Magnetari spadaju među najekstremnije objekte univerzuma, klasa kompaktnih zvjezdanih ostataka zvanih neutronske zvijezde, koji poseduju izuzetno jaka magnetna polja. S vremena na vrijeme, oni proizvode ogromne erupcije gama zraka u najjačem nedestruktivnom oslobađanju energije poznatom u kosmosu, piše Rojters.
Naučnici su sada otkrili najudaljeniji poznati primjer jedne od ovih erupcija, nazvanog džinovska baklja, iz magnetara koji se nalazi u galaksiji zvanoj Mesje 82 ili M82. Ovaj talas gama zraka, najenergičniji oblik svjetlosti, oslobodio je za samo desetinku sekunde količinu energije koju bi naše Sunce emitovalo u periodu od otprilike 10.000 godina, rekli su oni.
Samo dvije potvrđene džinovske baklje su primjećene u našoj galaksiji Mliječni put, 2004. i 1998. godine, i jedna prethodna u drugoj galaksiji, 1979. godine u susjednom Velikom Magelanovom oblaku Mliječnog puta, rekli su istraživači.
"Džinovske baklje su veoma rijetki događaji“, rekao je astrofizičar, Sandro Meregeti, sa italijanskog Nacionalnog instituta za astrofiziku (INAF) u Milanu, glavni autor istraživanja objavljenog danas u časopisu "Nature". "Mliječni put sadrži najmanje 30 magnetara, vjerovatno mnogo više, koji nijesu viđeni da emituju džinovske baklje".
M82, nazvana "cigara galaksija" jer kada se posmatra sa strane ima izdužen oblik nalik cigari, udaljena je 12 miliona svjetlosnih godina od Zemlje u sazvežđu Velikog medveda.
Svjetlosna godina je razdaljina koju svjetlost pređe za godinu dana, 5,9 triliona milja (9,5 triliona km). Magnetarska džinovska baklja iz Velikog Magelanovog oblaka bila je oko 160.000 svetlosnih godina od Zemlje, navodi Rojters.
Džinovska baklja M82 bila je najudaljenija poznata, ali ne ona sa najviše energije. Ona koja je primjećena 2004. imala je energiju koja je ekvivalentna vremenskom periodu od oko milion godina učinka sunca.
Iako ima više energetskih kosmičkih događaja kao što su eksplozije supernove na kraju života masivne zvezde i eksplozije gama zraka uzrokovane spajanjem dvije neutronske zvijezde, oni uključuju uništenje - za razliku od džinovskih baklji. Magnetari takođe emituju povremene talase gama zraka i rendgenskih zraka na nižim nivoima energije od džinovskih baklji.
Neutronske zvijezde se rađaju u eksploziji i kolapsu zvijezda osam do 25 puta većih od mase Sunca na kraju njihovog životnog ciklusa. Oni sabijaju jednu ili dva puta veću od Sunčeve mase u sferu veličine grada.
"Oni su najkompaktniji i najgušći astrofizički objekti. Gusti su kao atomska jezgra", rekla je astrofizičarka INAF-a i koautorka studije, Mikela Rigozeli, o neutronskim zvijezdama.
Glavna osobina koja magnetare izdvaja od drugih neutronskih zvijezda je magnetno polje 1.000 do 10.000 puta jače od magnetizma obične neutronske zvijezde i trilion puta veće od magnetnog polja Sunca.
"Možemo reći da su magnetari neutronske zvijezde koje pokreće sopstvena magnetna energija. To se ne dešava u običnim neutronskim zvijezdama", rekao je Meregeti.
"Džinovska baklja potiče od rekonfiguracije i ponovnog povezivanja magnetnog polja magnetara", dodala je Rigozeli.
Vjeruje se da se magnetar u ovom istraživanju brzo okreće, možda završavajući rotaciju svakih nekoliko sekundi. Njegovu džinovsku baklju je 15. novembra 2023. godine otkrila svemirska opservatorija Evropske svemirske agencije u galaksiji koja ima stopu formiranja zvezda mnogo veću od one u Mlečnom putu, M82 - nazvanu "galaksijom zvjezdanog praska".
"Činjenica da je Mesje 82 tako aktivan u formiranju zvijezda je relevantna za naše otkriće", rekla je Rigozeli. "U tako aktivnoj galaksiji postoji mnogo mladih, masivnih zvijezda poput onih koje evoluiraju u eksplozije supernove i rađaju neutronske zvijezde. Bilo bi sumnjivo otkriti džinovsku magnetarsku baklju koja dolazi iz mirne galaksije".
Bonus video:
