Studija izvodljivosti sa kost benefit analizom auto-puta Bar - Boljare je proglašena tajnom i nije bila dostupna ni timu Svjetske banke (SB) koji je prošle godine ocjenjivala javne potrošnje i finansijske odgovornosti Vlade u budžetu za 2018. godinu.
Kako je navedeno u izvještaju SB, investicioni projekat izgradnje autoputa Bar-Boljare obuhvatao je izradu nekoliko studija izvodljivosti, uključujući i kost-benefit analizu, ali se one nijesu poklapale sa projektom koji se realizuje.
“Dvije studije te vrste su rađene 2009. i 2012. godine, ali se njihov opseg nije poklapao sa opsegom projekta koji se realizuje. Studiju izvodljivosti pripremljenu konkretno za aktuelni projekat pripremila je kompanija koja realizuje projekat. Ta studija je označena kao interna i nije bila dostupna timu za ocjenu, te prema tome nije bilo moguće donijeti sud o adekvatnosti njenog formata i kvaliteta. Studija nije analizirana u sklopu zvanične procedure. Na osnovu narativne ocjene Ministarstva saobraćaja i pomorstva, koja je saopštena u toku ocjene, studija je bila kratka i urađena u skladu sa metodologijom investitora”, navedeno je u izvještaju Svjetske banke.
Ovo znači da je studiju izvodljivosti za auto-put, koja treba da dokaže njegovu isplativost, uradila firma koja je plaćena da ga izgradi, a da su iz Ministarstva saobraćaja timu SB samo prepričali tu studiju.
Iz SB navode da je Ministarstvo saobraćaja u martu prošle godine, kroz regionalnu inicijativu Program za infrastrukturne projekte koju finansira EU, konačno angažovalo kompaniju koja će uraditi studiju izvodljivosti u punom obimu, uključujući kost-benefit analizu, u skladu sa smjernicama EU.
“Očekuje se da ta studija bude dostavljena u martu 2020. Konačno, važno je istaći da je obim projekta auto-puta Bar-Boljare takav da njegov budžet čini preko 25 procenata BDP-a Crne Gore i da nosi značajan finansijski rizik koji bi mogao da se prenese na Vladu Crne Gore”, navedeno je iz SB.
Ministarstvo saobraćaja je u novembru 2018. apliciralo prema Investicionom okviru za Zapadni Balkan za dodijeljivanje 54,6 miliona za kofinansiranje gradnje druge faze auto-puta, dionice Mateševo - Andrijevica. Ministarstvo je zbog toga i moralo da konačno angažuje kompaniju koji bi uradila studiju isplativosti i kost-benefit analizu, jer bez toga ne može konkurisati za novac iz Investicionog okvira, kojeg čine banke Evropske unije, ali i Svjetska banka.
Iz SB navode da je Vlada u 2010. godini usvojila Odluku o izradi kapitalnog budžeta, koja predviđa da se kost-benefit analiza u sklopu studija izvodljivosti mora uraditi za sve kapitalne projekte čija ukupna vrijednost prelazi pet miliona eura. Kost-benefit analiza je metoda ekonomske analize kojom se upoređuju i vrednuju sve prednosti i svi nedostaci nekog privrednog poduhvata ili projekta.
Tri loše ocjene za upravljanje javnim investicijama
Svjetska banka je u izvještaju o ocjeni učinka javne potrošnje i finansijske odgovornosti, dodjeljivala ocjene A, B, C i D, pri čemu je A najbolja ocjena a D najgora. Za upravljanje javnim investicijama Vlada je dobila tri loše ocjene D i jednu zadovoljavajuću B, tako da je ukupna D+, što je skoro pa najgora ocjena. Za ekonomsku analizu investicionih projekata Vlada je dobila D.
“Ne postoje nacionalne smjernice za sprovođenje ekonomske analize investicionih projekata. Proces eksterne analize nije dovoljno uspostavljen. Ekonomska analiza je rađena za jedan od tri krupna investiciona projekta, međutim, kvalitet te analize se ne može ocijeniti, pošto je označena kao interna i nije bila dostupna timu za ocjenu”, navedeno je u obrazloženju.
SB je u izvještaju posmatrala javne investicije veće od jedan odsto godišnjih rashoda, gdje se ubrajaju tri investicije dionica auto-puta, kao i put Lubnice - Jezerine sa 34,7 miliona i zaobilaznica oko Rožaja sa 19,8 miliona eura. Ovaj put i zaobilaznica uopšte nemaju kost-benefit analizu troškova, iako je ona trebala biti obavezna.
Za izbor investicionih projekata Vlada je takođe dobila lošu ocjenu D.
“Kriterijumi za izbor investicionih projekata i utvrđivanje redosljeda prioriteta postoje i unaprijeđeni su novom odlukom o kapitalnom budžetu. Međutim, nema formalnih pokazatelja da su oni primijenjeni u toku procesa pripreme kapitalnog budžeta”, navodi SB.
Loša ocjena dobijena je i za utvrđivanje troškova investicionih projekata.
“Utvrđivanje troškova svih krupnih investicionih projekata vrši se u sklopu zahtjeva za finansiranje koji se dostavljaju Ministarstvu finansija. Utvrđivanje troškova ne obuhvata projekcije koje idu dalje od fiskalne godine za koju se traži finansiranje”, saopštila je SB. Za praćenje investicionih projekata dobijena je zadovoljavajuća ocjene B. Mane su što crnogorski okvir za upravljanje javnim investicijama ne prepoznaje jedinicu zaduženu za praćenje javnih investicija, niti postoji specijalizovano softversko rješenje, a samo izvještavanje se ne vrši uz pomoć standardizovanog formata.
Bonus video:
