Građani i građanke imaju sve manje povjerenja u institucije, opterećuju ih socio-ekonomski problemi, nevladine ogranizacije (NVO) se vide kao najistaknutiji dio civilnog sektora i o njima preteže pozitivan stav, kao i da rade u javnom interesu i da imaju značajan uticaj u crnogorskom društvu. Registruje se apatija i nespremnost građana i građanki za društveni aktivizam, ali i snažna želja za članstvom u EU, akcentovano je, između ostalog, danas na prezentaciji nalaza istraživanja javnog mnjenja o ulozi civilnog društva u procesu demokratizacije i evropeizacije Crne Gore, koje je Centar za građansko obrazovanje (CGO), sa partnerima, sproveo u okviru projekta "Od osnovnih usluga do oblikovanja politika – M’BASE", uz podršku Delegacije EU u Crnoj Gori i Ministarstva javne uprave, digitalnog društva i medija.
Petar Đukanović, programski direktor CGO, u osvrtu na nalaze istraživanja konstatuje ukupan pad povjerenja građana i građanki u sve institucije u odnosu na ranija CGO istraživanja.
"Najveću prosječnu ocjenu (2.54), na skali od 1 do 5, imaju vjerske zajednice, slijedi obrazovni sistem, pa policija i zdravstvo, zatim predsjednik Crne Gore, pa NVO. Najmanje se vjeruje političkim partijama, tužilaštvu, medijima, sudstvu i sindikatima", kazao je Đukanović.
Iz CGO su saopštili da je istraživanje pokazalo da najveću odgovornost za dobrobit društva nosi Vlada (2.71 na skali od 1 do 3), a slijede predsjednik države (2.68) i Skupština Crne Gore (2.67), što kako dodaju ukazuje da se, nezavisno od nivoa povjerenja, dobro percipiraju nadležnosti, ali i mogućnosti, institucija.
"Za dobrobit društva smatraju se najmanje odgovornima banke, NVO, biznis sektor i sindikati. Na drugoj strani, za promovisanje demokratije ključni su mnogi i različiti akteri, ali primarno Vlada, zatim obrazovni sistem, mediji, i predsjednik države, pa vjerske zajednice i nevladine organizacije", pokazju nalazi istraživanja.
Kao najvažniji problemi, ističu oni iz socio-ekonomske sfere – nezaposlenost (27%), borba protiv korupcije i organizovanog kriminala (17.1%) i unaprjeđenje životnog standarda (13.5%), i zdravstvo (10.7%).
Snežana Kaluđerović, viša pravna savjetnica u CGO, navodi da nalazi ukazuju da građani i građanke većinski nijesu opšte ili uglavnom informisani o radu civilnog sektora (57.4%), dok je trećina njih (30.3%) uglavnom ili veoma informisana, a sa rastom stepena obrazovanje raste i informisanost o civilnom sektoru.
Ona je dodala da su TV, medijski portali i društvene mreže najvažniji izvori informacija o NVO.
"Iako civilno društvo čine brojni društveni akteri, građani i građanke tu dominantno prepoznaju NVO (44%), a u višestruko manjim procentima sindikate (7.9%), fondacije (7.6%), protesne i društvene pokrete (5.8%), medije (4.7%), strukovna udruženja (2.8%), vjerske grupacije (1.8%), itd. Skoro četvrtina građana i građanki nije znala što čini civilno društvo", dodala je Kaluđerović.
Ona je poručila da u opštem odnosu prema NVO, značajno preteže pozitivan stav građana i građanki i ocjena da NVO dobro rade (47.6%), dok je nešto malo više od petine (22%) suprotnog mišljenja.
Dodala je da se preko trećine građana i građana (30.4%) ne određuje u vezi sa ovim pitanjem.
"Na kreiranje stava o nekoj NVO najviše utiču aktivnosti te NVO (40.5%), zatim percipirani uticaj te NVO na društvo (17.3%), ali i stavovi lidera te NVO (12.1%). Aktivnosti NVO postaju važnije sa rastom obrazovnog nivoa građana i građanki, dok se oni bez obrazovanja natprosječno opredjeljuju prema stavovima lidera NVO", pojasnila je Kaluđerović.
Navela je i da je zabrinjavajući pasivan odnos građana, pa tako preko polovine njih (54.7%) navodi da u proteklih 12 mjeseci nijesu preduzeli nijednu akciju koja bi bila usmjerena na adresiranje nekog konkretnog problema u svojoj zajednici, a neki unaprijed smatraju da takva njihova akcija ne bi ništa ni promijenila.
"Građani i građanke su podijeljeni u procjeni nezavisnosti NVO od vlasti i političkih partija, a oko mnogih pozicija NVO trenutno se ne određuju. Značajni su procenti oni koji smatraju da su NVO bile kritične prema prethodnoj Vladi, ali da su sad dominantno utihnule u kritici iako su mnogi stari problemi ostali. U određenju najvažnije uloge NVO u društvu, preovlađujući je stav (38.1%) da NVO treba da budu oštri kritičari rada Vlade, lokalnih samouprava, državnih organa i institucija. Slijede stavovi da NVO treba da prate rad Vlade, lokalnih samouprava, državnih organa i institucija (28.3%), i da učestvuju u izradi zakona, strategija i drugih važnih akata i odluka (15.8%). Manje od petine nema stav oko toga", sumirala je Kaluđerović.
Istraživanje pokazuje da velika većina građana i građanki (45.1%) smatra da NVO rade u njihovom i javnom interesu, dok je skoro četvrtina i stava da su NVO u službi interesa svojih lidera.
"Nešto malo više od osmine je onih koji su mišljenja da NVO rade u interesu političkih partija, a svaki deseti ispitanik cijeni da NVO rade u interesu Vlade. Iako je najprepoznatljiviji rad NVO u oblasti borbe protiv korupcije, građani smatraju da NVO trebaju da budu još više angažovane u toj oblasti, ali i u socijalnoj brizi i humanitarnom radu", pokazuju rezultati istraživanja.
"Po percepciji građana i građanki, NVO imaju priličan uticaj u društvu, odnosno kumulativno 43.8% njih prepoznaje određeni vid uticaja NVO, što je nesrazmjeno stvarnim mogućnostima NVO, ali i odraz deficita povjerenja u institucionalni okvir. Pored petina je onih koji ne znaju da odrede taj uticaj, dok 37.7% cijeni da NVO uglavnim ili uopšte nemaju uticaja. Konačno, NVO se dominatno prepoznaju kao potrebne, važne, stručne, pouzdane, dostupne, transparentne i one koje pomažu, a građani ih vide i kao moderne i uspješne organizacije. Stavovi su podijeljeniji oko brzine rada NVO", zaključila je Snežana Kaluđerović.
Istraživanje pokazuje i da građani kao trenutno glavne donatore NVO sektora vide EU (34.7%), zatim Vladu Crne Gore (16.5%), pa međunarodne organizacije (14%) i ambasade država članica EU, UK, SAD i Kanade (11%).
Na pitanje ko bi trebalo da budu glavni donatori, redoslijed je sličan, uz razliku da je značajno veći broj onih (22.6%) koji smatraju da Vlada treba da preuzme veću odgovornost u ovom dijelu, a što je potpuno suprotno planu Vlade da u sljedećoj godini smanji budžetske alokacije ka NVO za oko 60%.
Među pitanjima koje NVO otvaraju kao najvažnije za demokratizaciju i evropeizaciju građani prepoznaju vladavinu prava (25.3%), zatim ljudska prava (20.7%), nezavisnost pravosuđa (13%) i borbu protiv korupcije (11.2%), a niže rangirani su suočavanje s prošlošću (9.4%) i odgovornost političkih donosilaca odluka (6.8%).
"Kad je riječ o odnosu Vlade prema NVO, izražen je stav da je ova Vlada preuzela one NVO i lidere koji su joj odgovarali dok prema drugima ima negativan stav (24.2%). Oko petina ispitanika cijeni da ova Vlada nema stav prema NVO, a približna šestina (17.2%) da je mnogo otvorenija prema NVO nego prethodna. Međutim, preko trećine ne može jasno da se odredi prema ovom pitanju", naveo je Đukanović.
Mišljenja su podijeljena o ocjeni saradnje između Vlade i NVO, kao i procjene uslova za razvoj NVO koje mogu slobodno da kritikuju i ograničavaju vlast kada je to potrebno.
Đukanović je istakao da više od tri četvrtine građana i građanki (77.3%) podržava članstvo Crne Gore u EU, kao i da je procenat onih koji imaju pozitivan ili uglavnom pozitivan stav prema EU još viši - 81.8%.
"Većinski je i stav (66.3%) da se Crna Gora kreće sporo ili veoma sporo u procesu pregovaranja sa EU. Ipak, optimizam građana i građanki da ćemo postati članica EU, u odnosu na percipirani spori tempa tog puta, postoji. Tako njih 29.5% smatra da će Crna Gora za pet godina postati članica EU, dok je 20.4% stava da će to biti za 10 godina, a 12% za 20 godina. Nešto više od petine (22.6%) ne vjeruje da ćemo ikad postati članica EU", kazao je Đukanović.
"Čini se da su građani i građanke, u ovih devet godina pregovora, naučili ko što radi u ovom procesu, pa tako najviše njih (35.7%) smatra da je Vlada najodgovornija za dinamiku pristupanja Crne Gore EU. Nešto manje od petine (18.2%) smatra da je to Skupština, a približnu odgovornost, po građanima, dijele pravosuđe (11.3%) i političke partije (10.9%). Zanimljivo je i dobro da građani i građanke i sebe vide kao vrlo odgovorne za proces pristupanja", dodao je Đukanović.
Značajna većina građana i građanki smatra da NVO imaju ekspertizu/znanje u oblasti evropskih integracija (44%), ali i isto tako većinski (40.4%) konstatuju da vlasti ne čuju stavove NVO oko procesa evropskih integracija i obaveza Crne Gore na tom putu.
Dominantna većina građana i građanki Crne Gore (52%) smatra da socijalni dijalog sindikata, poslodavaca i vlasti o razvoju, zaradama, zapošljavanju i dostojanstvenom radu i radnim i socijalnim pravima kao temeljne, demokratske vrijednosti i uslova za EU integracije u Crnoj Gori uglavnom ili uopšte nije razvijen.
Iz CGO su kazali da je prikupljanje podataka obavila agencija DAMAR, od 18. do 24. novembra 2021. godine, na troetapnom stratifikovanom slučajnom uzorku od 1020 punoljetnih građana i građanki Crne Gore iz devet crnogorskih opština uz korišćenje CAPI metode.
Bonus video:
