Izgradnja hidroelektrane na Komarnici nepovratno bi devastirala prirodu kanjona koji je rijeka kreirala trideset miliona godina. Bitka za očuvanje tog dragulja prirode i zaustavljanje devastacije kanjona koji ima neprocjenjivu vrijednost već se zahuktala, a vode je građanski i eko-aktivisti čiji cilj je da Elektroprivreda Crne Gore odustane od nauma koji je aminovala Vlada - izgradnje hidroelektrane na Komarnici.
”Sloboda Komarnici” - pisalo je na transparentu koji su juče mještani nekoliko sela raširili iznad mjesta na kom je planirana izgradnja brane.
Iz Crnogorskog društva ekologa (CDE) za “Vijesti” objašnjavaju koliko je pogubna ta investicija, šta bi Crna Gora izgubila izgradnjom brane, kako da se ožive Duži, Dubrovsko, Brezna i druga sela, ali i koja je alternativa da se obezbjedi električna energija, a da se ne ugrozi životna sredina.
CDE i aktivisti Građanske inicijative “Spasimo Komarnicu” planirali su da od 30. aprila do 3. maja okupe sve one koji na Komarnicu gledaju kao na neprocjenjivo prirodno i javno dobro.
”Tih dana najljepše kutke Komarnice neki od nas će proći kajacima, pack raftima, biće organizovane pješačke, ribarske i foto ture, a svako će moći i da zaviri u mini umjetničku koloniju koja će biti dio akcije. Osim aktivnog obilaženja kanjona, dio akcije su i radionice - razmjene činjenica i ideja o prirodnim, turističkim i drugim vrijednostima kanjona Komarnice, i svim njenim potencijalima koje te vrijednosti omogućavaju”, kazali su iz CDE, dodajući da su prisustvo potvrdili branitelji i braniteljke prirode iz regiona i Evrope:
”Koji će doći sa nama da upoznaju, uživaju u Komarnici i pošalju poruku da ćemo braniti naše najvrednije resurse, ali i da ćemo ih ostaviti za one koji dolaze iza nas onakvim kakve su ih nama ostavili”.
Objašnjavaju da je akcija volonterskog tipa i da njom žele da vrate i usmjere “naše vrijeme i pažnju na prirodu”:
Šta gubi Crna Gora?
Iz CDE ističu da bi izgradnja brane nepovratno devastirala prirodu kanjona Komarnice, ali da je ključno razjasniti o kakvoj prirodi je riječ.
”Komarnica ovaj kanjon kreira već 30 miliona godina u veoma specifičnim uslovima. Radi uporedbe, ljudska vrsta je nastala prije oko 2,5 miliona godina, a savremen čovjek prije oko 400 hiljada godina. Bogatstvo biodiverziteta koje Komarnica ovako dugo kreira ne ogleda se samo u brojnosti vrsta, zajednica, staništa i ekosistema. Kruna bogatstva biodiverziteta i prirodne cjeline kanjona ogleda se upravo u posebnosti i neponovljivosti nekih od ovih vrsta, zajednica, ali i cijelih ekosistemskih cjelina, kao i posebna neponovljiva kombinacija koja je moguća jedino u kanjonu ovog tipa”, kažu iz CDE.
Ističu da je najvažnije shvatiti da to što je Komarnica stvorila, i što bi se izgubilo potapanjem, nije moguće nadomjestiti:
”U kanjonu Komarnice živi složena kombinacija i bogatstvo živog svijeta, to jest jedna mreža ekosistema koja je toliko specifična da je neponovljiva, a da je u slučaju gubitka taj nestanak nepovratan... Ovaj kanjon nije vertikalna pustoš praznih stijena i nedostižne vode. To je složen mozaik ekoloških cjelina, ekosistema, u kom žive toploljubive i hladnoljubive vrste”.
Objasnivši da takvi kanjoni imaju karakter utočišta, tzv. refugijalni karakter i da se, tokom klimatskih kriza, u mozaiku ekosistema tih kanjona sklanjaju i na taj način opstaju najrazličitije vrste, kazali su da se to dešavalo tokom ledenog doba:
”Zbog toga danas u kanjonu Komarnice imamo visok procenat endemskih vrsta i rijetkih i reliktnih... Procenat endemizma biljaka koje naseljavaju stijene u ovog područja dostiže čak 50 odsto”.
Rijeku prepoznali UNESCO I UCN
Iz CDE podsjećaju da je Komarnica Spomenik prirode, Park prirode, nominovano Emerald područje i da prema kriterijumima Evropske Unije, djelovi rijeke treba da budu proglašeni Natura 2000 područjima:
”Po Direktivi o staništima i Direktivi o pticama, što znači da su ta područja od značaja za cijelu evropsku zajednicu”, kazali su, dodajući da je davanjem koncesije za izgradnju HE Komarnica, Vlada direktno prekršila odredbe Bernske konvencije, prema kojoj je to područje nominovano kao EMERALD, te da su zbog toga podnijeli žalbu Sekretarijatu Bernske konvencije.
Njihova žalba je prihvaćena kao validna i kažu da očekuju da će Sekretarijat Bernske konvencije poslati grupu nezavisnih eksperata koji će uraditi procjenu činjeničnog stanja na licu mjesta.
”Pored svega toga, vrijednost područja Komarnica je prepoznata od strane UNESCO i IUCN (Internacionalna unija za zaštitu prirode), koje su ga predložile za podizanje stepena njene zaštite na nivo nacionalnog parka i njegovo pridruživanje već postojećem UNECSO području Durmitora i Tare”.
To znači da je područje Komarnice prepoznato kao jedno od 257 u svijetu koji su već pod plaštom prirodne svjetske baštine.
Nabrajajući posebnosti i značaj zaštite te rijeke, njenog kanjona, ali i čitavog područja, kazali su da je suludo izgubiti jedan tako važan i bogat prostor odobrenjem jednog “po svemu sudeći riskantnog projekta”:
”U smislu da Vlada i EPCG uveliko ‘guraju’ njegovo sprovođenje, a projekat iz svih uglova liči na ogroman, skup eksperiment, koji liči na razmaženo igranje sa našom prirodom, u ovom slučaju jednom od najatraktivnijih, najočuvanijih i najposebnijih kanjona Evrope”.
Oni su ocijenili da je upitno zašto EPCG i dalje sakriva osnovnu dokumentaciju “ako je projekat tako dobar kao što ga najavljuju”, dodajući da im ta kompanija još nije dostavila ni ugovor ni idejni projekat.
Objašnjavaju da alternativa postoji i da je energetska nezavisnost Crne Gore moguća ako država koristi više izvora energije - sunce, vjetar, tehnologiju vodonika, vodu, ali da smo trenutno previše zavisni od vode:
”Zato se treba usmjeriti ka drugim mnogo više održivijim, zelenim izvorima energije”.
Nema napretka bez slobodne rijeke
Razvoj sela je moguć kad lokalno stanovništvo gaji i unapređuje lokalnu proizvodnju hrane i ukoliko njeguje domaće radinosti poput zanatskih radnji na kojima se može i bazirati turistička ponuda, ističu iz CDE, dodajući da je šansa za oživljavanje sela u području Komarnice turistička ponuda bazirana na očuvanoj prirodi, slobodnoj rijeci i poljoprivrednoj proizvodnji:
”To je šansa koja u Crnoj Gori uopšte nije iskorištena, a postaje jedna od najtraženijih u svijetu. Ovaj scenario se ostvaruje onda kada lokalci postanu uključeni u program razvoja sela i ukupne seoske turističke ponude. Način života kao vid turističke ponude, domaća hrana, kulturna baština, lokalni zanati kroz inovacije su šansa oživljavanja sela Duži, Dubrovskog, Brezana i drugih sela”.
Ističu da potencijale za razvoj čistog, održivog turizma za sada iskorištavaju uglavnom stranci:
”Koji kupuju zemlju i na njoj stvaraju turističke priče bazirane na čovjeku i prirodi”.
Brana blokira razvoj sela i dodavanje na UNESCO listu
Ukoliko Opština Šavnik i Crna Gora dozvole Komarnici da postane dio UNESCO područja, to bi zasigurno postalo jedno od najposjećenijih područja u sjevernom dijelu Crne Gore, kao što su to Durmitor sa Tarom i Boka Kotorska, zahvaljujući tome što se nalaze na svjetskoj mapi UNESCO područja, poručuju iz CDE.
Oni objašnjavaju da su područja svjetske baštine jedno od najvrednijih brendova države, dodajući da im je nejasno zbog čega je Opština Šavnik svoj kraj lišila te razvojne šanse.
”Crna Gora je već planetarno poznata po kanjonu Nevidio (što je zapravo gornji tok Komarnice), i to samo zahvaljujući prenosu oduševljenja i utisaka od usta do usta, jer ništa ne radimo da sami promovišemo ovo nevjerovatno područje. Samo zbog ovog dijela Komarnice, Crnu Goru svake godine posjeti najmanje 3.000 ljudi”.
Bonus video:
