Genocid u Srebrenici, NATO bombardovanje i zločin na Kosovu prve su asocijacije crnogorskih studenata na sukobe iz 90-ih godina, pokazalo je istraživanje Inicijative mladih za ljudska prava u Crnoj Gori (YIHR).
Istraživanje pod nazivom "Percpecija i stavovi studenta o ratnim zločinima" je za potrebe YIHR-a sproveo Institut Damar od 5. do 15. februara.
Rezultati istraživanja su pokazali da oko 38 odsto ispitanika smatra da se teme vezane za dešavanja iz 90-ih često spominju u javnosti, a 31,6 odsto da se o tim temama govori rijetko.
Navodi se da 5,8 odsto ispitanika nije moglo tačno odgovoriti na pitanje, što ukazuje a potencijalnu nejasnoću ili nedostatak svijesti o ovim temama.
Analiza odgovora na pitanje o genocidu pokazuje opštu saglasnost da genocid uključuje sistematsko uništavanje grupa ljudi na osnovu nacionalnosti, etničke, rasne ili vjerske pripadnosti, i da predstavlja jedan od najtežih zločina protiv čovječnosti.
Istraživanje je pokazalo da nema jednog krivca za sukobe, već se odgovornost često pripisuje različitim entitetima i faktorima.
Da je nesposobnost lidera Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ) da pronađu mirno rješenje razlog za ratove na prostoru bivše SFRJ smatra 16,7 odsto ispitanika, a 16 odsto njih je kao značajan faktor navelo nacionalističke ideologije i propagandne kampanje u svim republikama.
Prema rezultatima istraživanja, 14,2 odsto ispitanika kao odgovorne za ratove vidi političko rukovodstvo Srbije, 12,3 odsto smatra da su krivi naslijeđeni međuetnički konflikti i istorijski sporovi, a 12 odsto međunarodna zajednica i velike sile.
“Unutrašnje ekonomske i socijalne tenzije kao faktor je navelo 9,5 odsto ispitanika, dok je političko rukovodstvo pojedinih republika, poput Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Kosova i drugih, takođe spomenuto, ali s manjim procentima”, piše u rezultatima istraživanja.
Genocid u Srebrenici, NATO bombardovanje i zločin na Kosovu ističu se kao najznačajniji događaji, sa visokim procentom ispitanika koji ih navode kao prve asocijacije na sukobe iz 90-ih.
“Genocid u Srebrenici je najčešće spominjan, sa 27 odsto ispitanika koji su ga istakli kao prvi događaj koji im pada na pamet. NATO bombardovanje je navelo 23,7 odsto ispitanika, a zločin na Kosovu 11,8 odsto”, navodi se u rezultatima.
Ostali događaji koji su pomenuti, ali s manjim procentima, su, između ostalog, napad na Dubrovnik, opsada Sarajeva, akcija Oluja, Zločin u Štrpcima, opsada Vukovara, deportacija bosanskih izbjeglica iz Crne Gore.
Istraživanje je pokazalo da postoje različite percepcije o tome koliko se zna istina o ključnim događajima.
Kako se navodi u rezultatima istraživanja, većina ispitanika, 58 odsto vjeruje da se zna istina o NATO bombardovanju, dok 27,6 odsto ima suprotno mišljenje.
“Za genocid u Srebrenici, 44,6 odsto ispitanika smatra da se istina zna, dok 38,2 odsto misli da se ne zna. Što se tiče zločina na Kosovu, 35,2 odsto ispitanika smatra da se zna istina, dok 43,2 odsto misli da se ne zna istina”, piše u rezultatima istraživanja.
Za napad na Dubrovnik, 39,2 odsto ispitanika vjeruje da se zna istina, dok 39,4 ima drugačije mišljenje.
Istraživanje je pokazalo da za neke događaje poput zločina u logoru Lora, zlostavljanja zarobljenika u logoru u Morinju, zločina u pljevaljskoj Bukovici i ubistva civila u Kaluđerskom lazu, postoji manje povjerenja u istinitost, sa većim procentom ispitanika koji misle da se istina ne zna.
Prema mišlenju anketiranih ispitanika Srbi, Muslimani i Bošnjaci identifikovani su kao narodi s najvećim brojem žrtava.
Rezultati istraživanja pokazuju da je 30,9 odsto ispitanika navelo Srbe kao narod s najvećim brojem žrtava, Muslimane 26,2 odsto, a Bošnjake 23,7 odsto.
“Ukoliko bi se kumulativno posmatrali podaci za Muslimane i Bošnjake, taj procenat bi bio 49,9 odsto i oni bi bili narod koji je imao najveći broj žrtava u ratovima u bivšoj SFRJ”, navodi se u rezultatima istraživanja.
Prema rezultatima, 7,7 odsto ispitanika je kao odgovor navelo Hrvate, 3,6 odsto Albance, dok je 2,5 odsto ispitanika mišljenja da su u ratovima najveći broj žrtava imali Crnogorci.
Istraživanje je pokazalo da postoji podijeljeno mišljenje o ulozi Crne Gore u ratovima.
“Dio ispitanika, njih 9,4 odsto, smatra da je Crna Gora bila agresor tokom tih ratova, dok 14,6 odsto ispitanika smatra da je bila na strani agresora”, navodi se rezultatima
Prema nalazima istraživanja, 20,4 odsto ispitanika smatra da se Crna Gora branila tokom ratova, a značajan broj ispitanika, 32,8 odsto, nije mogao procijeniti ulogu Crne Gore tokom ratova.
Da Crna Gora nije učestvovala u ratovima na prostoru bivše SFRJ izjavilo je 21,8 odsto ispitanika, a samo jedan odsto je navelo drugačiji odgovor koji nije specifično definisan.
Prema istraživanju, oko 25 odsto ispitanika izjavilo je da su čuli za ratni zločin na teritoriji Crne Gore, dok je 33,2 odsto njih reklo da nijsu upoznati s takvim događajem.
“Značajan broj ispitanika, oko 41,2 odsto, nije bio siguran ili nije imao informacija da li se takav događaj dogodio na teritoriji Crne Gore”, navodi se u rezultatima istraživanja.
Prema rezultatima, najviše prepoznatljivih zločina su zločini u Morinju i Bukovici, sa procentom od 17,2 odsto, a slijedi zločin u Štrpcima, sa procentom od 14,8 odsto.
“Deportacija je takođe prepoznata od strane značajnog djela ispitanika (13,3 odszo), dok su zločin Ubistvo porodice Klapuh i NATO bombardovanje imali srednji stepen prepoznatljivosti (8,6 odsto).
Zločin u Velici i Kaluđerski laz su manje poznati, a najmanje prepoznatljiv zločin je Šahovići, za koji je čulo svega 1,6 odsto ispitanika.
Rezultati istraživanja pokazuju da 12 odsot ispitanika smatra da je zvanični stav Crne Gore prema ratovima iz 90-ih bio ispravan, dok 17 odsto smatra da je neispravan.
Anketirani ispitanici su kao ključne faktore koji su doprinijeli sukobima na prostoru bišve SFRJ naveli etničke i vjerske napetosti, nacionalizam, kao i političke ambicije.
“Nacionalizam i ekstremizam prednjače, sa 22,8 odsto ispitanika koji smatraju da su ove ideologije važne u nastanku ratnih zločina, a 22,4 odsto je etničke i vjerske tenzije označulo kao ključni faktor”, navodi se u rezultatima istraživanja.
Kako se dodaje, 17,1 odsto ispitanika je kao ključni faktor identifikovao političke ambicije i borbu za moć.
Ostali faktori kao što su nedostatak pravde, ekonomska nerazvijenost, međunarodna umješanost, nedostatak obrazovanja i traume iz prethodnih konflikata takođe su navedeni, ali u manjem procentu.
Istraživanje je pokazalo da postoji različiti stepen upoznatosti ispitanika sa međunarodnim sudovima, s većinom koja je svjesna njihovog postojanja ali nije detaljno informisana o radu.
Većina ispitanika podržava suđenje pred međunarodnim sudovima, dok postoji i značajan broj onih koji preferiraju domaće sudove ili primjenu principa pomirenja.
Istraživanje je pokazao da su ogorčenje i bijes dominantna osjećanja među ispitanicima prema optuženima ili osuđenima za ratne zločine.
Ispitanici smatraju da politički interesi dominiraju medijskim sektorom u Crnoj Gori, a stavovi o medijskom izvještavanju o ratnim zločinima variraju.
Prema rezultatima, većina ispitanika, 39, 4 odsto, izražava skepticizam i smatra da medijsko izvještavanje često propušta važne informacije.
“Dio ispitanika (18,4 odsto) smatra da je medijsko izvještavanje uglavnom pristrasno i neobjektivno, dok 14,2 odsto vjeruje da se mediji obično trude biti obuhvatni i objektivni, ali postoje slučajevi neprofesionalnog izvještavanja”, navodi se u rezultatima.
Dodaje da sa manji broj ispitanika (11,4 odsto) vjeruje da je medijsko izvještavanje obuhvatno i objektivno u vezi s ratnim zločinima, dok oko 16,6 odsto nije sigurno u svoj stav o ovom pitanju
Ispitanici su kao glavne izvore informacija o dešavanjima iz 90-ih naveli roditelji ili starije generacije (21,9 odsto) i internet (18,9 odsto).
Bonus video:
