Trećina pacijenata Specijalne bolnice za psihijatriju u Kotoru, tačnije njih 140 sa odjeljenja hronike i produžene terapije, živi u toj bolnici više godina, neki i decenija, iako je odavno prestala potreba za njihovim bolničkim liječenjem, saopšteno je na okruglom stolu u Podgorici.
Okrugli sto „Modeli deinstitucionalizacije i zaštite mentalnog zdravlja u zajednici“, organizovale su Akcija za ljudska prava (HRA) i Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA.
Izvršna direktorica HRA, Tea Gorjanc Prelević, pojasnila je da se radi o takozvanim ”socijalnim pacijentima“, ljudima koji pored teškoća sa mentalnim zdravljem imaju i tu nesreću da nemaju nikoga ko bi sa njima živeo, ko bi im pružio osnovnu podršku.
“To su, po pravilu siromašni ljudi. Bogati, po pravilu, i ne završavaju u ludnicama, tako je svuda u svijetu“, navela je Gorjanc Prelević.
Prema njenim riječima, Evropski komitet za sprječavanje mučenja (CPT) je još 2008. godine prilikom posjete Specijalnoj psihijatrijskoj bolnici u Kotoru konstatovao da je potrebno uložiti napore da se dobrovoljni hronični pacijenti smjeste u kapacitete zajednice.
Gorjan Prelević je kazala da postoji široki konsenzus da je model brige, zasnovan na tradicionalnim velikim psihijatrijskim bolnicama, potrebno zamijeniti modernim, sveobuhvatnim modelima brige i liječenja u zajednici, koji s jedne strane uključuju akutna bolnička odjeljenja u opštim bolnicama, a sa druge odgovarajuće servise podrške u zajednici.
„Proces deinstitucionalizacije ne znači da se tek tako otvore vrata i ljudi puste ili izbace na ulicu, ili samo premeste u neku novu instituciju, izmještanje ljudi iz institucija znači da im se obezbijedi život u zajednici s odgovarajućom podrškom”, pojasnila je ona.
Naglasila je da Akcioni plan za poglavlje 23, u dijelu posvećenom primjeni preporuka Evropskog komiteta za sprječavanje mučenja CPT, pominje problem ”kategorije socijalnih slučajeva koji nemaju gdje da odu i ostaju u Bolnici” koji treba rešavati ”multisektorskim pristupom” ali da nažalost taj plan nije predvideo ni jednu mjeru za deinstitucionalizaciju pacijenata iz bolnice. “Apelovaćemo da se i ovaj plan hitno dopuni”.
U izvještaju ”Modeli deinstitucionalizacije i zaštite mentalnog zdravlja u zajednici”, osnovna je preporuka da se usvoji strategija i plan za deinstitucionalizaciju pacijenata iz Specijalne psihijatrijske bolnice u Kotoru (oko 140 njih) za čijim je bolničkim liječenjem odavno prestala potreba.
Navodi se da su obavezni elementi procesa deinstitucionalizacije prevencija kroz razvijanje odgovarajućih usluga i zabranu novih prijema u institucije sa jedne strane, a sa druge, stvaranje uslova za izlazak ljudi iz institucija uz obezbjeđivanje alternativnih oblika stanovanja sa odgovarajućom podrškom za one koji nemaju sopstvene prihode, stanove ili porodično okruženje u koje mogu da se vrate.
„Osim razvijanja specijalizovanih usluga koje treba da odgovore na specifične okolnosti svake ciljne grupe, neophodno je da se postojeće usluge, namijenjene stanovništvu, učine dostupnim za sve građanke i građane sa invaliditetom, bez obzira na stepen i vrstu njihovih poteškoća“, konstatuje se u Izvještaju.
Potrebno je, kako se navodi, usvojiti strategiju i akcioni plan za deinstitucionalizaciju.
„Strategija, između ostalog, mora obuhvatiti pitanje prevencije i izlaska ljudi iz institucija, finansiranje, razvoj standarda kvaliteta novih usluga, potrebne izmjene propisa, jačanje ljudskih resursa, kampanje za podizanje svijesti i razbijanje predrasuda, zabranu novih prijema i participaciju korisnika usluga“, pojašnjava se u dokumentu.
U Izvještaju se navodi da je potrebno delegirati proces upravljanja ili uspostaviti novo tijelo koje će koordinirati procesom deinstitucionalizacije kao i izraditi plan tranformacije psihijatrijske bolnice u Dobroti.
"Prioritetna pitanja koja se tiču bolnice su nalaženje rješenja za osobe smještene na hroničnim odjeljenjima i odjeljenju za produženu terapiju, gašenje sudskog odjeljenja, edukacija zaposlenih i akutna odjeljenja je potrebno zadržati, dok se ne formiraju psihijatrijska odjeljenja ili jedinice za bolničko liječenje malog kapaciteta", piše u Izvještaju
Preopručije se da je potrebno ojačati kapacitete lokalnih centara za mentalno zdravlje.
„Timovi centara za mentalno zdravlje moraju biti interdisciplinarni i obučeni za pružanje podrške osobama u krizi, uključujući osobe sa ozbiljnim psihičkim smetnjama. Ovo je značajno kako za prevenciju hospitalizacije, tako i za praćenje pacijenata kako bi se pravovremeno reagovalo na pogoršanja i spriječila ponovna hospitalizacija“, ocijenjeno je u dokumentu.
Neophodan je, kako se navodi, razvoj novih, inovativnih usluga koje se pružaju u zajednici, namijenjenih osobama sa psihičkim smetnjama, kao i učiniti postojeće usluge namijenjene opštem stanovništvu dostupnim osobama sa invaliditetom.
Ocijenjeno je da je potrebno izmijeniti način finansiranja usluga socijalne zaštite.
„Jedno od ključnih načela adekvatne podrške osobama sa invaliditetom jeste da novac prati osobu. Na taj način se obezbjeđuju sredstva za obezbjeđivanje podrške osobi van institucije“, piše u Izvještaju.
Dodaje se da je neophodno izmijeniti propise koji regulišu pitanje poslovne sposobnosti tako da budu u skladu sa Konvencijom o pravima osoba sa invaliditetom.
Mora se, kako je preoporučeno, raditi na razbijanju predrasuda kroz kampanje i javne debate.
Bonus video:
