Uprava za zaštitu kulturnih dobara prihvatila je inicijative predsjednice Opštine Kolašin Marte Šćepanović za uspostavljanje i objedinjavanje zaštite Zavičajnog muzeja, mlina na Svinjači (restoran Vodenica), crkve sv. Dimitrija i stare Osnovne škole “Risto Manojlović” sa šest spomen-obilježja.
Kao navode iz Uprave, kolašinski Zavičajni muzej “posjeduje autentičnost, integritet, visok stepen očuvanosti, jedinstvenost i rijetkost u okviru svoje vrste”. To dobro, ocjenjuju, istovremeno ima istorijski, memorijalni, etnološki, arhitektonski, građevinski, umjetnički, naučni, tehnički, dokumentarni i drugi društveni značaj i osobenosti.
Objekat kolašinskog muzeja je jedan od najstarijih u gradu. Nadživio je brojna razaranja Kolašina, naročito tokom Drugog svjetskog rata. Kuću je 1903. godine počeo graditi komandir crnogorske vojske Pavle M. Vujisić (1871-1921). Kako nije imao novca da je završi, kuću je otkupila crnogorska vlada 1905. godine, za potrebe rada državnih institucija u Kolašinu. Prvobitno kuća, sada muzej, jedan od objekata koji formiraju Donji gradski trg, nekada je bio pijaca žitnih proizvoda, danas Trg borca. Objekat je lociran na sjeveroistočnom uglu Trga, na uglu ulica Vojvode Mine i IV proleterske.
Mlin na Svinjači, obrazlažu iz Uprave, posjeduje jedinstvenost i rijetkost u okviru svoje vrste, dio autentičnosti i određen stepen očuvanosti.
”Prvobitni mlin ili vodenica za mljevenje žita sa valjaonicom za valjanje vune ili sukna, na rijeci Svinjači pod Brezom, izgrađen je, najvjerovatnije, početkom XIX vijeka. Mlin je srušen u velikom razaranju grada 1858. godine. Obnovljen je odmah po povratku turske uprave u Kolašin, 1864. godine. Po Dacijalnim knjigama za 1879. godinu, pripadao je Muratu Jusovom Martinoviću, kojemu je pripadalo i okolno zemljište”, istorijski su detalji o objektu u kojem je sada restoran Vodenica.
Po oslobođenju Kolašina i ulasku crnogorske vojske, taj objekat je popisan kao mlin sa dva vitla. Po naredbi knjaza Nikole, darovan je komandiru crnogorske vojske Milisavu Mišninom Vujisiću.
U toku NOR-a mlin je bio oštećen u bombardovanju 1944. godine, a krov je stradao u požaru. Poslije rata obnovljen, ali se vremenom gasila potreba za njegovim radom. Osamdesetih godina prošlog vijeka mlin je otkupom postao vlasništvo Opštine Kolašin.
Crkva Sv. Dimitrija, naveli su iz Uprave, posjeduje autentičnost, integritet i visok stepen očuvanosti.
Podignuta je 1888. godine u slavu desetogodišnjice oslobođenja, na mjestu gdje se prethodno nalazila mala kapela posvećena Sv. Jovanu Preteči, ranije osmatračnica iz otomanskog perioda. Za podizanje postojeće crkve knjaz Nikola je priložio 2.000 fiorina. U građenju crkve učestvovali su vojni obaveznici iz ovog kraja, a radovima je rukovodio komandant kolašinskog bataljona.
Zahtjev inicijatora odnosi se na objedinjavanje zaštite šest spomen-ploča, tri na objektu i tri u objektu školske zgrade stare OŠ.
Od sredine novembra do početka decembra 1943. godine u školi je održana Osnivačka skupština Zemaljsko-antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja (ZAVNO) Crne Gore i Boke, prvi Kongres antifašističke omladine Crne Gore i Boke i prvi Kongres antifašističkog fronta žena. Od 1961. godine škola je dobila ime po svom nekadašnjem nastavniku, revolucionaru i antifašisti poginulom u Drugom svjetskom ratu. Stara zgrada Gimnazije u Kolašinu podignuta je 1938. godine na temelju pređašnje koja je izgorjela u požaru 1937. godine. Rad Osnovne škole “Risto Manojlović, a u objektu bila je posljednja trajna namjena zgrade, do 2012. godine i izgradnje nove škole istog imena. Zbog istorijskog značaja objekat je još 1960. godine stavljen pod zaštitu države.
Bonus video:
