Farmaceutska, IT i medicinska djelatnost najveći su poslovni dobitnici na izmijenjenoj privrednoj mapi Crne Gore usred korona krize, dok je većina drugih privrednih grana pretrpjela značajne gubitke, poput trgovine, hotelijerstva, građevinarstva, saobraćaja, poslovanja sa nekretninama, prometa nafte i naftnih derivata, telekomunikacija...
To pokazuje analiza “Vijesti” iz izvještaja o prošlogodišnjem finansijskom poslovanju kompanija u Crnoj Gori.
Ova slika nije neočekivana, jer je globalna ekonomska kriza, koju opisuju kao najoštriju još od velike depresije 1929. godine, zbir posljedica pandemije korona virusa.
Prihod u farmaciji veći 61,32 miliona eura
Farmacija je u Crnoj Gori uglavnom zastupljena kroz trgovinu ljekovima i preparatima i samo jednim pogonom Hemofarma za proizvodnju ljekova, a većina u ovoj oblasti bilježi rast prihoda i dobiti u prošloj godini.
Analiza kompanije “BI Consulting”, provajdera poslovnih i bonitetnih informacija za projekat “100 najvećih u Crnoj Gori”, pokazala je i da je u farmaceutskoj djelatnosti u 2020. godini ukupan prihod od prodaje u ovoj djelatnosti porastao sa 320,19 miliona na 381,51 miliona (19,10 odsto), dobit sa 12,72 na 16,39 miliona (28,85 odsto), a broj zaposlenih sa 1.786 na 1.960 (9,74 odsto)”.
Podaci Monstata pokazaju da je u prošloj godini uvezeno medicinskih i farmaceutskih proizvoda za 116,377 miliona, što je rast od 8,3 odsto u odnosu na godinu ranije kada je ta vrijednost bila 107,409 miliona.
Vodeća kompanija u ovoj djelatnosti “Glosarij”, koji se bavi trgovinom naveliko farmaceutskim proizvodima, prošle godine je prihodovala 84,32 miliona, 12 odsto više u odnosu na godinu ranije kada je imala 74,71 miliona. Iskazana dobit firme bila je 3,73 miliona i povećana je za šest odsto u odnosu na 2019. godinu kada je ostvareno 3,49 miliona.
Iz “Glosarija” za “Vijesti” tvrde da na njihovo poslovanje tokom 2020. godine nije uticala pandemija kovid -19.
“Poznato je da se radi o virusnoj infekciji za koju još nijesu pronađeni efikasni ljekovi. Takođe, nismo prometovali vakcine, jer se to za Covid-19 ne radi preko veledrogerija, već je država direktno vršila nabavku i distribuciju. U dijelu prodaje vitamina i dijetskih suplemenata zabilježili smo par procenata porasta prodaje, a ukupni rast je ostvaren iz povećanog asortimana usluga i opreme”, istakli su iz “Glosarija”.
Korona je pospješila korišćenje suplemenata sa dodatkom vitamina C, D, cinka i magnezijuma, međutim do podataka o toj potrošnji “Vijesti” nijesu mogle doći.
Iz Instituta za ljekove i medicinska sredstva su objasnili da nijesu nadležni za nabavku ljekova i medicinskih sredstava. Iz državne kompanije Montefarm, koja je veledogerija i ima 55 apoteka potvrdili su veliku tražnju „značajnog broja suplemenata koji blagotvorno djeluju na imuni sistem“, ne navodeći konkretne iznose.
„Među najtraženijim preparatima bili su svakako vitamin C, zatim proizvodi koji u svom sastavu sadrže minerale cink i selen i njihova potražnja se višestruko uvećala. Naročito je tražen bio vitamin D u jačinama od 1000-10 000 jedinica, koji je bio preporučen od stručne medicinske javnosti, jer je potvrđena njegova uloga u prevenciji, tokom liječenja, ali i kao postkovid suplement radi bržeg i lakšeg oporavka pacijenata. Promet ovog vitamina uvećan je tokom prošle godine nekoliko puta“, rekli su iz Montefarma.
Apoteke Montefarma su, kako kažu iz ove kompanije, zabilježile i potražnju za biljnim preparatima koji „imaju pozitivan efekat na imunitet i podižu njegovu odbrambenu moć“.
Prihod “Montefarma” je na godišnjem nivou skočio deset procenata, sa 73,58 miliona u 2019. na 81,34 miliona u prošloj godini, dok je dobit za isti period smanjena 31 odsto, sa 376,405 hiljada na 261,325 hiljada eura.
Podaci iz finansijskih izvještaja pokazuju da su rasli i prihodi privatnih apoteka. To je, kažu iz jednog od lanaca, očekivano, jer je pandemija pojačana strahom uticala da se tražnja za ljekovima i preparatima značajno poveća, pogotovo u početnim mjesecima.
“Imali smo na početku navalu da bi se kasnije situacija normalizovala”, rečeno je “Vijestima” iz menadžmenta te kompanije.
U IT sektoru više od 120 novih firmi
Pandemija je dovela i do toga da su računari i laptopovi postali prioritetni uređaji u domaćinstvu jer zbog vanrednog stanja, mnogi rade od kuće, a djeca pohađaju nastavu onlajn.
To je doprinijelo i da IT djelatnost ostvari značajne prihode.
Analiza “BI Consaltinga” pokazuje i da je u ovom sektoru broj kompanija uvećan sa 495 na 621 (25,45 odsto), prihod od prodaje sa 112,22 miliona na 126,048 miliona (12,32 odsto), dobit sa 9,72 miliona na 14,5 miliona (49,29 odsto). Broj zaposlenih je na godišnjem nivou povećan sa 1.512 na 2.074 (37,175 odsto).
Firma iz IT sektora sa najvećim prihodom u 2019. godini “Comtrade distribution” (trgovina na veliko kompjuterima, kompjuterskom opremom i softverima) uvećala je dobit sa 373,403 hiljada u 2019. na 398,925 hiljada u prošloj godini što je rast oko šest odsto, iako su joj prihodi pali za godinu sa 19,8 na 18,54 miliona.
Kompanija sa istom djelatnošću “Čikom” za godinu je uvećala dobit za čak 60 odsto i to sa 561,678 hiljadu u 2019. na 903,221 u prošloj godini, a prihod za 11 odsto, sa 7,88 miliona na 8,80 miliona eura.
Kompanija “Amplitudo” koja je radila portal i jutjub kanal za potrebe onlajn nastave za Ministarstvo prosvjete prošle godine prihodovala je milion eura, uz neto dobit od 197 hiljada eura. Godinu ranije prihod je bio 925,26 hiljada, a profit 61,96 hiljada.
“Glavni faktor velikog rasta u IT sektoru globalno je uticaj pandemije na svakodnevni život i način kako smo iskoristili tehnologiju - kaže za “Vijesti” izvršni direktor kompanije DoMen koja upravlja domenom.ME Predrag Lešić.
Razni servisi, od onih za dopisivanje i video poziva, prema njegovim riječima, omogućili su i da se administrativni i drugi poslovi bez problema izmjeste.
“Sa druge strane, sve šta je trebalo da se digitalizuje u narednih pet godina, urađeno je za pet mjeseci”, kazao je Lešić.
Od marta 2020. do marta 2021. godine u odnosu na mart 2019. do 2020. godine, prema njegovim riječima, kreirano je 12,5 odsto više veb-sajtova, a za 23,65 odsto porasla je registracija domena namijenjenih veb-sajtovima za elektronsku trgovinu. Uočen je i blagi rast domena namijenjenih pisanju blogova.
Lešić navodi i porast domena koji su registrovani i razvijeni kao veb sajtovi u kojima se pojavljuju riječi webinar (19,23 odsto), freelance (9,15 odsto), e-learning (6,61 odsto), fitness (5,52 odsto), social distancing (2,83 odsto) i delivery (1,86 odsto).
Korona-testovima do velikih prihoda
Značajne prihode ostvarile su i privatne zdravstvene ustanove i laboratorije koje su u svoju ponudu uvrstile kompletne preglede za građane koji sumnjaju da su zaraženi.
Posebno su zaradile laboratorije koje su radile brze antigenske testove čija se cijena kretala oko 25 eura, dok su u nekoliko privatnih ustanova analizirali PCR testove za 80 eura.
Da je ova djelatnost izazvala i konkurentsku trku svjedoče učestale reklamne kampanje na bilbordima, televizijama i novinama, gdje se PCR test sada nudi i za 50-ak eura.
Posebno su traženi seloroški testovi kojim se analizom krvi utvđuje da je osoba preležala infekciju, a njihova cijena je od 15 do 30 eura.
Iz Ministarstva zdravlja “Vijestima” nije odgovoreno na pitanje koliko je zbog ovih analiza otvoreno novih laboratorija. Uputili su na svoj sajt gdje se nalazi 12 adresa na kojima se može uraditi PCR test.
“Od navedenih ustanova, Institut za javno zdravlje i Dom zdravlja u Kotoru, pripadaju javnom zdravstvenom sistemu i u njima se ne vrši naplaćivanje usluga PCR testiranja”, kazali su u Ministarstvu.
Jedna od prvih novosnovanih privatnih laboratorija i poliklinika (usred pandemije) je “Moj lab”, u avgustu prošle godine, koja je registrovana na specijalistu grudne hirurgije Milana Mijovića. Za pet mjeseci ostvarila je prihod od million i po eura i čistu dobit 322 hiljade eura.
Institut za javno zdravlje nije odgovorio na pitanje “Vijesti” o tome koliko se testova radi u javnim zdravstvenim ustanovama, a koliko u privatnim.
Prema podacima “Bi Consaltinga” u sektoru medicinskih usluga prošle godine osnovano je 86 novih kompanija i sada ih je 539, broj zaposlenih je povećan sa 1.895 na 2.090 (10,29 odsto), prihod od prodaje sa 39,47 na 48,65 miliona (23,25 odsto) i dobit sa 3,47 miliona na 3,52 miliona (1,26 odsto).
U maju prošle godine u Crnoj Gori je otvorena i firma F.T.S. za proizvodnju maski za lice.
U Centralnom registru privrednih subjekata se navodi njena djelatnost “nespecijalizovana trgovina na veliko”, a osnivač je italijanski državljanin Frančesko Meleo.
Ova firma imala je prošle godine prihod 693,38 hiljada i neto dobit 262,577 hiljada.
Informaciju o ovom biznisu u javnost je prošle godine prvi iznio bivši poslanik i vršilac dužnosti direktora Uprave prihoda i carina Aleksandar Damjanović, koji je saopštio da ta firma nije upisana u registar za ljekove i medicinska sredstva.
Nakon toga oglasio se Glavni grad koji je saopštio da su prvi kontakt sa investitorom za proizvodnju maski imali na događaju Podgorica Investment.
“Firma „FTS” kupila je dvije mašine za proizvodnju maski za lice u ukupnom iznosu od 291.000,00 eura. “FTS” je izvozno orijentisana firma, budući da su svi njihovi kupci uglavnom iz Evrope i drugih djelova svijeta. Trenutno zapošljava 12 radnika”, saopšteno je, između ostalog, iz Glavnog grada u julu prošle godine.
Pad prometa trgovačkih lanaca
Sektor trgovine koji je tradicionalno najmasovnija poslovna oblasti u Crnoj Gori po broju preduzeća i zaposlenih pokazuje smanjenje prihoda i dobiti. Prema podacima “BI Consaltinga” ova oblast poslovanja ostvaruje 3,4 milijarde eura, što je oko 40 odsto prihoda svih kompanija.
Iz Privrede komore (PKCG) za “Vijesti” kažu da se pad tražnje u turizmu odrazio negativno na promet u unutrašnjoj trgovini, pa je u 2020. godini u odnosu na prethodnu bio manji za 16,8 odsto.
Najveći prihod među trgovačkim lancima imala je kompanija “Voli” koja na godišnjem nivou bilježi pad od oko 10 odsto, sa 242,39 miliona u 2019. godini na 218,70 miliona u prošloj.
Dobit kompanije u ovom periodu je prepolovljena sa 4,87 miliona na 2,46 miliona eura.
“Pad prometa je najniži u branši zahvaljujući velikom angažovanju zaposlenih u svim strukturama kompanije. Uzimajući u obzir poslovanje u prethodnih sedam godina i upoređujući ovogodišnje parametre sa tim periodom, može se zaključiti da je 2020. godina bila izuzetno teška. Jasno je da je 2019. godina bila rekordna u poslovanju mnogih privrednih subjekata u Crnoj Gori, pa tako i u našoj kompaniji, zato i nije referentna veličina sa kojom bi trebalo porediti ovu godinu”, naglasili su iz “Volija”.
Niži prihodi, kažu, uticali su i na pad direktnih troškova, jer su se odricali svega što je neproduktivno. Iz Volija pojašnjavaju da su kao mehanizam za ublažavanje posljedica pandemije koristili to što su uspjeli da otvore pet novih maloprodajnih objekata u 2020. godini i investiraju 15 milona eura.
Naglasili su i da su imali i podršku suvlasnika - Evropske banke za obnovu i razvoj.
Finansijski izvještaji pokazuju i da je“Merkator” prošlu godinu završio u minusu od 7,37 miliona u odnosu na 2019. kada je ostvarena dobit 1,042 milion. Dobit kompanije “Franca” je prepolovljena sa 1,55 miliona iz 2019. godine na 772,63 hiljada na kraju prošle godine.
Sektor nafte i naftnih derivata u kome posluje više renomiranih internacionalnih kompanija bilježi loše rezultate.
Jugopetrol u većinskom grčkom vlasništvu imao je pad prihoda za 47 odsto, odnosno sa 159,34 miliona eura na 84,79 miliona, a dobit je pala sa 4,32 miliona na 2,57 miliona eura.
Prihodi ugostitelja i hotelijera prepolovljeni
Najveći pad prihoda u prošloj godini, prema podacima “BI Counsaltinga” bio je u sektoru ugostiteljstva i hotelijerstva za prosječno 55 odsto. Gore su prošle hotelijerske kompanije.
Veliki gubitak je pretrpjelo najveće hotelsko preduzeće u Crnoj Gori “Budvanska rivijera” (koja ima pet hotela) čiji su prihodi pali sa 21,95 miliona u 2019. godini na 2,96 miliona u prošloj godini (87 odsto). Ova državna kompanija je za isti period smanjila i broj zaposlenih sa 599 na 412 (32 odsto).
“Prvi put od od 2003. godine imali smo poslovni gubitak i bili u situaciji čiji izazov je bio nesavladiv. Tako je bilans stanja na kraju prošle turističke godine imao za rezultat gubitak od devet miliona” kazali su u “Budvanskoj rivijeri”, koja je godinu ranije imala million eura profita.
Likvidnost su, kako kažu, sačuvali zahvaljujući akumuliranoj dobiti iz prethodnih godina, uz dodatne mjere štednje, smanjenje fiksnih troškova, reduciranje zarada. Prekinut je investicioni zamah od skoro 40 miliona eura iz prethodnih godina...
Manje hrane i pića
Sektor “hrane i pića” pretrpio je značajne gubitke. Jedan od razloga je što je usko povezan sa sektorima ugostiteljstva i hotelijerstva koji tokom korona krize uglavnom nije radio, tako da nijesu imali potrebu za većim porudžbinama.
Jedna od vodećih kompanija na ovom tržištu Coca-Cola HBC Crna Gora imala je pad prihoda sa 29,31 na 19,97 miliona eura (32 odsto), a dobit od 1,17 miliona u 2019. istopila se u minus od 126,17 hiljada u prošloj godini.
Iz ove kompanije za “Vijesti” su kazali da je 2020. bila posebno izazovna za poslovanje firmi koje su povezane sa sektorom turizma i ugostiteljstva.
To se odrazilo i na njihovo poslovanje. Ostali su, kažu, pouzdan partner zaposlenima, kupcima, partnerima i tržištu.
“Preuzeli smo teret krize, nijesmo smanjivali broj zaposlenih i zarade, ispunili smo sve obaveze prema kupcima i nastavili s investicijama u tržište. Sarađujemo direktno i indirektno sa dvije i po do tri hiljade kupaca i odlukom da poštujemo sve obaveze prema njima podržali smo opstanak velikog broja tih biznisa. Smatrali smo da je odgovorno da, iako nam je biznis snažno uzdrman pandemijom, nastavimo da podržavamo zajednicu. Zajedno sa Coca-Cola fondacijom donirali smo 50 hiljada dolara Crvenom krstu i 15 hiljada litara pića za zdravstvene i radnike u kovid ustanovama”, rekli su iz ove kompanije.
Pomoć usmjeriti isključivo najugroženijima
Bivši poslanik i vršilac dužnosti direktora Uprave prihoda i carina Aleksandar Damjanović za “Vijesti ” je kazao da je više puta u parlamentu prošle godine govorio da posljedice pandemije nijesu iste za sve privredne djelatnosti, što sada potvrđuju prošlogodišnji bilansi poslovanja.
“Ukazivao sam na pojedine sektore, poput farmacije, IT-a, energetike... koji su na neki način “profitirali”, dok su drugi, poput, saobraćaja i turističke djelatnosti bačeni na koljena. Zato sam tražio da bivša vlast selektivno cilja na najugroženije kompanije i napravi podršku koja je data privredi. To se, nažalost, nije desilo”, rekao je Damjanović.
On očekuje da se nakon sveobuhvatne analize dobitnika i gubitnika pandemije definiše paket dugoročne podrške, isključivo, onima kojima je najpotrebnija.
“To može uključivati i posebno poreske mjere u odnosu na ugrožene djelatnosti”, istakao je Damjanović.
Bonus video:
