Međunarodna novinarska mreža za istraživanje organizovanog kriminala i korupcije (OCCRP) utvrdila je da su godinama banke u istočno-evropskim državama gubile imovinu tako što su vlasnici izvlačili ogromne količine novca koristeći posebnu šemu koju im je omogućila austrijska Meinl banka, koja je izgubila prošlog mjeseca licencu za rad.
Šestomjesečna istraga OCCRP i njihovih partnera iz Austrije je pokazala da je izvučeno stotine miliona eura iz Litvanije, Ukrajine i Letonije, probijajući rupe u državnom budžetu i ostavljajući stotine povjerilaca praznih ruku.
U istraživanju OCCRP-a se ne pominje Crna Gora ali je ova banka, kao i osobe povezane sa njom, koje se pominju u tekstu, imala značajne poslove u Crnoj Gori. Meinl banka je kupovala i značajnu imovinu u Crnoj Gori, a najpoznatija lokacija u njenom vlasništvu je Skočiđevojka u Reževićima kod Budve. Ova banka kupovala je i značajna potraživanja od bivše Hipo Alpe Adria banke, koja su se odnosila na dugove koji nijesu mogli biti naplaćeni od fondova Trend, Atlas mont ali i drugih dužnika.
Pomagali bankarima da izvuku novac iz svojih banaka
Šeme koje se navode u istraživanju OCCRP-a a koja se odnose na dešavanja u Litvaniji, Ukrajini i Letoniji, postojale su i u Crnoj Gori.
“U srcu šeme je bila banka Meinl koja je prethodno izgubila velike nekretnine, a onda se okrenula novom biznisu ‘pomaganju bankarima da izvlače novac od sopstvenih banaka’. Meinl banci, koja je u međuvremenu promijenio ime u Anglo Austrian AAB Bank AG, to je pomoglo da se održi jedno vrijeme. Centralna evropska banka joj je 15. novembra ove godine oduzela dozvolu za rad i to zbog njene istorije i kršenja pravila poslovanja posljednjih nekoliko godina”, navodi OCCRP.
Vlasti u četiri države (Litvanije, Ukrajine, Letonije i Austrija) kroz kriminalističke istrage, kako prenosi OCCRP, potvrdile su operacije koje je Meinl banka vodila u periodu od 2011. do 2015. godine kada su stotine miliona eura iz drugih banka išle kroz račune Meinl banke prije nego su nestale u of-šor kompanijama.
“Istraga OCCRP i njihovih partnera je pokazala da je Meinl pomogao bankarima u ove tri države da zaobiđu propise i zabrane, te da premjeste velike sume novca iz svojih banaka prije njihovog kolapsa. Šema izvlačenja novca je funkcionisala tako što bi, na primjer banke u Ukrajini garantovale za kredit kod Meinl banke nekoj of-šor kompaniji sa nepoznatim vlasnikom ili direktno povezanih sa vlasnicima banaka. Of-šor kompanija bi tada podstakla Meinl banku da naplati garanciju od banke u Ukrajini. Nakon toga račun bi morali da plate obični klijenti banke i na kraju države kroz nacionalni sistem zaštite depozita”, naveo je OCCRP.
Poznate su makar tri slične šeme u Crnoj Gori, kroz koje je Meinl banka postala vlasnik Skočiđevojke, otkupila potraživanja Atlas banke u Moskvi od 15,8 miliona eura i otkup potraživanja vrijedan 12 miliona od bivše Hipo Alpe Adria banke, koja su se odnosila na dugove koji nijesu mogli biti naplaćeni od fondova Trend i Atlas mont.
Vlasnici Skočiđevojke
Lokaciju Skočiđevojka od 63 hiljade kvadrata u Reževićima od saveznog Ministarstva odbrane 2005. godine kupuje za 2,3 miliona eura firma “Spartak” iz Kotora, u vlasništvu ruskih biznismena i of-šor firme “Bleze corporation” sa Sejšelskih ostrva.
Dvije godine kasnije 31. avgusta 2007. godine istu lokaciju od “Spartaka” za 14,2 miliona eura kupuje of-šor firma sa Kipra „Caldero Trading Limited”, koja je dio poslovne grupe Zorana Ćoća Bećirovića. Samo sedam dana kasnije istu parcelu od Bećirovića kupuje „Montenegro Real Estate Investment Company Limited“ sa Britanskih Djevičanskih Ostrva za čak 41,7 miliona eura.
Izvršni direktor ove firme bio je Muhamed Borhan Rašid, a zastupnik kompanije bila advokatica Ana Đukanović, sestra sadašnjeg predsjednika Crne Gore Mila Đukanovića. Rašid je u Podgorici 2007. osnovao firmu “Montenegro company for real estates investment and development”, u kojoj mu je kasnije na kratko partner bila firma „Primary invest“ čiji je vlasnik bio Milo Đukanović. Rašid ostaje dužan Hypo Alpe Adria banci 5,3 miliona eura, zbog čega ta banka plijeni Skočiđevojku a zatim je krajem 2014. prodaje Meinl banci za 7,2 miliona eura.
Atlas banka izgubila novac
OCCRP navodi podatak da je u Ukrajini 100 banaka stavljeno pod državni nadzor i zatvoreno u periodu od 2011. do 2015. godine, a da su mnogi gubici fingirani u transakcijama sa Meinl bankom.
“Fond za zaštitu depozita Ukrajine je procijenio da su njihove banke koristile račune Meinl banke kako bi premjestile 386,6 miliona američkih dolara i 75 miliona eura koji su nestali tokom ukrajinske finansijske krize. Banke u Litvaniji i Letoniji su izgubile oko 54 miliona eura koji su se odlili preko računa u Meinl banci”, navodi OCCRP.
Atlas banka Duška Kneževića je u julu 2015. godine sa Meinl bankom sklopila ugovor kojom joj za oko 16 miliona eura prodaje potraživanja koja nije mogla da naplati Atlas banka Moskva, kojoj je oduzeta dozvola. Meinl banka je ovaj novac trebala da plaća u kvartalnim ratama na 10 godine, ali je platila samo oko pola miliona u 2015. i prestala sa ostalim plaćanjima. Atlas banka je ovo potraživanje od 15,8 miliona eura držala u svojim bilansima.
Revizori banke su ovo potraživanje smatrali spornim, a nemogućnost njegove naplate bio je jedan od razloga za uvođenje stečaja, nakon kojeg je crnogorski Fond za zaštitu depozita isplatio garantovane iznose.
Preuzela dug od 12 miliona za hotel u Baru
Meinl Bank otkupila je 2015. godine potraživanje bivše austrijske Hipo Alpe Adria banke, tj. njene nasljednice finansijske institucije Heta, u iznosu od 12 miliona eura prema Atlas Mont i fondu Trend.
Ova dva fonda su za investicije u barski hotel “Princes” uzeli kredit od po šest miliona eura od Hypo banke. Kako ga nisu vratili dugove je preuzela Meinl banka.
Nije poznato uz koliki diskont je Meinl banka otkupila potraživanje Hete, ni detalji o garancijama koje su date ovoj banci od dva crnogorska fonda.
Nakon ovih transakcija uslijedila je podijela vlasništva između Atlasa i Trenda kao i više promjena vlasništva nad ovim hotelom, gdje se pominjalo više of-šor firmi. Sadašnji većinski vlasnik sa 75 odsto udjela je “Adria Investment group limited” iz Dubaija.
Antonov oštetio banke za 500 miliona, koristio i Crnu Goru
Jedna od bankara koji je koristio ovu šemu da izvuče novac iz Litvanije, prema izvještajima OCCRP-a, je Rus Vladimir Antonov. Njemu je Meinl banka pomogla da izvuče ukupno 113 miliona dolara u svoju of-šor kompaniju.
“Međutim, Litvanija tvrdi da je Antonov izvukao oko 500 miliona eura iz svoje banke Snoras i pokrenut je sudski postupak protiv njega, ali je on zajedno sa svojim partnerom litvancem Raimondas Baranauskas pobjegao u Rusiju i nije dostupan litvanskim pravosudnim organima. U Rusiji služi kaznu zatvora do 30 mjeseci jer je priznao da je na isti način izvukao novac iz Sovjetske banke u Sankt Peterburgu. Krivični postupci se vode i u Litvaniji i Letoniji”.
Antonov i Baranauskas su preko firme Multikapitals i Latvijas Krajbanke su 2009. godine od Vlade Crne Gore kupili 54 odsto akcija Marine Bar za 2,2 miliona eura uz obavezu investiranja od 12 miliona. Antonov je tada od Krajbanke uzeo kredit od 9,5 miliona eura zalažući akcije Marine Bar. Kredit nije vratio. Letonske vlasti su ga optužile da je ovoj i povezanim bankama i kompanijama nanio štetu od 400 miliona eura. Krajbanka je nakon toče otišla u stečaj i izgubila je spor sa Crnom Gorom o povratu akcija u Marini Bar, koje je na sebe ponovu upisala država zbog kršenja ugovora o investiciji.
Antonov se 2008. godine pokrenuo proceduru i za osnivanje banke u Crnoj Gori, a nakon toga pregovarao je sa Acom Đukanovićem kupovinu udjela u Prvoj banci koja je tada bila u krizi. U tekstu OCCRP-a se kao veza između Antonova i Meinl banke navodi Martins Zalans, član odbora direktora Krajbanke. Zalans u svojoj biografiji navodi da je bio “vođa tima koji je uradio pravnu reviziju velike poslovne banke u Crnoj Gori”.
U Ukrajini 50 odsto bankarskog sistema bilo izmišljeno
Bivša guvernerka Centrale banke u Ukrajini Valerija Gontareva, kako navodi OCCRP, kazala je 50 odsto ukrajinskog bankarskog sistema u periodu ovih kriminalnih aktivnosti 2011. do 2015. bilo vještačko i izmišljeno.
“Dokaz za to su bili korespondentski računi ukrajinskih banaka kod drugih banaka, među kojima je bila i Meinl banka”, navela je Gantareva.
Ona je tada kontaktirala austrijske vlasti koje je informisla da njihova banka učestvuje u šemi izvlačenja novca iz Ukrajine. Meinl banka je 17. juna ove godine predala zahtjev za preimenovanje u Anglo Austrian AAB Bank AG. Njeno ime iz registra u Beču je nestalo nakon devet dana.
Nova banka u julu i avgustu najavljuje smanjenje poslovanja sa istočno-evropskim zemljama i ukidanje pozajmica, kao i da će se preusmjeriti na investiciono i savjetodavno bankarstvo. Licencu je izgubila u novembru.
Bonus video:
