U današnjim “Vijestim” objavljano je da će Odbor direktora "Plantaža" u četvrtak 28.10.2021. godine smijeniti izvršnog direktora Miroslava Vukovića, budući je za taj dan zakazana sjednica odbora direktora.
Umjesto analize razloga usljed kojih se najavljena smjena neće moći zakonito sprovesti u najavljeno vrijeme, medijski prostor biće iskorišten sa ciljem da se crnogorskoj javnosti ukaže na određene činjenice koje nijesu dobile odgovarajući medijski tretman.
Sadašnji izvršni direktor imenovan je krajem oktobra 2020. godine, kada je izvršena smjena izvršne uprave u kompaniji 13. jul Plantaže a.d. Podgorica, čime je nakon nekoliko decenija izvršen otklon od upravljačkog modela koji se pokazao kao nedovoljno efikasan, neopravdano skup i netransparentan.
Smjenu uprave kompanija je dočekala bez novca na računu, sa milionskim dospjelim obavezama prema Poreskoj upravi, kreditorima, dobavljačima i zaposlenima. Tokom 2020. odine, epidemija covid-19 je gotovo prepolovila prihod od prodaje, dok su troškovi poslovanja uvećani iz razloga koji se ne mogu smatrati racionalnim.
Evidentno potcijenjena imovina kompanije (poslednja procjenjena izvršena je tokom hiperinflacione 1992. godine) bila je napadnuta u stotinama sudskih postupaka, među kojima su prednjačili sporovi sa zaposlenima. Značajan dio imovine kompanije je bio uzurpiran, nije bio evidentiran u poslovnim knjigama kompanije, nijesu postojali dokazi o vlasništvu, odnosno o pravu korišćenja i slično.
Kada se ovome dodaju sporovi sa sindikalnom organizacijom, koji su imali formu svakodnevne prijetnje štrajkom, slika o nemogućim uslovima rada postaje potpuna. Poznata politička previranja su imala svoj odraz i u kompaniji, gdje su pojedinci zloupotrebljavali određene poziciono-opozicione političke strukture sa namjerom da ostvare sopstvene političke i poslovne ambicije.
U situaciji u kojoj nije postojala mogućnost da se se kompanija dodatno zaduži, pored povjerilaca sa kojima nijesu vođeni pregovori o restrukturiranju duga, pokretanje stečaja nad kompanijom činio se samo pitanjem vremena. Hrabriji su prognozirali stečaj u januaru, nakon Božićnih praznika, oprezniji su bili sugurni da će do njega doći prije kraja godine.
Ubrzo nakon što je imenovan na tu poziciju, sadašnju izvršni direktor se obratio Ministartsvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede sa zahtjevom da ministar pošalje povjerenika u kompaniju, kako bi se obezbijedilo da država neposredno i pravovremeno bude informisana o dešavanjima u kompaniji (aktuelni ministar je pozitivno odgovorio na inicijativu rukovodstva kompanije).
U januaru 2021. godine, sadašnji izvršni direktor dostavio je odboru direktora poslovni plan, koji je ukazivao na dvocifreni eurski milionski manjak kratkoročnoj i srednjoročnoj likvidnosti. Okosnica plana se svodila na uvođenje štednje po svim osnovima i nivoima, mobilisanje svih unutrašnjih potencijala i njihovo usmjeravanje ka modelovanju oporavka i borbu za svakog kupca. Poslovni plan je usvojen, čime je upravi pruženo povjerenje i podrška da planirano ostvari.
Odmah po usvajanju poslovnog plana kreće kampanja sindikalne organizacije, kojoj je podsticaj pružen sa određenih opozicionih i pozicionih političkih adresa. Prijetnje štrajkom postaju svakodnevne, javnost dobija priliku da o tome bude upoznata „ratom saopštenja“.
Dok traju politički napadi na rukovodstvo, zahvaljujući aktivnostima sadašnjeg menadžmenta, poslovne aktivnosti se polako vraćaju u normalu. Dobavljači obezbjeđuju nastavak reprodukcije, kreditori omogućavaju kompaniji da se otplata kredita odloži, distributeri avansiraju robu koja tek treba da bude isporučena, država odlaže naplatu poreskih obaveza itd. Ukratko, stvaraju se mogućnosti za uspješnu pripremu proizvodne sezone u kompaniji, što je nedavno rezultiralo uspješno završenom berbom.
Odmah po usvajanju poslovnog plana pristupilo se reprocjeni vrijednosti zemljišta, nepokretnosti, opreme i zaliha sirovina i gotovih proizvoda (sa kontrolom kvantiteta i kvaliteta), sa ciljem da se forenzički sagleda potencijal koji posjeduje imovina kompanije. Za posao kontrole vrijednosti imovine angažovani su stručnjaci sa neupitnom međunarodnom reputacijom, koji su svojim nalazima otklonili kontroverze koje su pratile pitanje kvantiteta i kvaliteta zaliha, odnosno utvrdili višestruko veću vrijednost zemljišta, nepokretnosti i opreme u odnosu na vrijednost iz bilansa stanja na dan 31.12.2020. godine. Odbor direktora treba uskoro da usvoji elaborat o procjeni zemljišta, nepokretnosti i opreme kompanije, kojim je vrijednost ove imovine utvrđena u iznosu od oko 450 miliona eura (na poslednji dan 31.12.2020. godine, ova pozicija iznosila je 134 miliona eura).
Komercijalni poslovi u kompaniji, koji nikada nijesu prekinuti, realno dobijaju zamah tokom prvog kvartala ove godine. Tako, tokom prvih devet mjeseci 2021. godine ostvaren je prihod od prodaje u iznosu od 14,1 miliona eura eura, što predstavlja 92% referentne 2019. godine, i 78% realizacije planirane poslovnim planom.
Na drugoj strani, racionalizacija poslovanja donosi rezultate, tako da su tokom istog perioda ostvarene uštede u iznosu od 4,9 miliona eura za troškove materijala, zarada, proizvodnih i neporizvodnih usluga u odnosu na 2019. godinu, što je za 27,4% manje u odnosu na 2019. godinu, i za 20,9% manje u odnosu na 2020. godinu.
Ovaj rezultat je ostvaren bez otpuštanja zaposlenih, uz minimalna kašnjenja u isplati zarada, u kom dijelu je obezbijeđena redovnost koja je na liniji one koja je postojala u periodu prije izbijanja epidemije.
Ako je sadržina informacije kojoj su „Vijesti“ posvetile članak tačan, ako je u toku priprema smjene sadašnjeg izvršnog direktora i srednjeg menadžmenta, nameće se logično i opravdano pitanje: čime je to konkretno nezadovoljan odbor direktora koji je konstutuisan polovinom aprila 2021. godine? Da li je nezadovoljan poslovnim ili političkim performansama sadašnjeg izvršnog direktora? Da li odbor direktora misli da se moglo više i bolje? (Ako misli da jeste, javnost bi svakako interesovalo da sazna u kom dijelu se moglo i više i bolje).
Početkom avgusta izvršni direktor je dostavio odboru direktora dokument pod nazivom „Strateške smjernice za transformaciju kompanije 2021 – 2023”, sa ciljem da predstavnike akcionara upozna sa konceptom prevazilaženja naslijeđenih problema u poslovanju kompanije, do čega je trebalo da dođe racionalnijim angažovanjem sopstvenih resursa kompanije, bez oslanjanja na pomoć sa strane. Dokument sadržinski obrađuje pitanja strategije upravljanje transformacijom, strategiju pristupa nosiocima interesa, strategiju restrukturiranja poslovnog sistema, komercijalnu strategiju, strategiju rasta tržišne kapitalizacije, investicionu strategiju, strategiju digitalne transformacije itd.
Do danas odbor direktora nije razmatrao dokument, niti je zauzimao bilo kakav stav po bilo kojem pitanju koje je dokumentom adresirano. Na koji način je izvršni direktor mogao uraditi više i bolje u situaciji u kojoj od početka nema podršku odbora direktora? Što je to trebalo da izvrši izvršni direktor, pa da odbor direktora bude zadovoljan?
Tokom procesa reprocjene imovine kompanije postalo je evidentno da kompanija posjeduje oko 900 hektara fragmentiziranog zemljišta (poljoprivrednog i građevinskog), koje se nalazi u nekoliko političkih odnosno u dvadesetak katastarskih opština. Iz razloga koje nije moguće do kraja razumjeti, ovo zemljište je decenijama egzistiralo van bilansa stanja kompanije, bez obzira što je katastarski bilo evidentirano kao imovina kompanije. Većina zemljišta nije pogodna za intenzivnu poljoprivrednu proizvodnju, budući su parcele male, nepravilnog oblika i disperzovane.
Prema predloženim strateškim smjernicama, ova imovina trebalo je da bude prodata zainteresovanim licima i da novac dobijen prodajom bude isključivo upotrijebljen za formiranje novih i održavanje postojećih zasada, izmirenje poreskog duga (umjesto da traže pomoć od države, Plantaže treba da budu u poziciji da doprinose punjenju državnog budžeta), odnosno dugovanja prema kreditorima iz osnova investicionih kredita.
Prodajom ove imovine, do čega ne može doći bez saglasnosti odbora direktora i skupštine akcionara, kompanija će biti u prilici da konvertuje neuposlenu nepokretnu imovinu u neophodnu gotovinu. Dio imovine može biti ponuđen zainteresovanim partnerima, prema uslovima koje uređuju Zakon o javno-privatnom partnerstvu (na ovaj način, bez investiranja novčanih sredstava kompanije moguće je za kratko vrijeme podići nove vinograde, voćnjake, staklenike i plastenike, ribnjake itd.). Ukratko, imovina koja je do sada stvarala samo trošak trebalo bi da počne da stvara novu vrijednost i prihod.
Smjernicama je predloženo da kompanija opredijeli određena novčana sredstva, koja će periodično biti korišćena za otkup sopstvenih akcija po nominalnoj vrijednosti. Na ovaj način, vratiće se povjerenje manjinskih akcionara u vrijednost njihovih investicija, odnosno realno će se poboljšati tržišna kapitalizacija kompanije.
Obezbjeđivanje realnog, održivog iznos zarada, na jednoj strani, odnosno primanja koje će zaposlenima obezbijediti kvalitetan životni standard, težak je zadatak, koji će morati biti ostvarivan postepeno ali dosljedno. Motivacija zaposlenih nije dugoročno moguća bez obezbjeđivanja neto zarada koje će se kretati u zoni iznad prosječne zarade u Crnoj Gori. Kako je prethodno objašnjeno, kompanija posjeduje dugoročni potencijal za isplatu zarada, ali je potrebno prethodno otkloniti probleme koji ugrožavaju kratkoročnu likvidnost.
Kada je riječ o analizi tržišta, prepoznata je potreba za daljom segmentacijom tržišta i specijalizacijom aktera koji prodaju proizvode kompanije. Dobro iskustvo sa određenim strateškim distributerima trebalo je da posluži kao model unaprjeđenja odnosa sa svim distributerima, uz uslov da se dodatno disperzuju rizici vezani za rad jednog distributera na jednom tržištu. Predloženo je da se distributerima ponudi dugoročna saradnja putem afirmacije privatnih marki, gdje će kompanija kreirati određen broj kvalitetnih vinskih etiketa prema zahtjevima svojih ključnih kupaca. Prvi projekti, koji su odrađeni putem modela privatnih marki, pokazali su se kao uspješni.
Predstojeća procjena brenda kompanije trebalo je da pokaže realnu vrijednost njene nematerijalne imovine i da omogući realnije sagledavanje mjesta kompanije na izutetno kompetitivnom međunarodnom vinskom tržištu.
Kada je riječ o poštovanju zakonskih obaveza i sticanju i očuvanju povjerenja investitora i javnosti, tačnost finansijskih izvještaja je apsolutni zahtjev. U ovom segmentu urađen je značajan posao tokom pretodnih 12 mjeseci, sa posljedicom da je opravdane kritike eksternog revizora moguće otkloniti donošenjem i sprovođenjem konkretnih odluka na prvoj sljedećoj sjednici odbora direktora.
Kompaniju treba informatički modernizovati, čime će se steći uslovi da se pravilno mogu analizirati podaci skopčani za različite segmente planiranja, proizvodnje, prodaje, istraživanja i razvoja itd. Sadašnje informatičke mogućnosti pripadaju prvoj polovini prethodne decenije, što jasno implicira u kojoj mjeri su rješenja zastarela.
Tokom mandata sadašnje uprave, preduzeti su značajni i vidni koraci ka afirmaciji prava manjinskih akcionara, putem uvođenja investitorskog foruma i investitorskog savjeta, koji imaju format stalnih tijela skupštine akcionara. Započet je proces unapređenja interne revizije i interne kontrole, odnosno finansijskog izvještavanja, koji treba dovesti do kraja (proces je otpočeo uz pomoć referentnih međunarodnih stručnjaka). Unapređenje kontrolnih funkcija u kompaniji djelovaće preventivno u odnosu na probleme koji su obilježili rad kompanije tokom prethodnih decenija.
Restrukturiranje ukupnih finansijskih obaveza kompanije predstavlja kompleksan zadatak koji zahtjeva ekspertsko znanje i kontinuiranu stručnu podršku. Finansijske obaveze kompanije treba objediniti u sindicirani kredit, kojim će u ime i za račun svih kreditora upravljati jedna finansijska organizacija. Posljedično, sve prethodno date kolaterale treba upotrijebiti za obezbjeđenje svih obaveza po takvom kreditu. Kompanija treba da dio svojih novčanih sredstava iz redovnog poslovanja usmjeri na poseban račun za otplatu sindiciranog duga, koji će se otplaćivati pro rata. Na ovaj način, povjerioci iz finansijskog sektora biće adekvatno obezbijeđeni, dok će kompanija dobiti prostor da u okviru budućeg grace perioda ojača svoju likvidnost, odnosno da akumulira sredstva potrebna za otplatu duga tokom dužeg vremenskog perioda. Odboru direktora je predložena sekjuritizacija duga, na način što će kompanija emitovati obveznice, koje će njihovi vlasnici moći prodati na sekundarnom tržištu. Ako se paralelno sa ovim procesom, od dijela novca dobijenog prodajom imovine koja nije u funkciji, obezbijedi otkup sosptvenih akcija po nominalnoj vrijednosti, jasno je da bi ovakve obveznice mogle „osvježiti“ učmalo nacionalno tržište kapitala.
Uprava kompanije duguje zahvalnost dobavljačima, koji su u najtežim trenucima održavali neprekinutim lanac snabdijevanja reprodukcionim materijalima. Kao odgovoran partner, kompanija treba da kvalitetno restrukturira obaveze prema dobavljačima, na način što će dugovanja kolateralizovati po uzoru na rješenja koja primjenju finansijske organizacije.
Na kraju, medijska zastupljenost i transparentnost izvještavanja treba da ima za cilj da svi nosioci interesa blagovremno dobiju onaj fond informacija o radu kompanije koji neće ugroziti tajnost podataka koji se štite iz razloga intelektualne svojine, odnosno povjerljivosti poslovnih podataka koji se uobičajeno ne objelodanjuju u poslovnim izvještajima.
Ne postoji ni jedan razlog usljed kojeg demokratizacija traženja najboljih rješenja za kompaniju ne treba da bude dio ukupnog tranzicionog procesa u kojem se nalazi crnogorsko društvo. U tom procesu treba dati prednost afirmisanim stručnjacima, ljudima sa dovoljno vizije i energije da se uhvate u koštac sa problemima koji su prisutni u radu kompanije. Pri tome, ne smiju se uskraćivati ili ograničavati jednaka prava ljudima koji godinama rade u kompaniji. Niko nema pravo da zagovara ili sprovodi diskriminaciju zarad svojih trenutnih ciljeva. Nepravde se ne otklanjaju novim nepravdama, nepravo nikada neće postati pravo.
I laicima je jasno da vjerovanje u milionsku pomoć države Crne Gore, kojom će se periodično održavati likvidnost kompanije, nijesu i ne mogu biti održivo strateško poslovno opredjeljenje (država je svakako pružila značajnu pomoć utoliko što nije pokrenula postupak naplate poreskog duga, kojeg je u najvećoj mogućoj mjeri naslijedila sadašnja uprava).
Akcionarima i crnogorskoj javnosti je predočeno da je izvršna uprava dostavila odboru direktora određena dokumenta koja imaju strategijski karakter. Akcionari kompanije, oličeni u predstavnicima u odboru direktora, treba da jasno saopšte istoj toj javnosti kakvu kompaniju žele. Proces analize i kritike rada izvršne uprave (što je nesumljivo pravo i obaveza odbora direktora) treba da prati proces analize i kritike rada odbora direktora (što je nesumljivo pravo i dužnost skupštine akcionara). Traženje krivaca u ljudima koji su zakonito izabrani na sadašnje funkcije, koji su preuzeli upravljanje kompanije u realno nemogućim uslovima, koji se tokom svog rada nijesu ogriješili o zakone Crne Gore, koji su sproveli sve odluke odbora direktora i skupštine akcionara, koji su postupali u svim slučajevima sa pažnjom dobrog domaćina i stručnjaka, predstavlja jeftin spin i svakako ne rješava probleme.
Odluka odbora direktora, kojom se smjenjuje izvršni direktor, prema statutu kompanije mora biti obrazložena, odnosno razlozi za razrješenje moraju biti utvrđeni odlukom odbora direktora. „Nezadovoljstvo“ odbora direktora radom izvršnog direktora mora imati pisanu formu, sa jasnim razlozima, činjenicama, sa navođenjem regulativa koje su povrijeđene, odlukama koje nijesu sprovedene itd. Dok takva odluka ne bude prezentovana crnogorskoj javnosti, biće najbolje da svako radi svoj posao, na način da se posveti interesima kompanije kao cjeline.
Miroslav Vuković, Izvršni direktor Kompanije „13. jul Plantaže“
