Prošlo je skoro 30 godina od kada je grupa eksperata uradila stručnu ekspertizu sa predlogom mjera za revitalizaciju i spasavanje Port Milene, ali je je kanal i danas najveća septička jama u državi.
Eksperti, na čelu sa profesorom Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Beogradu dr Draganom Rudićem, sredinom juna 1993. obišli su Port Milenu cijelom dužinom, gravitirajuće bazene i obodne kanale solane “Bajo Sekulić”, kao i desnu obalu Bojane u zoni gdje se njeno korito približava na oko 1,5 km od najbližeg kanala solane.
“Nakon obilaska terena i razgovora sa nekolicinom stručnjaka koje smo imali priliku da sretnemo toko naše posjete, kao i analize postojeće dokumentacije vezane za hidrauličke i hidrotehničke probleme kanala, predlažemo zabranu ispuštanja gradskih otpadnih voda u Port Milenu, kontrolisano bagerovanje njenog ušća i izgradnju vodozahvata na Bojani, odnosno ubacivanja određene količine vode iz rijeke u kanal”, piše u ekspertizi u koju su “Vijesti” imale uvid.
Ne računajući povremeno bagerovanje, ništa iz ekspertize do sada nije sprovedeno u djelo.
Nakon skoro deceniju, Ulcinj čeka konačnu realizaciju projekta izgradnje kanalizacione mreže za četiri ulcinjska naselja, iz kojih se otpadne vode, preko rječice Bratice, ulivaju u Port Milenu u blizini Starog mosta. To bi djelimično ublažilo ekološki problem kanala koji nosi ime potonje crnogorske kraljice, ali stručnjaci i danas poručuju da će trebati još puno rada i truda da bi Port Milena vratila makar dio nekadašnjeg sjaja i oživjela zaboravljene kalimere po kojima je bila prepoznatljiva na svim turističkim mapama Evrope.
Zagađivači poznati
U izradi stručne ekspertize “Predlog rješavanja prioritetnih ekoloških problema grada Ulcinja”, sa posebnim osvrtom na Port Milenu, osim Rudića, učestvovali su i dr Sava Petković, mr Ivan Rovčanin, mr Nikola Karišik i Ulcinjani, inžinjer Lazar Ban i veterinar Dželal Hodžić.
U ekspertizi se ističe da potok Brsatica koji se uliva u kanal nizvodno od mosta, predstavlja otvoreni kanalizacioni kolektor koji prikuplja otpadne vode iz svih kuća koje su locirane duž njega. Konstatuje se da je zbog toga na ušću otoka u kanal, voda izuzetno zagađena, što se osim vizuelnog uočavanja može i osjetiti jer se u toj zoni šire neprijatni mirisi.
“Drugi veliki zagađivač Port Milene je hotelski kompleks na lijevoj obali kanala, koji svoje otpadne vode kroz zatvoreni kanalizacioni kolektor direktno upušta u kanal. Očigledno je da da se u okviru rješavanja komunalnih problema Ulcinja, moraju hitno preduzeti mjere da se sve otpadne vode koje se sada ulivaju u kanal, moraju sakupiti i dovesti do postojeće crpne stanice, locirane na desnoj obali Port Milene u neposrednoj blizini njenog ušća u more”, stoji u analizi.
Konstatuje se da bi problem mogao biti lako riješen, da se od crpne stanice u more pruži cjevovod dužine 1,5 kilometara.
“Međutim, neshvatljivo je da je zbog nekih neriješenih imovinsko-pravnih odnosa, rad crpne stanice u potpunosti onemogućen iako su u cijeli sistem uložena ogromna sredstva. Očigledno je da je za konačno rješenje problema ispuštanja gradskih otpadnih voda, potrebno znatno energičnije angažovanje odgovarajućih opštinskih i republičkih insitucija i stručnjaka”, piše u analizi.
Koliko su eksperti bili u pravu govori i činjenica da tri decenije nakon izrade ekspertize aktuelna lokalna vlast pokušava da, u okviru projekta izgradnje kanalizacione mreže za četiri ulcinjska naselja, osposobi cjevovod koji vodi 1,5 kilometara u more. Prema informacijama iz Opštine, uskoro se može očekivati da cjevovod, koji je godinama bio zapušen, konačno profunkcioniše.
Divlja gradnja pogoršala situaciju
Eksperti se nijesu bavili privatnim objektima na obalama Port Milene, jer ih je tada vjerovatno bio neznatan broj. U međuvremenu, sa obje strane kanala izgrađene su destine objekata i hotela, od kojih se većina otpadne vode odliva u kanal. Izgradnjom tih objekata i proširenjem dvorišta nasipanjem zemlje i šuta, površina ulcinjskog kanala Port Milena smanjena je za 62 hiljade kvadrata u posljednjih pola vijeka, a njegove obale u zadnja dva kilometra prema ušću u prosjeku su bliže za 31 metar.
O razmjenama uzurpacije državne imovine svjedoči istraživanje firme “Etalon geo office” iz Danilovgrada od prije nekoliko godina, u koje su “Vijesti” imale uvid.
“Vijestima” je potvrđeno da se vještački stvoreni kvadrati zemljišta vode na Vladu u katastarskim knjigama. Odnosno, vlasnici okolnih imanja i kuća nijesu vlasnici, već samo korisnici nasute površine.
Objekti izgrađeni na površini koja je nekada pripadala vodenom toku kanala, u listu nepokretnosti imaju zabilježbu - građenje na tuđem zemljištu.
U ekspertizi dalje piše da jedna od mjera za revitalizaciju kanala, predstavlja kontrolisano bagerovanje, kojim bi se mogle obezbijediti potrebne širina i dubina u zoni ušća. Preporuku eksperata, lokalne vlasti uvažavale su uglavnom samo u krajnjoj mjeri - kada bi kanal bio potpuno zasut pijeskom i odsječen od mora.
“Bagerovanje bi trebalo shvatiti kao stalnu mjeru jer je ušće kanala u more konstantno izloženo zasipanju nanosom jer rt Đerane predstavlja prirodnu prepreku za dalji transport nanosa uz obalu. Stoga je prirodno da će nanos biti taložen u njegovom korjenu, upravo u zoni ušća”, konstatuje se u analizi stanja nekad atraktivnog kanala, koji neke eksperte dužinom i širinom podsjeća na kanal Grande u Veneciji.
Takođe, nijesu uvažene ni preporuke eksperata o izgradnji vodozahvata na Bojani kako bi u kanal doprla svježa voda, koji bi služila za njegovo pročišćavanje.
Vodozahvat je početkom šezdestih godina prošlog vijeka projektovao i izveo član tima Lazo Ban, tadašnji glavni inženjer solane, ali nije bilo dovoljno finansijskih sredstava za realizaciju takvog plana.
“Čini se da bi za konačno rješenje revitalizacije kanala, bilo neophodno ponovo razmotriti mogućnost njegovog povezivanja sa Bojanom. Uspostavljanjem kontinuiranog toka po cijeloj dužini bili bi ponovo stvoreni preduslovi za bujan razvoj flore i faune, po čemu je Port Milena nekada bila nadaleko poznata”, stoji u ekspertizi.
Ocjenjuje se da bi u uslovima kontinuiranog toka vode, takođe bili stvoreni preduslovi za formiranje prirodnog ribnjaka čiji bi ekonomski efekti mogli u potpunosti da opravdaju cijelu investiciju.
Port Milena svojeveremeno je bila najveće prirodno mrestilište ribe na Jadranu.
Dok je ekspertiza skupljala prašinu po opštinskim fiokama, Port Milena je u kontinuitetu propadala i ostajala na marginama svih investicionih ulaganja - za crnogorski kanal Grande nije bilo ni novca ni volje, a tako je i danas.
Bonus video:
