Državne institucije, javna preduzeća i nevladine organizacije imaju bolji pristup novcu iz evropskih IPA fondova nego opštine, a da bi lokalne uprave mogle više da koristiti ta sredstva za projekte potrebna im je pomoć države kroz uspostavljanje rivolving fonda.
Iz Zajednice opština (ZO) “Vijestima” su rekli da bi se iz tog fonda davale kratkoročne pozajmice lokalnim vlastima u procesu pripreme i implementacije projekata koje finansira EU.
Da bi lokalna vlast mogla da koristi novac iz evropskih fondova za svoje projekte mora da učestvuje u njihovom pretfinansiranju i u tom dijelu im je potrebna pomoć jer lokalne vlasti imaju problema sa svojim finansijama. Opštine su više godina unazad ukazivale na ovaj problem i tražile pomoć države u kofinansiranju projekata koji se finansiraju iz evropskih fondova. Vlada je novim rješenjima u nacrtu zakonu u lokalnoj samoupravi, koji je u formi nacrta, planirala da naredne godine osnuje taj fond u kome bi se na godišnjem nivou našlo oko dva miliona eura pomoći opštinama.
“U proteklom periodu opštine su prošle kroz program jačanja kapaciteta u korišćenju EU fondova. Stečenim iskustvom, kao i uspostavljenom saradnjom sa inostranim partnerima, stvoreni su kvalitetni preduslovi za aktivno učešće naših opština u prekograničnim i transnacionalnim EU programima saradnje, kao i drugim programima EU. Međutim, kada je riječ o kapacitetima opština da apsorbuju taj novac, glavni izazov sa kojim se susreću je pretfinansiranje projekata EU. Naime, za realizaciju projekata u velikom dijelu ovih programa, opštine moraju da predfinansiraju najčešće i do 90 odsto iznosa EU doprinosa (bespovratni novac), odnosno da iz sopstvenih sredstava finansiraju projektne aktivnosti do trenutka refundacije od strane EU”, objasnili su iz ZOP, čiji je generalni sekretar Refik Bojadžić.
Ta refundacija traje i do godinu dana u redovnoj proceduri što predstavlja, kako su rekli u ZO, veliko opterećenje za njihove budžete, naročito imajući u vidu tešku finansijsku situaciju u kojoj se nalazi većina opština i činjenicu da se više od 2/3 opština nalazi u procesu finansijske konsolidacije.
“Zbog toga je bilo veoma važno uspostaviti instrument finansijske podrške opštinama u procesu pripreme i implementacije projekata finansiranih od strane EU. Uspostavljanjem rivolving fonda znatno će se osnažiti apsorpcioni kapacitet opština u dijelu korišćenja bespovratnog novca iz EU fondova, što bi značajno doprinijelo unapređenju kvaliteta života građana u lokalnim zajednicama”, istakli su iz ZO.
Prema nacrtu zakona o lokalnoj samoupravi novac za rivolving fond u prvoj godini od osnivanja obezbijedio bi se u državnom budžetu i izdvajao bi se na posebni račun. Pravo na povlačenje imala bi opština odnosno javno preduzeće, ustanova ili drugo pravno lice čiji je osnivač opština koji su potpisali ugovor o realizaciji projekta sa donatorom ili vodećim partnerom na projektu.
Opština bi vršila povraćaj novca u taj fond nakon refundacije od strane donatora najkasnije u roku od godinu dana od dana povlačenja novca iz rivolving fonda.
Većina opština posljednjih godina su u teškoj materijalnoj situaciji, a nekim od njih su i računi bili blokirani. Vlada je još 2015. odlučila da zbog teške finansijske situacije dozvoli opštinama, njihovim javnim preduzećima i ustanovama da reprogramiraju obaveze prema državi. Ugovori o reprogramu su potpisani sa opštinama Bijelo Polje, Berane, Danilovgrad, Pljevlja, Rožaje, Plav, Budva, Bar, Nikšić, Žabljak, Kolašin, Mojkovac, Ulcinj, Šavnik i Cetinje.
Vlada je za 12 opština dozvolila reprogram duga na 20 godina (Berane, Bijelo Polje, Danilovgrad, Kolašin, Mojkovac, Nikšić, Plav, Pljevlja, Rožaje, Šavnik i Cetinje) od ukupno 74,44 miliona eura, a za dvije opštine (Bar i Budva) da reprogramiraju ukupno 14,62 miliona na pet godina.
Najveći dug za reprogram je imala Opština Nikšić 17,7 miliona,zatim Pljevlja 10,82 miliona, Berane 9,4 miliona, Bijelo Polje 8,7 miliona. Danilovgrad 3,9 miliona, Cetinje 8,35 miliona, Budva 8,3 miliona, Plav 3,1 milion, Bar 6,32 miliona, Ulcinj 5,9 miliona,Kolašin2,7 miliona, Rožaje 1,3 miliona, Mojkovac 940 hiljada i Šavnik 594,13 hiljada.
Poreska uprava (PU) je više puta isticala da opštine uredno ne izmiruju obaveze iz reprograma, zbog čega su i održani pojedinačni sastanci direktora PU Miomira M.Mugoše sa predsjednicima opština, njihovim saradnicima i direktorima javnih preduzeća. Mnoge od njih su i povećale broj zaposlenih u administraciji.
46,6 miliona eura su crnogorske opštine od 2007. godine ostvarile podršku iz IPA fodova. Od te sume, 37,7 miliona je dobijeno kroz 21 infrastrukturni projekt iz nacionalnih programa i 8,9 miliona kroz 46 projekata prekogranične i transnacionalne saradnje.
Svim opštinama nije dostupan evropski novac
U programima podrške do 2020. godine opštine mogu da učestvuju na četiri programa bilateralne prekogranične saradnje, dva programa trilateralne saradnje i tri programa transnacionalne saradnje. Iz ZO su kazali da kada je riječ o iznosima koji su im na raspolaganju i njihovim mogućnostima da povlače novac treba imati na umu da ne mogu sve opštine da učestvuju u svim ovim programima. Uz to, iako je ukupna vrijednost svih ovih programa oko 860 miliona eura samo manji dio je namijenjen zemljama korisnicama IPA.
“Tako je, na primjer, vrijednost transnacionalnih programa više od 650 miliona eura, ali je samo nepunih 50 miliona namijenjeno IPA zemljama (Crna Gora, Srbija, BiH, Albanija). Dalje, u svim ovim programima učestvuje veći broj država i iz svih država učesnica pravo da apliciraju, pored opština, imaju i državni organi, javna preduzeća i ustanove, naučne i obrazovne institucije, NVO, čak i međunarodne organizacije. Dakle, postoji velika konkurencija kada su ovi programi u pitanju”, rekli su u ZO.
Kako su objasnili, u eksternoj evaluaciji IPA II od juna 2017. godine, navedeno je da opštine IPA države imaju samo umjereni pristup EU fondovima, te da su lokalne samouprave su u najslabijem položaju u pogledu pristupa novcu u poređenju sa nacionalnim institucijama i civilnim društvom.
“I pored ovih ograničenja, naše opštine su sve uspješnije u apsorpciji EU fondova, ali za blagovremenu i uspješnu implementaciju predviđenih aktivnosti neophodna je podrška kroz rivolving fond”, kazali su u ZO.
Bonus video:
