Politički predstavnici Albanaca teško će ubijediti birače da će saradnja sa Demokratskom partijom socijalista (DPS) riješiti probleme te nacionalne manjine, jer partija Mila Đukanovića nije ispoštovala većinu sporazuma koje je ranije sklapala sa partijama Albanaca. Iako mjesta ministra za ljudska i manjinska prava i potpredsjednika parlamenta albanskim političarima daju priliku za uticaj na politiku Vlade, u slučaju pukog glasanja za odluke DPS-a albanski prvaci rizikuju dodatni pad povjerenja birača na narednim izborima.
Građanski aktivista Džemal Perović smatra da je koalicija manjinskih stranaka sa DPS-om sasvim očekivna, iako nisu predočene nikakve garancije da će se ostvariti ono što je dogovoreno sa vladajućom partijom. Ističući da je u normalnim okolnostima prirodno da manjinske partije sarađuju sa vladajućima, Perović pojašnjava da manjine samo sa te pozicije mogu ostvariti specifične interese, ko god bio na vlasti.
“Nije novina najava i očekivanje nekakvih garancija onih koji inače imaju značajan upliv u političke tokove u Crnoj Gori. Ali te garancije nijesu uslijedile ni onda kada su ove partije bile brojnije zastupljene. Valjda zato što je bila očigledna dobrovoljna uloga satelita”, kazao je Perović ističući da je služenje “ovakvom režimu dugo i bez rezultata samo zasluga manjinskih partija”. “Neozbiljno je da oni krive DPS. Od raskola u DPS-u, slušali smo smiješna obrazloženja kako se ne može sa prosrpskim niti sa procrnogorskim strankama. Sa LSCG nikako, a sa DPS-om se vazda moglo. I kada je „prosrpski“ i kada postane „procrnogorski“. Tako je i danas smiješno izjednačavanje „pročetničkih“ i „građanskih“. I svima se nađe mana, samo je DPS sigurna opcija. Ovo važi i za BS i HGI”.
Koalicija “Albanci odlučno” podržala je Vladu Duška Markovića nakon što je sa DPS-om potpisala sporazum kojim se, između ostalog, predviđa da se do kraja maja usvoje izmjene zakona o teritorijalnoj organizaciji kojima Tuzi postaju punopravna opština. Sporazumom je predviđeno i da maslinjaci u Valdanosu budu vraćeni vlasnicima do juna, kao i da se u narednoj godini usvoji novi zakon o Morskom dobru, uvažavajući i zahtjeve Opštine Ulcinj kojim se traži određivanje granice zahvata kao u ostalim primorskim opštinama.
Iako čelnici albanske koalicije tvrde da za to imaju međunarodne garancije, novinar Mustafa Canka podsjeća da su DPS i Forca potpisali sličan sporazum u julu 2015. godine Forca i DPS-a.
“I tada je sve, baš kao i sada, bilo precizirano i vremenski oročeno. I sve je ostalo samo na papiru. Ali, vrijeme je dobilo ubrzanje. Trenutak istine se približava, a to je proljeće naredne godine. Zato će dnevno rasti nervoza kako se bude približavao rok koji su sami sebi zadali za realizaciju potpisanog”, smatra Canka.
Ukoliko odluka o punopravnoj opštini Tuzi ne bude donijeta do kraja maja, to neće biti prvi put da DPS ne ispoštuje dogovor sa Albancima. Punopravna opština obećavana je uoči referenduma o državoj nezavisnosti, i uglavnom se ponavljala uoči izbora. Opština je obećavana uoči parlamentarnih izbora prije četiri godine, na predsjedničkim izborima 2013. i lokalnim izborima u Podgorici 2014. godine.
Slično se dešavalo i sa obećanjem o garantovanim mandatima, koji su Albancima i Bošnjacima obećani Zakonom o nacionalnim manjinama, koji je kasnije oboren na Ustavnom sudu. Garantovane mandate Albanci nijesu dobili ni u novoj verziji izbornog zakona koji su dogovorili vlast i opozicija, ali su izgubili posebnu biračku jedinicu. Aktuelnim sporazumom koalicije “Albanci odlučno” i DPS-a predviđeno je da nova Vlada pokrene izmjene izbornog zakona kojima će se manjinama obezbijediti garantovani mandati. Iako su na posljednje izbore izašle sa dvije koalicije i jednom izbornom listom, albanske partije su sa dva poslanika pale na jednog predstavnika u parlamentu.
Perović ističe da su albanski prvaci trebali da iskoriste priliku i da se za interese sugrađana bore kada ih je bilo više u parlamentu i kada su bili potrebniji režimu. Ističući da nacionalni identitet Albanaca nije izgubljen jer ne zavisi od političara, on navodi da je boravak albanskih lidera u vlasti učinio da se udalje od stvarnih problema građana i nepovratno vežu svoju sudbinu za režim. “Ipak, na ovim izborima je bilo i nekih dobrih vibracija. I u opoziciji, u albanskom biračkom tijelu i kod drugih manjina, a usuđujem se reći, i u biračkom tijelu DPS-a. Biće promjena na političkoj sceni kao i među albanskim subjektima. Nešto je odavno trulo, ali sada nekako više zaudara. Promjene su neminovne”.
Ranije su imali platforme, sada se sve svelo na ponavljanje
Ističući da razloge lošeg rezultata albanskih stranaka treba tražiti u rascjepkanosti i svađama, Perović smatra da je suštinski uzrok strahoviti sistem kontrole, koji je režim izgradio za 26 godina neprekidne vladavine.
“Dok su bile dvije ili tri albanske stranke, imale su u opticaju i poneku platfomu sa ozbiljnim tačkama koje sublimiraju potrebe i zahtjeve Albanaca, ali uvijek pojedinačno, nikada zajedničku platformu. Sada se sve to svelo na neubjedljivo ponavljanje crnih tačaka: Solana, Opština Tuzi, Valdanos, Morsko dobro... Pošto je bilo i prilika i vremena da se po tim pitanjima učini nešto više, ovu kampanju su pokrivali odbranom identiteta, jezika, tradicije, i to na momente, na primitivan način, višestruko eksploatisanom nacionalističkom retorikom”, tvrdi on.
Sami krivi za pad podrške kod birača
Canka smatra da su lični interesi partijskih čelnika, nekompetentnost u upravljanju lokalnim upravama i međusobno napadanje uticali na pad rejtinga albanskih partija.
“Izazivanje podjela po svim šavovima i poniznost od vladajuće stranke koja ih je instalirala na vlast u Ulcinju kao nagradu za bezuslovnu podršku na centralnom nivou, dovela je do toga da je ova mala, autohtona nacionalna zajednica danas defaktorisana u Crnoj Gori. Mjesta u kojima žive Albanci su najnerazvijenija”, tvrdi Canka.
Bonus video:
