Državna revizorska institucija utvrdila je da je obim i karakter utvrđenih nepravilnosti i nedostataka u naplati i evidenciji sopstvenih lokalnih prihoda u opštinama Andrijevica, Berane, Gusinje, Herceg Novi, Kolašin, Mojkovac, Nikšić, Plav, Podgorica i Ulcinj takav da preporučuju Vladi, Ministarstvu finansija i Ministarstvu javne uprave da preduzmu mjere kako bi se uspostavio održiv okvir i odgovornost u upravljanju javnim finansijama.
Ovih deset opština izabrano je na bazi slučajnog uzorka za potrebe izvještaja za 2019. godinu što znači da je vjerovatno slična situacija i u drugim lokalnim samoupravama. Izvještaj je radio kolegijum kojim je rukovodio Zoran Jelić dok je član bio Branislav Radulović.
Zaključeno je da sistem evidencije i naplate sopstvenih prihoda kod jedinica lokalnih samouprava ne funkcioniše u dovoljnoj mjeri u skladu sa zakonskim i podzakonskim aktima. Zbog ovih nepravilnosti i propusta značajan dio lokalnih prihoda se ne naplati ili zastari, dok je istovremeno država ovim opštinama samo u 2019. godini ustupila 63 miliona eura za pokrivanje rupa u lokalnim budžetima.
Revizijom je utvrđeno da kod većine opština softver za naplatu lokalnih prihoda nije davao mogućnost evidentiranja i razdvajanja plaćenih obaveza po godinama, dok u nekim opštinama softver za naplatu pojedinih prihoda ne postoji već se “ručno” vode evidencije u wordu ili excel formatu.
U ovim opštinama nije uručeno čak 76 hiljada rješenja o porezu na nekretnine što je 23,18 odsto. U Andrijevici čak 62 odsto rješenja o porezu nije dostavljeno vlasnicima, u Kolašinu 53 odsto, Ulcinju 37 odsto,... što dovodi i do niže naplate ovog prihoda i zastare visokih iznosa.
Iz opština su kao razloge za nedostavljanje rješenja o porezu na nekretnine da su neki vlasnici preminuli a da nepostoje nasljednici, da su neke rješenja za stare ruševne objekte, da su u nekim slučajevima iznosi poreza toliko niski da se ne isplati njihovo slanje,.... Međutim DRI je utvrdila da opštine ne koriste dovoljno zakonske mogućnosti za javno dostavljenja/objavljivanje rješenja, kao i da se uopšte ili nedovoljno koriste mogućnosti prinudne naplate ovih dugova.
”Opštine treba da, u skladu sa Zakonom o poreskoj administraciji, preduzimaju mjere prinudne naplate prema svim poreskim obveznicima koji nijesu izmirili poreske obaveze u propisanim rokovima”, upozorava DRI.
Veliki problem je i što lokalne uprave javnih prihoda nemaju dovoljno kvalitetnog kadra odnosno ima mnogo sistematizovanih, a nepopunjenih radnih mjesta u organima lokalne uprave zaduženim za utvrđivanje, kontrolu i naplatu prihoda. Ukupno je upražnjeno 66 radnih mjesta, a nedostaje i 12 poreskih inspektora. Jedino Kolašin i Mojkovac imaju popunjena sva sistematizovana mjesta u upravama lokalnih prihoda.
Opštinama rok da postupe po preporukama
Od ovih deset opština zatraženo je da u roku od 30 dana dostave DRI plan aktivnosti kako bi postupili po datim preporuka, a u roku od šest mjeseci izvještaj o tome šta su uradili da ispune preporuke. Kako je navedeno DRI će izvršiti provjere ispunjenosti preporuka. Izvještaj DRI dostavljen i skupštinskom Odboru za ekonomiju i Zajednici opština.
Za Opštinu Andrijevica je utvrđeno da su od osam radnih mjesta u odjeljenju lokalnih javnih prihoda popunjena četiri, kao i da sistematizacijom uopšte nije predviđeno radno mjesto poreskog inspektora.
Sopstveni tekući prihodi ove opštine su u 2019. godini iznosili 247 hiljada eura ili 7,55 odsto od ukupno primitaka od 3,2 miliona, što znači da ova lokalna samouprava praktično zavisi od novca kojeg joj preusmjerava država.
Od 11 hiljada rješenja za porez na nekretnine, čak sedam hiljada nije dostavljeno obveznicima. Nenaplaćena potraživanja na osnovu ovog poreza rastu iz godine u godinu, a na kraju 2019. godine iznosilo je 816 hiljada eura.
Slično je u Opštini Berane koja ima jednog umjesto dva poreska inspektora. U ovoj opštini od 26 hiljada rješenja o porezu na nekretnine vlasnicima nije dostavljeno 4,6 hiljada rješenja. Dug za ovaj porez od građana se gomila pa je na kraju 2019 iznosio 2,6 miliona eura. Opština je u toj godini donijela skoro 16 hiljada rješenja o prinudnoj naplati 2,2 miliona eura, ali je naplatila manje od 10 odsto tog iznosa. DRI preporučuje da se preduzmu zakonske mogućnosti o prinudnoj naplati.
Gusinje nema ni poreskog inspektora
Ni Opština Gusinje nema poreskog inspektora, a do deset sistematizovanih mjesta u odjeljenju lokalnih prihoda popunjena su svega četiri. Od ukupnih primitaka od milion i po eura u 2019. godini sopstveni prihodi vrijede svega 257 hiljada eura. Od 5,3 hiljade rješenja za porez na nekretnine, dvije hiljade nijesu uručene. Napisano je i 900 rješenja o prinudnoj naplati ali nije uručen nijedan.
Ova Opština uopšte ne vodi poresko knjigovodstvo za prirez porezu na dohodak fizičkih lica, pa se on ručno evidentira kod prijavljenih obveznika. Ni u ovom slučaju se ne sprovode mjere prinudne naplate.
I Opštini Herceg Novi nedostaju dva poreska inspektora kao i deset službenika u upravi lokalnih prihoda. U ovoj opštini od 37 hiljada rješenja za poreze na nekretnine, neuručeno je ostalo 4,7 hiljada. DRI navodi da je efikasnost prinudne naplate 48 odsto i da nije zadovoljavajuća.
U Kolašinu je stepen naplate poreza na nekretnine 115 odsto. Ta naplata je postignuta iako od 15 hiljada napisanih rješenja, čak osam hiljada nije uručeno, što ukazuje da su bila niska očekivanja u naplati ovog poreza pa su lako preskočena. DRI zamjera što ova opština uopšte nije preduzimala mjere prinudne naplate.
U Mojkovcu neće ni da pominju prinudnu naplatu
U mojkovačkoj upravi lokalnih prihoda od 16 sistematizovanih radnih mjesta popunjena su svega četiri. Potraživanja po osnovu poreza na nekretnine konstatno rastu a na kraju 2019. su iznosila 1,3 miliona eura. Od 6,3 hiljada rješenje neuručeno je ostalo oko 1,7 hiljada. DRI navodi da u ovoj opštinu u 2019. godini nije donijeto ni jedno rješenje o prinudnoj naplati.
Opština Plav ima jednog od dva potrebna poreska inspektora. Od 11 hiljada rješenja više od dvije hiljade nije dostavljeno, uz najčešće obrazloženja da vlasnici žive u inostranstvu. Potraživanja po osnovu ovog poreza naraslo je na dva miliona eura.
DRI navodi da ova Opština nema softver za poresko knjigovodstvo, i da se ne može napraviti tačan uvid u analitičku evidenciju i uporediti sa Glavnom knjigom trezora, jer je “ručna evidencija koja se vodi u excellu nepouzdana”.
Uprava lokalnih javnih prihoda Glavnog grada ne utvrđuje porez na nepokretnosti za fizička lica na zemljište. Razlog za to, po navodima odgovornog lica, jer što “stanje u katastru ne odgovara stvarnom stanju i vrlo je teško oporezovati poljoprivredno zemljište koristeći stanje iz katastra”.
Ova uprava kako je navedeno nije vršila prinudnu naplatu neizmirenih potraživanja iz imovine poreskog obveznika - pokretne i nepokretne (plenidba i prodaja), a donijela je samo jedno rješenje i to u 2020. o obezbjeđenju poreskog potraživanja putem hipoteke.
Poresko potraživanje je na kraju 2019. godine iznosilo skoro 11 miliona eura, za milion više nego godinu ranije. DRI preporučuje da se pojačaju mjere prinudne naplate prema svim poreskim obveznicima, a naročito poreza na nepokretnosti.
Ulcinj ne može da naplati 8,6 miliona
Opština Ulcinj je na kraju 2019. godine od građana potraživala 8,6 miliona eura poreza na nepokretnosti, što je za 1,4 miliona više nego na kraju 2018.
”Opština ne poštuje zakonski rok za donešenje rješenja o porezu na nepokretnosti, do 30. aprila tekuće godine, već ista donosi krajem jula za godinu na koju se odnosi”, navodi DRI.
DRI predlaže preduzimanje zakonskih mjera prinudne naplate, kao i da se kroz jedinstven softver za poresko knjigovodstvo obezbijedi podatke o utvrđivanju i naplati svih lokalnih prihoda.
Nikšićka opština nije dala podatke o prinudnoj naplati
Za nikšićku opštinu DRI navodi da im u postupku revizije na uvid nijesu date evidencije o prinudnoj naplati iz 2019. kako bi utvrdili podatak o donesenim rješenjima, iznosu duga za koji se sprovodi prinudna naplata i o efektima prinudne naplate.
U nikšićkoj upravi lokalnih javnih prihoda je na 25 sistematizovanih radnih mjesta angažovano 40 radnika. Potraživanja za porez na nepokretnosti raste iz godine u godinu, pa je na kraju 2019. iznosio 15,2 miliona eura. Od 51 hiljade poreskih rješenja 13 hiljada nije dostavljeno obveznicima.
Bonus video:
