U Crnoj Gori postoji više od tri hiljade NVO, od kojih je više od 3.100 udruženja i više od 100 fondacija. Ipak, samo je trećina registrovanih NVO aktivna .
To se navodi u Izvještaju o procjeni nacionalnog integriteta Crne Gore, koji je uradila Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) i ocjenjuje da trenutni zakonodavni okvir sadrži odgovarajuće procedure za registraciju nevladinih organizacija (NVO) u Crnoj Gori, ali ne predviđa nikakve značajne poreske olakšice.
“Manje NVO uglavnom zavise od državnih sredstava koja nisu raspodijeljena na očekivan način, i stoga nijesu pouzdana, dok veće NVO uglavnom zavise od sredstava EU, iako imaju više donatora. Filantropija nije razvijena te su donacije iz lokalnih izvora veoma ograničene i nisu dovoljno transparentne”, piše u izvještaju.
Tvrde da civilni sektor privlači mlade i profesionalne ljude, ali da je za NVO vrlo teško da ih zadrže zbog problema sa finansijama.
Zakonodavni okvir, piše u izvještaju, pruža NVO priliku da posluju bez uplitanja Vlade, ali u praksi, oni koji kritikuju Vladu često se susreću sa različitim oblicima pritisaka.
“Stoga, okruženje u kojem NVO posluju je veoma neprijateljski nastrojeno i te organizacije ne mogu raditi bez straha od represije”, piše u izvještaju MANS-a.
Transparentnost, odgovornost i integritet NVO je, tvrde, i dalje na veoma niskom nivou:
“NVO o svojim aktivnostima javnost uglavnom obavještavaju putem medija i sajtova, ali u mnogim slučajevima informacije o njihovim donatorima i članovima odbora nisu javno dostupne”
Ocijenili su i da nema prave samoregulacije NVO sektora niti kodeksa ponašanja koji važi za cijeli sektor:
“Generalno, samoregulacija organizacija civilnog društva je na veoma niskom nivou, ali se ulažu određeni napori kako bi se poboljšala trenutna situacija.”
Nezavisnost, rad i uloga NVO sektora u našem društvu dobili su 41 (od ukupnih 100) poena u izvještaju MANS-a. Kapacitet za funkcionisanje NVO u Crnoj Gori ocijenjen je sa 56 bodova, način na koji aktivisti upravljaju organizacijama dobio je 50, dok je generalna uloga civilnog društva ocijenjena sa 17 bodova.
Ocijenili su da trenutni pravni okvir obezbjeđuje okruženje pogodno za civilno društvo i da ne postoje službena ograničenja za NVO da se bave javnim zastupanjem ili da kritikuju Vladu.
Međutim, smatraju da poreski sistem nije povoljan za NVO, izuzev što te organizacije nijesu obavezne da plaćaju porez na dohodak dok god su registrovane kao neprofitabilne organizacije.
U Izvještaju navode da postoji solidan zakonski okvir koji garantuje nezavisnost NVO, ali da se država i drugi spoljni akteri, naročito kriminalne grupe, redovno i ozbiljno miješaju u aktivnosti najistaknutijih NVO koje kritikuju Vladu.
“Ako se NVO ne suprotstavlja Vladi, ne suočava se sa represijom. Međutim, čim NVO dovede u pitanje kvalitet odluka, državnih politika, zakonskih rješenja, Vlada pokušava da utiče na aktivnosti te organizacije koristeći razne oblike pritiska. Na te NVO se vrši pritisak od strane medija koji su u vlasništvu države ili preko privatnih medija na koje Vlada ima jak uticaj. Kako bi unaprijedila svoje interese, Vlada favorizuje neke NVO ili pomaže njihovo osnivanje da bi se suprotstavile onim organizacijama koje kritikuju Vladu”, pišu u izvještaju.
Civilno društvo se, tvrde, prilično aktivno bavi reformama politika koje su u vezi sa borbom protiv korupcije, iako postoje prepreke kada je u pitanju saradnja sa Vladom:
“Međuministarska koordinacija i konsultacija sa civilnim društvom je obavezna i podstaknuta propisima Vlade, ali se u praksi ne odvija redovno. Ovo je posebno očigledno u slučaju agencija za sprovođenje zakona. NVO su raspoređene u različitim organima gdje mogu pokrenuti rasprave o reformama. Neke NVO veoma aktivno služe kao veza između građana i Vlade - najveći broj prijava korupcije dolazi od nevladinih organizacija.”
Oni koji kritikuju Vladu bivaju napadani i zastrašivani
Iz MANS-a su ocijenili da NVO koje kritikuju Vladu, čak bivaju zastrašivane i napadane, “kako otvoreno, tako i na suptilniji način”. “Prije svega, mediji su targetirali neke NVO aktiviste na ličnoj osnovi, dok mediji koji su povezani sa Vladom su korišćeni da naruše ugled NVO”, piše u izvještaju. Tvrde da je jedan od najbrutalnijih primjera napada medija na NVO aktiviste učinio tabloid „Informer“, a kampanju su osudili mnogi predstavnici međunarodne zajednice i mnoge javne institucije. Najekstremniji primjer je, tvrde, nelegalno prisluškivanje aktivista MANS-a od strane policije, što je potvrdila i pravosnažna presuda.
Povrh toga, tokom 2013. godine, šest aktivista MANS-a je uhapšeno zbog uličnog performansa, protestujući protiv povećanja PDV-a u Crnoj Gori.
O korupciji se priča najviše sa NVO
Iz MANS-a smatraju da su NVO jedini pobjednici u borbi protiv korupcije u zemlji i da su pokrenule mnoge važne reforme u toj oblasti. “Veće NVO su efikasne u obezbjeđivanju veće odgovornosti Vlade i aktivno učestvuju u razvoju antikorupcijskih politika. Postoje konkretni dokazi njihovih uspjeha u saradnji sa međunarodnom zajednicom, medijima i državnom Skupštinom, uprkos nedostatku volje Vlade da prihvati predloge NVO”, piše u izvještaju. Saopštili su da neke NVO kontinuirano edukuju građane o njihovim pravima i značaju borbe protiv korupcije, dok stanovništvo ima visok nivo povjerenja u civilno društvo i u njihove sposobnosti da otkriju korupciju. Zbog toga se, tvrde, mnogo češće obraćaju NVO nego državnim institucijama.
Bonus video:
