Koliki će iznositi stvarni pad crnogorske ekonomije ove godine jasnije će se vidjeti tokom juna, kada će biti i nešto realnija slika o turizmu, jer su prihodi od te djelatnosti ključni za procjenu cjelokupne ekonomske aktivnosti. Prognoze je sada i nezahvalno davati, jer i da Crna Gora otvori granice brže, to neće imati efekat ako se ne otvore države regiona i druge ekonomije koje utiču na turistički promet.
Na to su za “Vijesti” ukazali ekonomisti iz opozicije Raško Konjević i Aleksandar Damjanović i ekonomista Jakov Milatović, povodom procjene Svjetske banke (SB).
SB je ocijenila da pandemija koronavirusa gura ekonomiju Crne Gore u naglu recesiju, te da ove godine može doći do pada od 5,6 procenata ako država izgubi trećinu prihoda od turizma, a ako izgubi polovinu tih prihoda - biće u minusu od devet odsto. MMF je prognozirao pad od 9 procenata.
Milatović objašnjava da je zbog medicinskog konteksta u kome je ekonomska kriza nastala, sektor turizma jedan od najpogođenih, da doprinosi sa više do 20 odsto ekonomskoj aktivnosti u Crnoj Gori i da su prihodi od te djelatnosti ključni za procjenu cjelokupne ekonomske aktivnosti.
“Teško je u situaciji velike neizvjesnosti sa sigurnošću reći nešto o pretpostavkama o budućim dešavanjima u turističkom sektoru, zato se mnoge institucije odlučuju na iznošenje različitih scenarija”.
Milatović je ocijenio da je trenutna kriza po intenzitetu slična onoj iz 2009. godine, te da bi pad ekonomije od devet odsto bio najveći od kriza iz ranih devedesetih.
“Dobro je uvidjeti da je pad ekonomije od devet do 10 procenata osnovni scenario, a ne negativni MMF-a za Crnu Goru i ostale zemlje slične strukture ekonomske aktivnosti i visoke zavisnosti od turizma, poput Hrvatske i Grčke.To znači pretpostavku pada u sektoru turizma od 50 procenata”.
Upitna održivost duga
Milatović objašnjava da je MMF u aprilskom izvještaju prognozirao budžetski deficit za 2020. godinu u iznosu od oko 10 odsto BDP-a, a uzimajući u obzir pretpostavke MMF-a o inflaciji nešto manjoj od jedan odsto i recesiji od skoro devet procenata, novonastala situacija može dovesti do rasta javnog duga u 2020. na nivo od oko 90 odsto bruto-društvenog proizvoda (BDP).
”Ova situacija će opet staviti u fokus pitanje održivosti javnog duga i vjerovatno rezultirati dodatnom konsolidacijom javnih finansija u nekom narednom periodu. Nažalost, ona je naizgled neizbježna. Jedna od posljedica pada ekonomske aktivnosti zbog novonastale situacije je pad poreskih prihoda. Istovremeno, mjere Vlade za ublažavanje posljedica ekonomske krize, u smislu podrške likvidnosti preduzeća ili direktne pomoći socijalnim kategorijama, povećavaju budžetske rashode. Da se razumijemo, ovaj trošak je vrijedno učiniti. Međutim, ovo znači da će se razlika između budžetskih prihoda i rashoda, koja je u Crnoj Gori i prije krize bila negativna, povećati. Ovaj jaz će morati da se pokrije kroz novo zaduženje, čime će javni dug porasti”.
Javni dug Crne Gore, prema zvaničnim podacima Ministarstva finansija, na kraju prošle godine je iznosio 3,78 milijardi eura, što je 77,2 odsto preliminarnog BDP-a za tu godinu od 4,9 milijardi. Procjenjuje se da će, uz novo zaduženje zbog koronavirusa, biti oko 83 do 90 odsto, a u jednoj od računica i više od toga. Približavanje javnog duga BDP-u značiće i veće kamate na novo zaduživanje, dalju fiskalnu konsolidaciju kroz nove dažbine građanima i privredi, moguće smanjenje plata, prodaju nekih državnih resursa za njegovo vraćanje...
Vlada je saopštila da se obezbjeđuje 508 miliona, od čega će 455 miliona biti kroz kredite, a ostatak iz donacija. Na osnovu garancije SB, zadužiće se 250 miliona, a dio nedostajućeg novca obezbijediće kroz kreditnu podršku MMF-a i EK.
Ministar finansija Darko Radunović rekao je da se nada da su prognoze o padu od devet odsto “suviše pesimistične”.
“Uz pad BDP-a, porašće i učešće javnog duga, a potrebna nova zaduženja podići će ga i u nominalnom iznosu, tako da se bojim da je realan pristup da će se dug dosta približiti gotovo stoprocentnom iznosu BDP-a”, naglasio je Konjević (SDP).
Konjević je ukazao da Hrvatska, koja je turistički orijentisana i snažnija turistička destinacija, računa na pad turizma koji je veći od 50 odsto u odnosu na prošlu godinu.
“Nažalost, procjene MMF-a i SB su bojim se realne ako ostanu na snazi sadašnje procjene kretanja turističke privrede za ovu godinu. Pad će biti i u drugim oblastima. Jasnije procjene će se moći dati tokom juna kada ce biti realniji iskaz procjene turizma za ovu godinu”, istakao je Konjević.
Damjanović: Zajednički dogovor regiona o otvaranju granica
Samostalni poslanik Aleksandar Damjanović je ukazao da će pad BDP-a dominantno zavisi od uticaja pandemije na turističku sezonu.
“Procjene o padu crnogorskog BDP-a u ovoj godini, dominantno zavise od trajanja pandemije, odnosno, od njenog uticaja na turističku sezonu. Turizam sa pratećim djelatnostima saobraćaja i ugostiteljstva dominantno utiče na BDP, posebno imajući u vidu multiplikativni efekat turističke potrošnje. U kojoj mjeri će doći do pada BDP-a, nezahvalno je procjenjivati, jer prosto i da Crna Gora brzo otvori ekonomiju i turizam, to je bez efekta ako se ne otvori ekonomija regiona, odnosno EU i država koje dominantno utiču na naš turistički promet. Potrebno je u komunikaciji sa državama regiona definisati, po mogućnosti, neki zajednički horizont otvaranja granica za protok ljudi kako bi se koliko-toliko spasila predstojeća sezona, ocijenio je Damjanović.
On je dodao da imajući u vidu da će pandemija uticati na promjenu ponašanja i navika ljudi, u smislu smanjivanja dalekih i dugih turističkih putovanja, to će negativne posljedice po turizam biti dugoročne, što ukazuje da je neophodno mijenjati strukturu crnogorske ekonomije.
Autodostupnost će biti važna za privlačenje turista
Milatović kaže da je interesantno da Hrvatska, Grčka i Crna Gora, čije ekonomije u mnogome zavise od sektora turizma i za koje MMF ima sličnu prognozu recesije, imaju različita viđenja o dinamici svojih ekonomskih aktivnosti.
“Hrvatska vlada je u ekonomskim prognozama od prije nekoliko dana potvrdila riječi MMF-a o padu ekonomije od više od devet procenata. Za razliku od njih, vlade u Crnoj Gori i Grčkoj imaju optimističniji stav od onog MMF-a i po njihovim posljednjim saopstenjima očekuju pad od oko 5%”, rekao je Milatović. On je pojasnio da autodostupnost Hrvatske iz njenih glavnih turističkih tržišta (Njemačka, Austrija, Slovenija, Mađarska i Česka) može biti olakšavajući faktor.
“Ovo je donekle tačno i za Crnu Goru, koja iako nije baš lako dostupna kao Hrvatska u dijelu putne infrastrukture, ipak najveći dio svojih gostiju crpi iz zemalja orkuženja (Srbija i BiH), za razliku od Grčke, čija su dva glavna turistička tržišta Njemačka i Velika Britanija dobrim dijelom uslovljena avio-prevozom”, pojasnio je Milatović. On je dodao da je kriza objelodanila rizik i ekonomske posljedice od prevelike koncentracije ekonomske aktivnosti u sektoru turzima, te da dalji ekonomski razvoj treba zasnivati na politici bolje diverzifikacije ekonomske aktivnosti.
Bonus video:
