Fond za inovacije je dinamična i savremena institucija, koja je svoj rad počela u septembru 2021. godine. Primarna misija Fonda usmjerena je na sprovođenje inovacione politike, kroz obezbjeđivanje i usmjeravanje finansijskih sredstava iz različitih izvora, uključujući nacionalne, međunarodne i druge izvore ka inovativnim preduzećima. Osnovna misija Fonda jeste podrška razvoju inovativnog preduzetništva i podsticanje saradnje između naučnog i privrednog sektora.
U svega dvije godine proaktivni tim Fonda je uz stručnu podršku međunarodnih eksperata, uspješno kreirao i implementirao deset programa podrške namijenjenih svim akterima inovacionog ekosistema.
Mnogi su zahvaljujući Fondu dobili priliku da ostvare svoje inovativne vizije: mikro, mala i srednja preduzeća, naučno-istraživačke ustanove, startapovi, javne ustanove, nevladine organizacije, inovatori i pronalazači.
Tokom ove dvije godine odobreno je finansiranje 85 projekata, a ukupna vrijednost podrške Fonda iznosi oko 2 miliona 680 hiljada eura. Svi podržani projekti prošli su kroz stručnu i nezavisnu evaluaciju, za koju je korišteno znanje oko 150 inostranih evaluatora. Sa jasnim kriterijumima evaluacije, unaprijed propisanim procedurama i učešćem međunarodnih evaluatora, projekti koji se finansiraju imaju izuzetne šanse za uspjeh kako na domaćem tako i na globalnom tržištu. Koliko su tržištu potrebni ovakvi programi podrške najbolje govori podatak da je Fond za dvije godine primio čak 288 prijava za grantove čija se pojedinačna vrijednost kreće do 200 hiljada eura.
Liderstvo + znanje = prosperitet
Jedna od najzaslužnijih osoba za rezultate i uspjeh Fonda je izvršna direktorica Bojana Femić-Radosavović. Ona je od samog osnivanja na čelu ove institucije, a zahvaljujući bogatom profesionalnom i akademskim iskustvom doprinosi da se inovacije postave kao jedan od prioriteta u razvoju Crne Gore.
Zahvaljujući njenoj agilnosti, vizionarskom pristupu i tim-liderskim vještinama, inovacije su postale važna društvena tema.
Bojanina vizija je jasna - stvoriti okruženje u kom inovatori ostvaruju svoje ideje, a inovacije tretirati kao glavni pokretački faktor ekonomske i društvene transformacije.
Kao direktorica važne institucije za preporod Crne Gore, ona vjeruje da podrška inovativnim preduzetnicima direktno doprinosi ekonomskom rastu, ali i podstiče stvaranje održivog i konkurentnog društva.
Bojana Femić-Radosavović izabrana je u maju 2023. godine u Ženevi za potpredsjednicu Odbora za inovacije, konkurentnost i privatno javna partnerstva (CICPPP).
Njenim odabirom je značajno ojačana međunarodna pozicija Crne Gore i Fonda za inovacije.
Crna Gora je dobila svog stručnog predstavnika u ovom važnom tijelu Ekonomske komisije Ujedinjenih nacija za Evropu (United Nations Economic Commission for Europe-UNECE).
Bojana je okupila izvanredan tim profesionalaca sa različitim ekspertizama koje su neophodne za dobru podršku inovacionoj zajednici.
Značajna podrška Fondu obezbijeđena je kroz EU IPA projekat „Jačanje kapaciteta za podršku implementaciji Strategije pametne specijalizacije - TASIS3“ kao i kroz projekat „Norveška za vas – Crna Gora“ koji je sprovodio UNDP. Kroz ove projekte razvijen je programski okvir i druga pravila važna za sprovođenje inovacione politike poput državne pomoći i nabavki.
Tim Fonda u izuzetno kratkom roku postigao je odlične i vidljive rezultate. Zahvaljujući kombinaciji ekspertskih znanja i bogatog i korisnog iskustva zaposlenih, odabiru konsultanata, razumijevanju potreba i načina funkcionisanja zajednice, Crna Gora je na dobrom putu da inovacije postanu ključni faktor ekonomskog rasta u budućnosti.
Proaktivna saradnja za unapređenje inovacija
Fond svojim programskim linijama daje mogućnost crnogorskim preduzećima da kroz grantove finansiraju razvoj svojih inovativnih ideja.
Takođe, gradi dobre veze sa međunarodnim partnerima kako bi se Crna Gora što bolje pozicionirala na evropskoj inovacionoj mapi.
Danas se sa sigurnošću može tvrditi da je državni sistem podrške inovacijama u Crnoj Gori u potpunosti zaokružen i apsolutno funkcionalan. Ministarstvo prosvjete, nauke i inovacija vodi inovacionu politiku, jasno definiše strateške pravce razvoja inovacija i kroz Savjet za inovacije i pametnu specijalizaciju na čijem čelu je ministarka Anđela Jakšić-Stojanović, upravlja inovacionom djelatnošću kroz ostvarivanje saradnje organa državne uprave, jedinica lokalne samouprave, privrede i drugih subjekata. Crnogorske inovativne kompanije mogu se osloniti i na podršku državnih specijalizovanih infrastruktura, kao što su Naučno-tehnološki park u Podgorici i Tehnopolis u Nikšiću.
Kada je riječ o međunarodnoj saradnji, jedan od najznačajnijih rezultata Fonda je akreditovanje programa „Kolaborativni grantovi za inovacije“ od strane Evropskog savjeta za inovacije (European Innovation Council-EIC) za implementaciju Plug-In šeme u okviru EIC Accelerator programa.
Ova akreditacija je značajna iz dva razloga: potvrđuje da su sve procedure i pravila za odabir projekata koji se finansiraju od strane Fonda u rangu onih koji se traže na nivou Evropske unije, ali i kompanijama koje su dobile grant kroz ovu programsku liniju omogućava se efikasniji pristup značajnim sredstvima koja su dostupna putem EIC Accelerator programa za inovativne ideje i komercijalizaciju na evropskom nivou.
O efikasnosti Fonda i njegovom doprinosu jačanju inovacione klime u Crnoj Gori svjedoči i izvještaj Evropske komisije o Crnoj Gori za 2023. godinu, dio koji se odnosi na Pregovaračko poglavlje 25 - Nauka i istraživanje. Citirajući da je Crna Gora, uz visok nivo pripremljenosti, postigla značajan pomak u odnosu na preporuke datirane iz izvještaja iz 2022. godine, ističe se Fond za inovacije kao potpuno operativan i prepoznat kao ključni akter sa programskim linijama za podršku za razvoj inovacija. Dodatno, kroz rad Fonda razvijaju se administrativni kapaciteti za efikasno sprovođenje EU programa i projekata, čime ćemo svi proći i kroz jedan značajan proces pripreme za Evropske strukturne i investicione (ESI) fondove, koji će nam biti dostupni kada postanemo EU članica.
Inovativne staze – proaktivni programi podrške Fonda
Da bismo imali ekonomiju zasnovanu na znanju i inovacijama, neophodno je obezbijediti kontinuiranu podršku razvoju inovativnih ideja od njihovog začetka do komercijalizacije. Baš zato je i osnovan Fond za inovacije, koji je do sada, sa svojih deset različitih programa, ponudio podršku za sve faze tehnološke razvijenosti projektnih ideja.
A kakvu podršku i kome Fond nudi?
Tim kreativnih pojedinaca ili mladi startap – na samom početku razvoja inovativne ideje, proizvoda ili usluga sa visokim potencijalom rasta na tržištu može aplicirati za podršku Fonda kroz Program podrške ranoj fazi razvoja startapova. Posebnu vrijednost ovom programu daje to što osim finansijske podrške ovaj grant uključuje i podršku mentora sa kojim tim radi tokom trajanja projekta i ona ukupno iznosi do 35 hiljada eura (do 30 hiljada finansijske podrške i 5 hiljada za rad sa mentorom).
Program provjere inovativnog koncepta je idealan za finansiranje rane faze razvoja ideje, koja treba da pokaže da li je isplativo ulagati u dalji razvoj i da li ona ima komercijalni kapacitet. Grantovi u ovoj programskoj liniji iznose od 20 do 40 hiljada eura.
Za tehnološki zrelije projekte, Fond je kreirao Program za podsticanje inovativnosti. Njegov cilj je povećanje inovativnosti mikro, malih i srednjih preduzeća (MMSP) uvođenjem procesnih inovacija ili razvojem novih ili poboljšanih tržišno orijentisanih proizvoda, usluga ili tehnologija. Program je usmjeren i na jačanje kapaciteta osoblja za istraživanje, razvoj i inovacije. Vrijednost pojedinačnog granta unutar ovog programa se kreće u opsegu od 50 hiljada do maksimalnih 200 hiljada eura po pojedinačnom projektu.
Fond aktivno podstiče i promociju inovacione kulture dodjelom grantova, vrijednosti do 8 hiljada eura po projektu, za organizaciju manifestacija koje doprinose popularizaciji inovacija i inovacionog preduzetništva, za realizaciju aktivnosti na podizanju svijesti o značaju inovacija za održivi razvoj. Kroz programsku liniju koja se odnosi na realizaciju edukativnih programa iz oblasti pametne specijalizacije, Fond grantovima vrijednosti do 10 hiljada eura po projektu finansira i intenzivne obuke, kurseve cjeloživotnog obrazovanja i posebne programe usavršavanja za učenike, studente, mlade istraživače i profesionalce u oblastima pametne specijalizacije.
Od samog početka rada, Fond mnogo pažnje posvećuje temi zaštite intelektualne svojine. Otvorena je posebna linija vaučera za zaštitu i razvoj pronalaska kroz koju se pruža podrška za patentnu zaštitu i razvoj pronalaska, u Crnoj Gori, ali i u inostranstvu.
Veliku pažnju Fond posvećuje i programima koji podstiču saradnju između nauke i privrede, kao što su inovacioni vaučeri i kolaborativni grantovi za inovacije.
Podrška Fonda se ogleda kroz široki spektar podsticaja; riječ je o živopisnim paletama inicijativa koje oblikuju budućnost inovacija u Crnoj Gori.
Počevši od proizvodnje peleta od maslinarskog otpada do razvoja naprednih AI rješenja za praćenje požara na deponijama, od akcione RPG igre do prenosive solarne elektrane, platforme za procjenu nekretnina putem mašinskog učenja, do realizacije inspirativnog podcasta koji promoviše inovativnu kulturu i preduzetništvo. Uz sve to, podrška Fonda se proteže i na inovativne inicijative poput revolucionarnog pristupa ishrane riblje mlađi, inovativnih higijenskih pojilica za pčele, te implementacije AI profesionalnog konsultanta za selekciju pri zapošljavanju.
Ove priče su samo dio podržanih projekata i primjeri kako podrška Fonda prevazilazi ulogu finansijske investicije, postajući snažan podsticaj za kreativnost, inovacije i razvoj inovativne zajednice. Kroz ovakve inovacije, Fond dosljedno ostvaruje svoju misiju doprinosa prosperitetu i napretku, stvarajući temelje za budućnost inovacija u Crnoj Gori.
Mentorstvo
Dobitnici granta kroz programsku liniju Podrška ranoj fazi razvoja startapova imaju privilegiju rada sa mentorom. Od kojih dobijaju podršku za razvoj svojih startap projekata kroz personalizovane savjete, smjernice i iskustvo.
Ova integrisana podrška stvara održivo okruženje za inovativni prosperitet startap zajednice u Crnoj Gori. Fond za inovacije vjeruje da će ova sinergija podrške rezultirati dugoročnim uspjehom startapova, podstičući inovacije, rast i konkurentnost na domaćem i globalnom tržištu.
Informativne sesije
Sa idejom da se olakša proces prijavljivanja i postigne veća transparentnost, Fond organizuje informativne događaje tokom trajanja konkursa, uključujući Info dane i Online info sesije.
Menadžeri Fonda tokom Info dana detaljno predstavljaju ciljeve, uslove učešća, postupak prijave i evaluacije, i u neposrednoj komunikaciji rješavaju sve nedoumice potencijalnih aplikanata, a na online otvorenim vratima odgovaraju na sva pitanja vezana za prijavu.
Međuresorna saradnja
Odličan primjer međuresorne saradnje pokazan je kroz Program za podsticanje inovacija u funkciji energetske efikasnosti u industriji. Ovaj program je nastao u saradnji Ministarstva ekonomskog razvoja, Ministarstva prosvjete, nauke i inovacija i Ministarstva energetike i rudarstva sa Fondom u cilju uspostavljanja neophodne sinergije industrijske politike, politike inovacija i energetske politike sa prioritetima pametne specijalizacije. Glavni cilj ovog programa jeste povećanje energetske efikasnosti i/ili povećana upotreba dostupnih obnovljivih izvora energije od strane MMSP u prerađivačkoj industriji uvođenjem inovativnih tehnologija.
Inovacije i učionica: EduRobotić-nacionalni projekat
Pored programa podrške koje sprovodi, Fond za inovacije Crne Gore pokrenuo je inicijativu za integraciju robotike u nastavni proces. Projekat EduRobotić, započet 2022. godine, proširen je na nacionalni nivo u maju ove godine potpisivanjem Protokola o finansijskoj edukaciji u školama putem inovativnih metoda sa Centralnom bankom Crne Gore i Ministarstvom prosvjete, nauke i inovacija.
Ovaj protokol inicira uvođenje robotike u sve osnovne škole u Crnoj Gori. Uključuje nabavku robota, organizaciju edukativnih kampova za nastavno osoblje i lige (takmičenja) za učenike. Cilj je da djeca kroz interaktivne aktivnosti učenja programiranja robota razvijaju specifična znanja i vještine.
