Znanje i uspjeh nisu presudni za fotelje

U većini državnih preduzeća nisu jasno definisana potrebna stručna znanja i kompetencije za članove upravnih odbora, njihove zarade ne zavise od toga da li kompanija posluje dobro ili loše, ne vrednuje se pojedinačni učinak članova uprave kod uspješnosti poslovanja, nema jasne politike odnosa prema malim akcionarima...

To se vidi iz odgovora uprava kompanija - akcionarskih društava na godišnji upitnik o kodeksu korporativnog upravljanja, koje su Montenegroberzi morala poslati sva akcionarska društva koja se na njoj kotiraju, a koji su do sada objavljeni na njenom sajtu.

To je obaveza koja je prvi put uvedena ove godine u cilju podizanja korporativne kulture i transparentnog rada kompanija, a Montenegroberza će na kraju analizirati sve odgovore i napraviti izvještaj, a ocjene će uticati i na buduće kotiranje tih kompanija. Ovi upitnici treba i da pomognu potencijalnim investitorima kod odluka o kupovini akcija i investiranja u neke kompanije. Na upitnik su odgovarale sve kompanije bez obzira na oblik vlasništva, a javnosti su najinteresantniji odgovori državnih kompanija.

Na papiru svi stručni i nezavisni

Iz odgovora većine kompanija je jasno da oni koji su ispunjavali upitnik i nisu bili baš iskreni. Na primjer, na pitanje - da li su statutom društva utvrđeni kriterijumi kojim se definišu potrebna stručna znanja i kompetencije članova odbora, većina kompanija je odgovorila samo sa “da”, međutim kada se uđe u njihove statute navedeno je samo da je potrebno da ima visoku stručnu spremu. Suština ovog dijela pitanja iz upitnika je bila da li članovi uprava imaju “stručna znanja i kompetencije” za djelatnosti kojom se bavi kompanija, odnosno da li svojim znanjima doprinose napretku kompanije.

Takođe, većina državnih kompanija je na pitanje - da li u svom sastavu odbor direktora ima nezavisne članove odgovarala sa “da”, više kompanija na pitanje da navedu nezavisne članove nije upisala njihova imena, a druge su navodila dva ili tri imena iako je i njih imenovao predstavnik države na Skupštini akcionara.

Takođe, većina kompanija je navela da na svom sajtu ne objavljuje biografije članova odbora direktora.

Upitnik je imao 70 pitanja, a ovlašćeni predstavnik kompanije je na njih trebalo da odgovara sa “da”, “ne” ili “djelimično” uz mogućnost dodatnog objašnjenja.

“Za pitanja na koja je društvo odgovorilo sa ‘ne’ ili ‘djelimično’ u koloni ‘objašnjenje’ trebalo bi objasniti zašto je to tako, odnosno: objasniti u kojem se dijelu ne pridržava odredbe Kodeksa i iz kojeg razloga, opisati mjere koje je preuzelo umjesto pridržavanja odredbe Kodeksa kako bi ispunilo ciljeve utvrđene u odgovarajućem načelu Kodeksa, a ako se društvo namjerava pridržavati odredbe Kodeksa u budućnosti, naznačiti kada će početi tako postupati”, navedeno je u uputstvu za popunjavanje upitnika.

Međutim, većina kompanija i kada je na pitanja odgovarala sa “ne”, nije objašnjavala takav odgovor.

Upitnici - iskustva sa međunarodnih berzi

Direktorica Montenegroberze, Milena Vučinić kazala je “Vijestima” da je obaveza dostavljanja godišnjeg upitnika uz Kodeks korporativnog upravljanja uvedena krajem prošle godine i da se sada predaju za 2022.

“Kreiranjem i uvođenjem upitnika po uzoru na druge berze, cilj je bio da se preuzmu i primijene najbolje tržišne prakse, te promoviše značaj nefinansijskog izvještavanja listiranih kompanija. Kada je u pitanju izvještavanje, fokus je do sada bio na finansijskom izvještavanju, međutim poštovanje i primjena principa korporativnog upravljanja kompanija može se jedino sagledati, analizirati i pratiti kroz odgovore dobijene na pitanja iz Godišnjeg upitnika uz Kodeks korporativnog upravljanja”, kazala je Vučinić.

Ona je navela da ovakvi upitnici postoje i na drugim regionalnim i evropskim berzama, kao i da je njihov kreiran po uzoru na upitnike koji se primjenjuju na regionalnim berzama, od kojih su dvije evropske, a preuzeti su i određeni djelovi iz upitnika Istanbulske berze.

Odgovori će biti analizirani

“Odgovori će biti analizirani, to i jeste smisao i svrha upitnika jer se uvodi obaveza nefinansijskog izvještavanja s ciljem da dobijemo više podataka i informacija o transparentnosti poslovanja, organima upravljanja, tretmanu malih akcionara, eksternoj reviziji i internim kontrolama, posvećenosti principima korporativnog upravljanja i društvenoj odgovornosti kompanija. Upitnik je dostupan na sajtu Montenegroberze i veže se za tržišni simbol emitenta i predstavlja značajan doprinos rastu transparentnosti listiranih kompanija. Investitorima i investicionoj javnosti je omogućeno da dobiju i imaju više informacija o primjeni standarda korporativnog upravljanja u našim kompanijama. Montenegroberza je na ovaj način stvorila polaznu osnovu, napravila presjek stanja, što joj omogućava da iz godine u godinu analizira i prati odgovore dobijene u Godišnjem upitniku uz Kodeks korporativnog upravljanja”, kazala je Vučinić.

Ona je navela da je najveći broj listiranih komanija s regulisanog tržišta berze dostavilo Godišnji upitnik uz Kodeks korporativnog upravljanja, uz finansijski izvještaj ili nakon finansijskih izvještaja za 2022.

“Berza odmah po prijemu upitnika, isti objavljuje na sajtu, tako da se pretragom tržišnog simbola, na stranici emitenta, pored finansijskih izvještaja, izvještaja revizora i izvještaja menadžmenta, obavještenjima o Skupštinama akcinara može pronaći, odnosno dostupan je Godišnji upitnik uz Kodeks korporativnog upravljanja”, navela je Vučinić.

“Plantaže” iskrene, pa imaju najviše odgovora sa “ne”

Najviše odgovora sa “ne” imale su “Plantaže”, ali uz dodatna objašnjenja da će to razmotriti ili ispuniti u narednom periodu.

Na primjer, većina kompanija je na pitanje da li je Odbor direktora izvršio evaluaciju svog rada, odgovorila sa “da”, iako u javnosti nisu poznati takvi slučajevi. Iz “Plantaža” su među rijetkima na ovo pitanje iskreno odgovorili sa “ne” uz obrazloženje da će razmotriti pripremu takvog dokumenta.

Takođe, većina kompanija je sa “da” odgovarala na pitanja da li je Odbor direktora osigurao strategiju da rizici ne ugrožavaju dugoročne interese kompanije i da postoji efikasno upravljanje rizicima, kao i da li kompanija podstiče i omogućava stalno usavršavanje i edukaciju članova odbora direktora s ciljem obnavljanja i unapređenja njihovih znanja i sposobnosti. Iz “Plantaža” su iskreno na oba pitanja odgovorili sa “ne”, uz obrazloženje da je u planu izrada strategije za upravljanje rizicima.

Potpisnik odgovara da je sve istinito

Na pitanja da li ima slučajeva da neke kompanije nisu odgovorile na pitanja na traženi način ili da ih nisu potpisala ovlašćena lica, Vučinić je navela da je sastavni dio odgovora na upitnik i izjava organa upravljanja (izvršni direktor) kojom se potvrđuje da su sa odgovorima upoznati svi članovi uprave, izvršni direktor, članovi nadzornog i odbora direktora društva. Tom izjavom potvrđuju da su svi odgovori istiniti i da su saglasni da se mogu javno objaviti na internet stranici Montenegroberze.

“​​​​​Dakle, organi upravljanja kompanija procjenjuju da li će da odgovore na sva ili na dio pitanja, biraju način na koji daju odgovor. Data im je opcija da pored potvrdnog i odričnog odgovora, odgovore i sa ‘djelimično’, s tim što je ostavljena mogućnost da se pored svakog odgovora napiše objašnjenje ili komentar”, kazala je Vučinić.