Jedan od najdjelotvornijih načina da se izbjegne zaraza gripom i koronavirusom je redovno pranje ruku, a čovjek koji je to otkrio umro je 13. avgusta 1865. godine. Američki Centar za kontrolu bolesti savjetuje pranje ruku uz pomoć sapuna i vode 20 sekundi. Vjerovali ili ne, ovakav ljekarski savjet bio bi skandalozan u 19. vijeku.
U Evropi 1840-ih veliki broj majki umirao je od porođajne groznice. Uprkos najboljoj medicinskoj njezi koja je tada bila dostupna, žene su obolijevale i umirale ubrzo nakon porođaja.
Mađarski liječnik Ignac Zemelvajs (Ignaz Semmelweis, 1818-1865) želio je saznati zašto se to događa. Radio je u Opštoj bolnici u Beču, na kojoj su postojala dva odvojena porodilišta. Primijetio je da je stopa smrtnosti usljed groznice bila daleko niža ako su babice učestvovale u porođaju, dok su žene prepuštene ljekarima i studentima medicine umirale u dvostruko većem broju.
Zemelvajs je, kako piše Indeks, odlučio da testira nekoliko svojih pretpostavki. Pokušao je ustanoviti imaju li položaj majke tokom porođaja ili osjećaj srama što ih ispituje ljekar, koji je muškarac, ikakvog uticaja na ovaj fenomen. Pomislio je da je možda u pitanju strah od sveštenika koji posjećuju pacijente na samrti zbog groznice. Na kraju je procijenio da nijedan od ovih činilaca ne predstavlja pravi odgovor.
Čestice s leševa
Nakon što je shvatio šta nije uzrok zaraze, uspio je pronaći pravog krivca. Cijelo vrijeme su to bili leševi. Tačnije, ljekari i studenti bi svako jutro vršili obdukciju, a kasnije tokom dana su posjećivali majke u porodilištu i porađali ih. S druge strane, babice nisu imale pristup leševima. One su radile isključivo u porodilištu.
Zemelvajs je pretpostavio da su ljekari i studenti prenosili čestice s tijela preminulih na porodilje. Za razliku od savremene prakse, ljekari u to vrijeme nisu morali prati ruke pred vizitu pa su patogene s kojima su se susreli tokom obdukcije naprosto vraćali u rodilište, piše Indeks.
Mikrobi su tada još uvijek bili velika nepoznanica pa ih je Zemelvajs nazivao "raspadajućom životinjskom organskom tvari".
Kolege ga kritikovale
Nakon što je zaključio da su žene umirale od groznice nakon kontakta s ljekarima, Zemelvajs je 1847. uveo obavezno pranje ruku za studente i ljekare koji su radili s njim u Opštoj bolnici u Beču.
Umjesto sapuna, primijenio je rastvor hlornog kreča, jer je uklanjao neugodan miris leša u raspadanju koji se zadržavao na rukama ljekara. Čim je osoblje bolnice počelo da dezinfikuju medicinske instrumente i sopstvene ruke, stopa smrtnosti u porodilištu je pala.
U proljeće 1850. Zemelvajs se obratio kolegama tokom skupa prestižnog Bečkog medicinskog društva. Njegova preporuka da se ruke dezinfikuju prije kontakta s pacijentima bila je naširoko odbijena pod izgovorom da ne postoje ni naučne osnove niti logično objašnjenje za takvu tvrdnju.
Istoričari smatraju da su kategorički odbijali njegovu teoriju i zbog toga što ih je, u neku ruku, optuživao za smrt velikog broja pacijenata, piše National Geographic.
Uprkos pozitivnim rezultatima, Opšta bolnica u Beču napustila je praksu pranja ruku u porodilištu.
Njegova baština je prepoznata nakon smrti
Uslijedilo je teško razdoblje u Zemelvajsovom životu. Preselio se u Peštu, gdje se takođe zaposlio u porodilištu. I tamo je uveo praksu pranja ruku, što je donijelo uspjeha, baš kao i u Beču. Uprkos tome, njegova zamisao nije naišla na odobravanje, a knjigu koju je napisao na tu temu kolege su znatno kritikovale.
Kako je vrijeme odmicalo, zdravlje mu se pogoršalo. Postoje indicije da je patio od sifilisa ili Alchajmerove bolesti. Priveden je na psihijatrijsko liječenje, nakon čega je ubrzo i umro od sepse usljed inficirane rane na ruci.
Dvije godine kasnije, škotski hirurg Džozef Lister zagovarao je ideju o dezinfekciji ruku i medicinskih instrumenata koja je daleko bolje prošla. Iako je bilo onih koji su negodovali, 1870-ih su ljekari počeli da peru ruke prije operacije.
Ubrzo zatim, i Zemelvajsov rad je prepoznat, a značajno je doprinio i razvoju teorije o mikrobima Luisa Pastera, koja je drastično promijenila način na koji ljekari pristupaju pacijentima, kao i shvatanje o širenju bolesti.
Iako su već 1870-ih hirurzi počeli dezinfikovati ruke prije operacije, značaj koji pranje ruku predstavlja za javno zdravlje nije bio prepoznat još čitav vijek kasnije. Medicinski univerzitet u Budimpešti danas nosi Zemelvajsovo ime.
Bonus video:
