Da je tadašnji predsjednik Crne Gore Momir Bulatović potpisao plan lorda Karingtona 1991, koji je predviđao labavi savez tadašnjih republika SFRJ, Crna Gora sada možda ne bi bila privatna država vrhuške oko Mila Đukanovića, njegovih rođaka i prijatelja.
Poslanik DF i član organizacionog odbora “Radoja Dakića”, koji je u vrijeme AB revolucije obojicu doveo na vlast, Predrag Bulatović kaže za “Vijesti” da je to bila “propuštena šansa za Crnu Goru”. I drugi sudionik tih događaja Vojin Đukanović smatra da je to bila prilika za bolji put. Međutim, dok Predrag Bulatović smatra da je Đukanović iskoristio priliku i privatizovao državne i partijske resurse, njegov prezimenjak svu odgovornost prebacuje na Slobodana Miloševića i njegove pristalice u Crnoj Gori, te sankcije i izolaciju koji su Crnu Goru vodili ka dnu, umjesto vrhu.
Iako je bila okrenuta zapadu, bivša Jugoslavija, odnosno države nastale njenim raspadom, danas se 25 godina poslije pada Berlinskog zida, nalaze daleko iza Češke, Slovačke, Poljske...
Jedino nam Slovenija kvari negativni prosjek, slažu se sagovornici „Vijesti".
To svjedoče i ekonomski parametri. Istraživanje profesora Univerziteta Mediteran Milenka Popovića i Mirjane Čizmović, u koje su „Vijesti" imale uvid, pokazuje da najveću stopu godišnjeg rasta bruto društvenog proizvoda u periodu 1990-2012, od bivših Yu republika ima Slovenija. U istraživanju, koje se poziva na podatke UN, navodi se da Bosna i Hercegovina ima stopu rasta BDP-a od 7,11 odsto, ali profesori zaključuju kako “nema sumnje da su ovi podaci daleko od toga da budu istiniti".
„Postoji procjena da je Crna Gora, koju je rat tek okrznuo, u vrijeme sankcija UN-a izgubila oko sedam milijardi dolara društvenog bogatstva. Tek možemo pretpostaviti koliku su cijenu raspada, naročito u ljudskim životima, platile ostale federalne jedinice, pogotovo Bosna i Hercegovina, Srbija i Hrvatska," kaže za „Vijesti" profesor Univerziteta Ilija Vujošević i prvi predsjednik SDP-a, koji je nekada bio oštra opozicija sadašnjih koalicionih saveznika.
Vojin Đukanović potvrđuje da je Crna Gora, kao i većina zemalja regiona, na nižem ekonomskom i društvenom razvoju u odnosu na evropske države, koje su bile pod patronatom SSSR-a.
Većina njih je nakon godina komunizma, sada u EU, dok je u Crnoj Gori više od 20 godina na vlasti ista partija. „SFRJ je bila na visokom industrijskom nivou, a Slovenija i Hrvatska su bile najrazvijenije.
Međutim, kada je došlo do raspada države, klima u Crnoj Gori je tada bila da nama nema opstanka bez Srbije. Bez saglasnosti srpskog rukovodstva nije se mogao povući nijedan samostalni potez," kaže Đukanović.
On tvrdi da je „pogubna politika Slobodana Miloševića" kriva za sve loše što nas je zadesilo. „Bilo je pokušaja da se distanciramo od te politike koja je dovela do sankcija, sjetimo se da je Vlada bila donijela odluku, a Skupština prihvatila da Momir Bulatović potpiše Haški dokument, praktično konfederaciju. Ali poslije potpisivanja, izvršen je neviđen pritisak na Bulatovića, prije svega od tadašnjeg srpskog rukovodstva i aktuelnog predsjednika Jugoslavije Branka Koštica. Bio sam očevidac kada je on sjutradan u jutru sazvao sve poslanike, koji su tada podržavali tu srpsku liniju i natjerali su, odnosno dogovorili da se poništi dokument koji je Momir potpisao. To je bio krah Crne Gore i početak propadanja", kaže Đukanović.
Bivši ministar smatra da bi Jugoslavija bila mala ekonomska unija, da je tadašnji predsjednik Crne Gore ostao dosljedan.“Milošević bi morao da revidira stavove i bila bi konfederacija, ne bi bilo sankcija, koje je izazvalo rukovodstvo Srbije podržano od poslanika u Skupštini Crne Gore u liku današnjeg SNP-a“, dodao je on.
Predrag Bulatović kaže da je „neprihvatanje plana lorda Karingtona Crnu Goru vratilo više decenija unazad" i da mogući ulazak u EU ne znači dostizanje njenog nivoa, što svjedoči nivo ekonomskih razlika između Bugarske i Luksemburga.
„Smatam da je ova Vlada najveća nepogoda za nas i Berlinski zid će pasti u Crnoj Gori kada otpočnu promjene i politički se sruši lična vlast Mila Đukanovića," zaključio je Predrag Bulatoviću izjavi za “Vijesti”.
Crnogorci ništa nijesu shvatili i morali su izabrati pogrešno
Ilija Vujošević kaže da se nakon 25 godina otvara nedoumica da li je rušenje Berlinskog zida okončano?
“Mislim da Berlinski zid nije pao 1989. Simbolički, on je u monstruoznoj formi najprije samo prenesen kičmom ondašnje Jugoslavije, duž Neretve, Drine i Dunavom preko Slavonije. Danas su kulise toga zida u sličnoj formi pomjerene na istok u Ukrajinu, te otuda moja nedoumica da je vampirski duh zida još uvijek živ,” kaže on.
Vujošević navodi da je Jugoslavija bila EU u malom. “Potpisivanjem Evropske kulturne deklaracije u vrijeme Drnovšekovog mandata postala je i član Savjeta Evrope i niza multilateralnih asocijacija. Međutim, novonastale države su danas u političkom smislu demokratije u pokušaju, a zbog razorenih privreda i pljačkaških privatizacija u socio-ekonomskom nokdaunu,” smatra profesor.
On kaže da su za analizu posebno interesantni Crnogorci. "Dok su drugi jugostovenski narodi imali manje-više jasnu strategiju prilikom ulaska u i izlaska iz Jugoslavije, može se reći da jedino Crnogorci ništa nijesu shvatili nj na početku, ni na kraju XX vijeka. Na početku vijeka su za prvu Jugoslaviju, po beogradskom diktatu, žrtvovali sopstvenu državu. A na kraju vijeka, opet po diktatu Beograda, razbijali drugu Jugoslaviju, ponovo žrtvujući državu koju su stekli slavnom borbom u ratu protiv fašističkih okupatora. Svaki narod koji nema svijest o svojoj ulozi u tekućim istorijskim procesima mora napraviti pogrešan politički izbor, “kaže nekadašnji predsjednik SDP-a.Na pitanje kada se građani Crne Gore, Srbije, Makedonije, mogu nadati životu u uređenoj državi on navodi: “Onda kada uistinu postanu građani, aktivni društveni subjekti, a ne puki objekti”.
Bulatović: Izvinjenje za oni koje smo smijenili, bili su moralniji
„Crnoj Gori su bile potrebne promjene, ali su se one svele na personalne i negativan odnos prema tadašnjem komunističkom rukovodstvu.
Što se tiče poštenja i moralnosti tadašnjeg rukovodstva i onih koji su ih naslijedili, sada sam spreman da se izvinim onima koje smo smijenili", kaže Predrag Bulatović o svojoj odgovornosti. On objašnjava da AB revolucija nije dovela do demontaže jednopartijskog sistema. “Tada je mladi premijer Milo Đukanović opstruirao uvođenje višestranačja dok je mogao.
Kontrolu nad društvenom svojinom je zadržao dok je mogao. Onda je ona transformisana u državnu, što je kontrolisala Vlada, odnosno on ili je privatizovana od ortaka vlasti ili uz angažovanje takozvanih strateških partnera, koji su opljačkali Crnu Goru. Za razliku od zemalja real socijalizma gdje je kroz okrugle stolove došlo do fer izbora, u Crnoj Gori toga nema.
Nije se desila lustracija, država je postala privatno partijska, Đukanovića i vrha DPS -SDP. Lična vlast predsjednika DPS je nesmjenjiva, čime je zaustavljena vladavina prava i tržišna proizvodnja, a sve je uslovilo negativne ekonomske pokazatelje", kaže Bulatović.
U Poljskoj i Sloveniji više vlasnika automobila nego u Britaniji Veliki dio proizvodnje koju su zabilježile računovođe iz komunističkog doba je vrijedjelo daleko manje nego što su oni tvrdili, piše u analizi američkog časopisa “Forin afers”.
Fabrike su prijavljivale puno veću proizvodnju da bi dobile bonuse, naduvavajući podatke o BDP za čak pet odsto. Veliki dio robe koju se proizvodile bio je toliko lošeg kvaliteta da su potrošači odbijali da je kupe. Vlade su pokretale velike građevinske projekte koji nikad nisu završeni, ali su se računali kao investiciona potrošnja i povećavali vrijednosti BDP.
Vrlo malo zvaničnog nacionalnog prihoda države je završavalo u džepovima građana. Potrošnja domaćinstava u većini nekomunističkih 1990. je, na primjer, iznosila više od 60 odsto BDP. U Rusiji je taj odnos stajao na manje od trećine BDP, navodi se u članku.
Veliki dio ekonomskog pada zabilježenog u prvim godinama postkomunističke tradicije polovina prema nekim procjenama je odraz smanjenja fiktivne proizvodnje ili bezvrijednih investicija. Međutim, čak i ako se gleda nominalna vrijednost zvaničnih podataka, slika koju otkrivaju je svjetlija nego što se generalno pretpostavlja. Uprkos početnom padu, prosječna komunistička zemlja u smislu rasta (Uzbekistan) je napredovala malo brže između 1990. i 2011. nego prosječna država drugdje u svijetu (Norveška).
Dok je norveški BDP po glavi stanovnika porastao za 45 odsto između ovih godina, uzbekistanski je porastao za 47 odsto. Bosna, gdje se nacionalni dohodak povećao za više od 450 procenata, imala je treću po veličini stopu rasta tokom tog perioda. Albanija je bila 16, sa rastom od 134 odsto a Poljska je bila na 20. mjestu sa 119 odsto. Sve tri su pretekle tradicionalne motore rasta kao što su Flong Kong i Singapur.
„Forin afers“ piše i da je porast potrošnje bio jednako dramatičan. Od 1990. do 2011, potrošnja domaćinstava u postkomunističkim državama je porasla, u prosjeku za 88 odsto, u poređenju sa prosječnim porastom drugdje u svijetu. U Poljskoj je potrošnja porasla za 146 odsto, kao u Južnoj Koreji. U Rusiji je taj nivo porastao za više od 100 odsto.
Ističući da je došlo do poda običnog naroda, u analizi američkog časopisa se navodi da je broj vlasnika automobila na postkomunis- tičkom prostoru porastao čak i u usljed pada BDP u prvim godinama tranzicije. Između 1993. i 2011. prosječan broj putničkih automobila je porastao sa jedan na svakih deset osoba na jedan na svake četiri. U Litvaniji, Poljskoj i Sloveniji sada ima više automobila po osobi nego u Velikoj Britaniji.
U članku se dalje navodi da je istočna Evropa napredovala i u informacionoj tehnologiji te da je do 2013. taj region sa 1,24 pretplata na mobilni telefon po osobi, pretekao Zapad. Postkomunistički svijet sada ima i veći procenat korisnika Interneta 54 odsto stanovništva u prosječnoj državi nego bilo koji drugi region izuzev Sjeverne Amerike i zapadne Evrope.
Građani postkomunističkih država sada putuju više nego ranije, tvrde autori članka. Takođe žive u većim stanovima: od 1991, životni prostor po osobi je proširen za 99 odsto u Češkoj Republici, 85 odsto u Jermeniji i 39 odsto u Rusiji. Stanovništvo se takođe kvalitetnije hrani, piše „Forin afers“, navodeći podatke da je u sedam od devet bivših sovjetskih republika koje objavljuju relevantnu statistiku znatno porasla potrošnja voća i povrća. Češka Republika, Mađarska, Poljska, Slovačka i Slovenija su doživjele ono što su medicinski stručnjaci 2008. u European Journal of Epidemiology opisali kao „vjerovatno najbrži pad srčanih oboljenja koji je ikad zabilježen" nakon što su potrošači počeli da koriste biljna ulja umjesto životinjskih masti.
Galerija
Bonus video:
