Predstavnici nevladinih organizacija (NVO) iz Crne Gore i Srbije, koje su posljednjih mjeseci pod lupom javnosti zbog načina finansiranja, poručili su da se dezinformacijama i poluinformacijama o njima pokušavaju smanjiti uticaj civilnog društva, uvesti autoritarni obrasci vladanja i izvršiti obračun dijela vlasti s onima koji su im najveći kritičari i “koji ih jedini hvataju u krađama”.
Optužbe na račun organizacija civilnog sektora postaju sve učestalije i u Crnoj Gori i u Srbiji, a u susjednoj državi dostigle su vrhunac nakon nedavne odluke o privremenoj suspenziji pomoći Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID) na period od 90 dana. Ovaj potez dodatno je produbio debatu o ulozi i finansiranju NVO, a njihovi predstavnici upozoravaju da se pritiscima nastoji oslabiti uticaj civilnog društva i ograničiti njegov nadzor nad radom vlasti.
Izvršni direktor Centra za demokratsku tranziciju (CDT) Dragan Koprivica, rekao je “Vijestima” da dio koalicione vlasti u Crnoj Gori vodi u posljednjih nekoliko mjeseci “najprljaviju kampanju protiv dijela civilnog društva čiji im se rad ne sviđa ili koje ne mogu kontrolisati - niti politički, niti finansijski”.
On je kazao da, dok se ovo sve dešava, “onaj drugi, progresivniji dio vlasti, ćuti i pravi se mrtav, valjda da se ne bi zamjerili svojim koalicionim partnerima”.
“I dok čekamo da bivši DF (Demokratski front) konačno ispuni svoje obećanje i predloži antievropski ‘zakon o stranim agentima’ koji su najavili prije više mjeseci, po ugledu na svoje uzore iz Rusije i Bjelorusije, oni na sastancima s predstavnicima međunarodne zajednice saopštavaju kako im ovaj zakon nije cilj, već da im je samo cilj da ućutkaju kritički nastrojen dio NVO sektora”, naveo je Koprivica.
USAID nije dao 77 miliona dolara
Kako je objavila platforma CDT-a, Raskrinkavanje.me, čelnici partija, poslanici, politički “analitičari” i tabloidi u službi vlasti, pokušali su da ubijede javnost da su NVO u Crnoj Gori od USAID-a u proteklih četiri godine dobile 77 miliona dolara, ne nudeći nikakve dokaze za to.
Raskrinkavanje.me piše da se pretragom sajta američke administracije (Foreign assistance.gov), gdje se može provjeriti koliko američkog novca ide za pomoć drugim zemljama, dolazi do podatka da je za period od 2020. do decembra 2024. ukupna isplaćena pomoć svih agencija američke Vlade Crnoj Gori, dakle ne samo USAID-a, iznosila 70,4 miliona dolara, od odobrenih 76,79 miliona. Ovi podaci odnose se na period do 19. decembra 2024. Od tog iznosa, novac nije išao isključivo za NVO, već su finansirani brojni drugi projekti. Od pomenutog iznosa, preko USAID-a u Crnoj Gori je isplaćeno 8,9 miliona dolara, i to ne samo nevladinim organizacijama koje se bave demokratizacijom.
Iz Nove srpske demokratije (NSD) i Demokratske narodne partije (DNP), iz čijih redova se najčešće mogu čuti kritike na račun finansiranja NVO, nisu juče odgovorili na pitanje “Vijesti” na osnovu kojih dokaza tvrde da su NVO dobile 77 miliona eura od USAID-a u protekle četiri godine. Nisu odgovorili ni na upit da li smatraju da napadi na NVO služe za skretanje pažnje s drugih političkih ili ekonomskih problema u Crnoj Gori.
Koalicija NSD-a i DNP-a, koji su činili nekadašnji DF, istupila je početkom oktobra u javnost s inicijativom da se hitno donese zakon o stranim agentima, koji će, kako su tada rekli, urediti funkcionisanje “raznih stranih agentura”, koje, tvrde, pod plaštom NVO, pokušavaju da utiču na unutrašnju i spoljnu politiku države. Njihovi koalicioni partneri tada su jasno poručili da neće podržati usvajanje takvog akta, a oštre reakcije stigle su od opozicije i civilnog sektora.
Koprivica: Ućutkivanje kritičke misli
“Dakle, u jednoj zemlji liderki evropskih integracija i ‘svijetloj tački procesa proširenja’, paraleleno s projektima 28EU28, ‘Barometrima 26’ i drugim, dio vlasti i proevropske Vlade je veoma zauzet ostvarivanjem neke druge agende - stvaranju nedemokratskog autoritarnog društva, ućutkivanju kritičke misli i prava na drugačije mišljenje. Evropski, zar ne?”, naveo je Koprivica.
On je rekao listu da se iz Vladinih kabineta, sa skupštinskih govornica, emisija na različitim “nezavisnim televizijama”, te s desničarskih i nacionalističkih portala “koje kontrolišu - na dnevnoj bazi, gnusnim lažima, dezinformacijama i poluinformacijama”, pokušava smanjiti uticaj civilnog društva u Crnoj Gori, kao i uvesti autoritatni obrasci vladanja.
“I dok u prostorije nevladinih organizacija u Srbiji upada policija bez sudskog naloga, dok je tužiteljka koja istražuje ‘zloupotrebe zločinačkog USAID-a’ i sama bila polaznica njihovih programa, dok se ubrzano s društvenih mreža i sajtova srbijanskih institucija uklanjaju fotografije s logom USAID-a i izjave divljenja najvišeg rukovodstva Srbije ovoj organizaciji, dok (predsjednik Republike Srpske) Milorad Dodik svoje probleme s pravdom rješava progonom ‘stranih agenata’ - u najevropskijoj od svih država kandidatkinja za članstvo (Crnoj Gori), na dnevnoj bazi vrši se pritisak i sprema uvođenje sistema državne represije”, tvrdi sagovornik.
On je ocijenio da vjeruje da su sve ove pojave uzrokovane i činjenicom da “politički mentor i koordinator ovog dijela vlasti ne stoji baš najbolje u Srbiji”.
“Ili, bolje rečeno, da se protiv njega digla i ‘kuka i motika’, sve što je progresivno i slobodomisleće, pa postoji realna mogućnost da oni, a ne NVO kako svakodnevno tvrde, mogu ostati bez veoma važne podrške iz strane države”.
Koprivica je kazao i da su sigurni da ni njihove kolege i koleginice u Srbiji, ni u Bosni i Hercegovini, ni u u Crnoj Gori neće popustiti pod pritiscima.
“Nijedan tabloid, vlada, skupština niti bilo kakva kampanja diskreditacije, nas neće zaplašiti niti zaustaviti. Još će puno vode proteći Moračom, Moravom, Sutjeskom i Neretvom dok, predstavnici civilnog društva, makar oni najhrabriji, iz naših država zaćute”, poručio je on.
Predsjednik DNP-a Milan Knežević je u oktobru, na sjednici državnog parlamenta, rekao da u Crnoj Gori ima 10.000 NVO organizacija, da je od toga aktivno 7.000, a da je samo pet reagovalo na pomen “zakona o stranim agentima”.
“Zašto? Jer su se prepoznali, i uzeli blizu 100 miliona u ovih 20 godina od američkih instituta i organizacija, nisu platili porez i nemaju ništa što imamo vi i ja, poštovani građani. Ja sam dozvolio moj pristup računima”.
Radojević: Vučićeva osveta
Novinarka Mreže za istraživanje kriminala i korupcije (KRIK) i urednica na projektu “RaskriNkavanje” iz Srbije, Vesna Radojević kazala je da je režim u toj zemlji “čekao ovaj trenutak godinama” - da konačno imaju razlog da zakucaju na vrata civilnog sektora “i obračunaju se s onima koji su im najveći kritičari i koji ih jedini hvataju u krađama”.
“Naravno, koriste histeriju oko USAID-a nove američke administracije, skrivaju se iza toga i kao zabrinuti su za situaciju. To je sve, naravno, laž i predstava. Zapravo se svete zbog posmatranja izbora, stalnih istraživanja o njihovim potezima, stalnim stanjem budnosti civilnog sektora, jer građani u Srbiji ne mogu da se opuste ni na sekundu. Stalno te čeka neka nova ujdurma vlasti zbog koje javnost mora da se uključi i da brani - šumu, rijeku, zakone, ustav. Dakle, ovo je osveta (predsjednika Srbije Aleksandra) Vučića”, ocijenila je Radojević za “Vijesti”.
Više javno tužilaštvo (VJT) u Beogradu, saopštilo je krajem februara da je naložilo da se od četiri NVO u Srbiji izuzme sva dokumentacija u vezi s donacijama USAID-a, kao i da se obave razgovori s odgovornim licima tih NVO u vezi sa trošenjem sredstava iz donacija. U saopštenju su naveli da je policija, po nalogu VJT-a, započela prikupljanje obavještenja u vezi a radom Centra za istraživanje, transparentnost i odgovornost (CRTA), Građanskih inicijativa, Centra za praktičnu politiku i Trag fondacije.
Radojević je saopštila da tamošnji režim koristi “tužioce koji su nedostojni svojih funkcija i koji zloupotrebljavaju svoj položaj, da bez osnovanih sumnji u bilo kakvu korupciju maltretiraju ove organizacije”.
“Ćute, naravno, na brojna otkrića korupcije i veza politike i kriminala. Ali tako je to kad u Srbiji imamo partijsko, a ne javno tuzilaštvo”, dodala je ona.
Najveći paradoks je, prema njenim riječima, što glavni javni tužilac kao krivično djelo koristi i pranje novca.
“Meni je potpuno nenormalno da tužilac ne zna šta je to - peru se pare nepoznatog porijekla. Od šverca droge, na primjer. Taj novac mora da se ubaci u legalne tokove i da se tako ‘opere’. Ovdje je porijeklo novca potpuno poznato - to je novac američkih poreskih obveznika. Ali, eto, još jedan pokazatelj koliko je cijela ova stvar ujdurma koja služi Vučiću da pokaže demonstraciju sile, da se dodvori novoj američkoj administraciji i da ima čime da maše pred svojim biračkim tijelom”, konstatovala je Radojević.
Kampanja krenula nakon objave Grenela
Raskrinkavanje.me piše da je talas dezinformisanja i napada na NVO krenuo nakon što je izaslanik predsjednika SAD Donalda Trampa za specijalne misije, Ričard Grenel, na “Iks” nalogu citirao objavu stranice “Kos data”, u kojoj se navodi da je USAID navodno potrošio oko 1,7 milijardi dolara na projekte na Zapadnom Balkanu, a 77 miliona samo u Crnoj Gori.
Podaci koje je objavio “Kos data” a prenio Grenel, potiču s portala “Balkan Insight”, koji uređuje BIRN, doduše, u drugačijoj formi nego što je to američki izaslanik naveo. Razlika je, navodi Raskrinkavanje.me, u tome što se u tekstu “Balkan Insight-a” ne kaže da je ovaj novac u zemlje regiona ušao direktno preko USAID-a, već jasno piše: “Koliko su Sjedinjene Države potrošile na pomoć svakoj od zemalja zapadnobalkanske šestorke”.
“USAID nije jedina linija za finansiranje projekata van SAD. Dakle, Grenel je prenio dezinformaciju stranice ‘Kos Data’ da je samo USAID u zapadni Balkan ulio 1,7 milijardi dolara, a zapravo se radi o stranoj pomoći svih američkih agencija i donatora”, navodi se u tekstu CDT-ove platforme.
Bonus video:
