz Uprave.
U registru primarnih proizvođača hrane biljnog porijekla, koji su ciljna grupa za obuku, nalazi se preko 3.000 proizvođača.
Iz Uprave su sigurni i da poljoprivredni proizvođači nisu adresa za trovanje životinja.
“Oni su svjesni da su to ‘ljekovi’ za njihovo bilje. Svaka druga upotreba sredstva za zaštitu bilja, osim propisane, je nedozvoljena i predstavlja zloupotrebu. Onaj koji zloupotrebljava bilo sredstva za zaštitu bilja, bilo biocide ili druge hemikalije za njega ne važe ni registri, ni legitimacije, već se radi o krivičnom djelu”, kazali su iz Uprave.
Registar korisnika pesticida dostupan je na adresi:
https://www.ubh.gov.me/biblioteka/sektor_3/Registri/
Bonus video:
