Fabrika eksploziva Polieks jedina je kompanija u Beranama koja ni jednog trenutka od svog osnivanja u vrijeme bivše Jugoslavije, kroz buran proces tranzicije koji koji je iz privrednog registra izbrisao mnoge druge firme, nije prekidala proizvodnju.
U ovoj fabrici danas kažu da se ne boje ni za budućnost i da imaju jasnu perspektivu razvoja. Te činjenice dobijaju na značaju ako se zna da je u gradu na Limu nekada bilo desetak hiljada radnika u industriji. Danas ih je jedva dvije do tri stotine, od čega je blizu sedamdeset u fabrici Polieks.
Bivša vojna fabrika je nakon privatizacije posebnu pažnju posvetila razvojnom programu, što je za rezultat imalo otvaranje Razvojno-istraživačkog centra (RIC), koji već godinama sa velikim uspjehom vodi istraživač u oblasti organske hemije dr Živko Andrić.
Ovaj naučnik sa vizijom objašnjava da im je tržište ne Crna Gora nego svijet, i da je budućnost u nastavku razvojnog koncepta.
„Ako bih pokušao da vam praktično objasnim šta znači ovaj centar, onda ću vam reću da, na primjer, u Danskoj i drugim razvijenim zemljama kada se osniva firma, ona se ne osniva bez razvojnog centra. Druga stvar je da je za nas tržište svijet, a tu nema lokalnih privilegija“, kaže dr Andrić.
On objašnjava da je ovaj Razvojni istraživački centar u Polieksu formiran prije dvije godine i da već ima značajne rezultate u oblasti programa hemije.
„Mi smo krajem prošle godine ozvaničili početak posebne cjeline ili male fabrike u okviru Polieksa koja se bavi samo sa hemijskom prozvodnjom koja je već prevladala u ukupnoj djelatnosti čitave kompanije. Taj pogon zapošljava u ovom trenutku dvadeset ljudi. U skorijoj budućnosti na novim programima iz oblasti hemije zaposlićemo još deset radnika, da bi u bliskoj budućnosti taj broj zaokružili na pedeset“, kaže Andrić.
Andrić dodaje da je uz pomoć kadrova najvišeg ranga koje su okupili, formiran multidisciplinarni centar, gdje hemija u ovom momentu ima dominantno mjesto, zbog opredjeljenja fabrike da ide na nekoliko važnih pravaca proizvodnje od kojih proizvodnja perhlorata zauzima najbitnije mjesto.
„Te proizvodnje su u međuvremenu zaživjele i izdignute na neki viši nivo. Ovakav centar nema više niko u Crnoj Gori“, tvrdi Andrić.
Da je tako govori podatak da ovaj centar već godinama ugošćava strane studente koji tu dolaze da bi sticali praktična znanja iz oblasti hemije. Oni posebno prate put procesa u hemiji koji je poznat pod nazivom kristalizacija, od njegove ideje na papiru, do praktične i realne primjene u proizvodnji.
Andrić objašnjava da je kristalizacija jedna od najvažnijih i najrasprostranjenijih metoda hemijske tehnologije koja se koristi za izdvajanje hemijskih materija iz rastvora.
„Na osnovu razlike u rastvorljivosti dvije ili više materija moguće je kristalizacijom njihovo razdvajanje i to najčešće u visoko čistoj formi. Moram reći da je ovo jedino mjesto u Crnoj Gori, a vi provjerite i na prostoru bivše Jugoslavije, gdje se izvodi kristalizacija“, kaže Andrić.
On dodaje da je suština u tome da se polazi od ideje, preko primijenjenih istraživanja, pa sve do primjene ili postavljanja u proizvodnji.
„Kao rezultat takvog prilaza i rada u Polieksu već imamo lepezu proizvoda koji svi u idu u izvoz, uglavnom u zemlje regiona“, kaže Andrić.
On priča kako se radi o zahtjevnim proizvodima koji imaju delikatnu primjenu u pirotehničkoj proizvodnji, što zahtijeva visok nivo stručnosti, od naučnika u centru, pa sve do proizvodnje, odnosno izvršilaca.
Iz Polieksa objašnjavaju da je hemija osnov svih proizvodnji raketnih goriva.
„Pored Njemaca, mi sada jedini u Evropi radimo određene hemikalije. One su potpuno bezbjedne, nema toksike, nema otpadnih voda, nema ništa što bi moglo da nas ugrozi, ali su veoma respektibilne sa aspekta potreba“, ističu u Polieksu.
Prednost njihove kompanije, kako dodaju, u tome je što je blizu proizvođačkim kapacitetima Srbije, BiH, Makedonije.
„Mi smo njima riješili nešto što im je bilo ozbiljan problem, da mogu kada im treba kupiti onoliko koliko im treba za svoju proizvodnju. Zbog transportnih troškova mi smo im postali apsolutno konkurentni na svjetskom tržištu. Tu su neslućene mogućnosti i mi ćemo ih jednu po jednu razvijati“, najavljuju.
Prema riječima rukovodioca Razvojno-istraživačkog centra, jedan od programa na kojem se upravo sada radi je hemija litijuma.
„Litijum predstavlja budućnost neorganske hemije. Kao što vam je poznato on predstavlja jednu od komponenti baterija i ima vrlo široku upotrebu. Ja sam uvjeren da će hemija obilježiti budućnost u naredna dva vijeka“, kaže Andrić.Uništenje Solane nezamislivo je štetan čin
Andrić žali što je uništena Ulcinjska solana koja je proizvodila kuhinjsku so, kao osnovicu i temelj neorganske tehnologije.
„Na neorganskoj tehnologiji trenutno u svijetu leži proizvodnja deset do petnaest hiljada proizvoda. Tako je kompletna hlorna hemija zasnovana na tome, odnosno proizvodnja hlora i hlornih derivata. Sa tog aspekta uništavanje jedine crnogorske solane, u srcu Mediterana, nezamislivo je štetan čin“, kaže ovaj naučnik.
Posmatrano i iz te perspektive, razvijanje hemijske proizvodnje u Polieksu dobija na posebnom značaju. Ponovo proizvode vojni eksploziv
Polieks je otvoren početkom osamdesetih godina prethodnog vijeka u sklopu vojne fabrike u Vitezu, i za potrebe tadašnje JNA proizvodio je plastične eksplozive, detonatore i bombe.
Nakon raspada SFRJ kompanija je nastavila da radi, ali se na vrijeme preorijentisala na civilne programe, proizvodeći privredne eksplozive i električne detonatore. Sada ponovo proizvodi i vojni eksploziv.
Do prije pet-šest godina godine poslovala je sa teškoćama, kada je upravljanje preuzeo privatni preduzetnik Slavko Vujisić. On je sa tadašnjih trideset odsto akcija postao vlasnik većinskog paketa. Vujisić je već na startu privatizacije Polieksa najavio da će njegov prvi potez nakon toga biti otvaranje nove fabrike namjenske hemije u okviru ove kompanije, što je već uveliko realizovano.
Bonus video:
