Fotografija stara tačno 90 godina, nastala u Rovcima ispred osnovne škole u Međuriječju, mogla bi demantovati sve one uvjerene u to da su do danas napravljeni krupni iskoraci u organizaciji obrazovnog sistema na području kolašinske opštine. Gotovo sve preostale seoske škole u toj opštini, uključujući i one rovačke, već godinama kubure s malim brojem učenika i uslovima za nastavu, koji su daleko od optimalnih.
Fotoaparat Miraša Đukića je 1933. godine u dvorištu Narodne osnovne škole u Međuriječju zabilježio na desetine učenika i njihove učitelje, u toku jednog obroka, ispred đačke kuhinje. Odavno đačkih kuhinja nema čak ni u kolašinskim gradskim školama, ali prije devet decenija nadležni su nastojali i u tome uspijevali da za brojnu djecu sa sela, pored znanja, u školama ponude i kvalitetan obrok. Bilo je to u vrijeme kad je nemaština okovala mnoga kolašinska sela, a trpeze u domovima mnoge djece bile oskudne i nedovoljne da ih sačuvaju od gladi.
Nemaština pokrenula dobrotvore
Razloge i način na koje je osnovana đačka kuhinja, objasnio je u tekstu u “Slobodnoj misli”, 13. jula 1932. godine, tadašnji upravitelj Škole Luka Bulatović.
“Zbog ovogodišnje bijede, stvorene nerodnom godinom i velike siromaštine stanovništva opštine rovačke, rad je u ovoj školi, ove školske godine, morao prestati, a učenici školu napustiti. Da bi se omogućio rad u školi osnovana je u martu đačka kuhinja, u kojoj se prehranjuje 45 siromašnih učenika/ca. Za stvaranje ove kuhinje ima se blagodariti na humanosti i saosjećanju pojedinih ustanova, društva i pojedinaca, koji su, na molbu uprave ove škole, dali svoje obilate priloge...”, piše Bulatović.
A priloge su, kako se vidi iz upraviteljevog teksta, dali, između ostalog, Mjesni odbor Crvenog krsta (CK), koji je obezbijedio velike količine kukuruza i pasulja, Higijenski zavod Cetinje donirao je 1.000 dinara u namirnicama, a Glavni odbor podmlatka CK iz Beograda posuđe i 500 dinara. Među donatorima su bili i Društvo “Knjegnnje Zorke”, trgovci iz Kolašina braća Marić, Jovo Lisičić, Jefto Marić i Savo Milašinović, te jedno porodično preduzeće iz Banatskog Karlovca.
Bulatović u “Slobodnoj misli”, dvije godine kasnije, javlja ljepše vijesti:
“Rad u kuhinji počeo je 12. aprila i u njoj se prehranjuje 50 siromašnih učenik/ca. Jela kuva školski služitelj, uz pripomoć đaka iz starijih razreda. Djeca veselo idu u školu i milina ih je pogledati. U ime nastavnika ove škole, školskog odbora, gladne dječice i njihovih roditelja poštovanim i visokocijenjenim prilagačima izjavljujemo našu toplu zahvalnost uz osobito priznanje i trajno poštovanje”.
Upravitelj škole hvali i “razmijevanje opštinara, zahvaljujući kojem je podignuta zgrada za kuhinju i trpezariju” i podsjeća da je ta “školska opština jedna od najsiromašnijih u čitavoj Zetskoj banovini”.
Te godine je mališanima, vidi se iz njegovog izvještaja, osim namirnica donirana i odjeća - košulje, odijela, štof...
Fondacija američkog CK pomogla je u obezbjeđivanju namještaja i, kako je napisao Bulatović, “tablje s natpisom za kuhinju”.
Luka Ilijin Bulatović, radio je u školi u Međuriječju od 1920. do 1944 godine, kada je je premješten u Podbišće, a potom i u Nižu gimnaziju u Kolašinu, u kojoj je dočekao penziju.
Kako piše Mušo Šćepanović, u knjizi “Škole u Kolašinskom kraju”, Bulatović je skoro 13 godina bio upravitelj te škole, a zaslužan je za unapređenje uslova za nastavu i izuzetnu brigu o najsiromašnijim učenicima. Šćepanović piše i da je 1938. godine ispred škole u Međuriječju dovedena i voda i izgrađena i česma koja i sada postoji.
Zanimljiva biografija Miraša Radisavovog
A fotografiju ispred škole u Međuriječju, ko i mnoge dragocjene fotografije Kolašina, iz prve trećine minulog vijeka, napravio je Miraš Radisavov (1869-1939). Lokalni hroničar Branisav Jeknić, podsjeća da je bio čovjek zanimljive biografije i svestranih interesovanja.
“Bavio se fotografijom, ali nije poznato gdje je i od koga učio zanat. Najstarija sačuvana njegova fotografija je iz 1905. godine, Panorama varoši Kolašina, fotografisana sa Bašanjeg brda. Poznate su njegove fotografije Biogradskog jezera, kao i fotografija Rovčana i ostalih zatvorenika u istražnom zatvoru kolašinskog Okružnog suda, prije internacije u podgorički Kazneni zavod, 10. januara 1927. godine. Fotografiju je objavilo i beograsko ‘Vreme’ 21. januara 1927. godine. Miraševa kćerka Rosanda - Sandra, takođe se bavila fotografijom”, priča Jeknić.
Miraš je bio saradnik časopisa “Ženski svet - List dobrotvornih zadruga srpkinja” iz Novog Sada u periodu 1899-1904. godine. Pominje se kao stanar u kući Luke Juriševića u periodu od maja 1895. do kraja 1897. godine. Potom ga nema u evidenciji kao stanovnika varoši. Preselio je u Kuče na Medun, a od 1900. godine se vratio u Kolašin i pominje se 17. marta kao priložnik za izgradnju Doma umobolnih u Danilovgradu. Bio je redovni član CK u Kolašinu, čiji su osnivači bili braća Marić i Radoje T. Rakočević.
“Glas Crnogorca” je 1911. godine, prema članu 5. Trgovačkog zakonika, prenio Miraševu objavu po kojoj drži raznu robu u dvije butige i drži krčmarsku radnju u varoši.
“Bio je povjerenik Industrijskog akcionarskog udruženja u Nikšiću u periodu 1909/10. i 1911. godine. U toku austrougarske okupacije, Miraš se bavio trgovinom, imao je registrovanu firmu u varoši od 19. novembra 1917. godine, koja se bavila trgovinom sitničarske robe, a njegov otac Radisav je držao kafansku radnju. Sa suprugom Živanom, poslije Prvog svjetskog rata, Miraš je držao kafanu, u kući na gornjem trgu, koja je 1944. godine stradala od bombardovanja. Kuća se nalazila na mjestu kuće Nikole Krivčevića”, kaže Jeknić.
Đukić je pisao poeziju, svoje prve radove objavljivao je u časopisima toga vremena (“Prosveti”, “Luči”, “Zeti”, “Glasu Crnogorca”, “Narodnoj misli”…). Pored svojih stihova objavljivao je narodne umotvorine, pjesme, priče i običaje. Dugo posle njegove smrti, bili su rado citirani njegovi satirični stihovi:
"Ko ukrade manje od stotine, tome treba po turu batine, a ko smakne više od hiljade, njemu treba dati i nagrade".
Bonus video:
