Organizatori građanskih protesta trebalo bi da traže međunarodnu podršku ukoliko žele dodatno da pojačaju pritisak na vlast, smatraju u civilnom sektoru. U građanskom pokretu “Odupri se” i opoziciji tvrde da masovnost protesta i rad na terenu mogu natjerati vlast na pregovore, ali ističu i da se promjene ne mogu očekivati preko noći. Organizatori građanskih protesta i opozicija prošle nedjelje potpisali su Sporazum o budućnosti kojim se, između ostalog, zahtijevaju ostavke državnih zvaničnika i formiranje Vlade građanskog jedinstva u kojoj bi po trećinu činili predstavnici vlasti, opozicije i nezavisni eksperti. Predstavnici vlasti kritikovali su Sporazum, optužujući organizatore da rade protiv države.
Izvršna direktorka Politikon mreže Jovana Marović upozorava da Sporazum još uvijek ne proizvodi nikakve efekte.
“Protesti i Sporazum jesu pritisak na Demokratsku partiju socijalista (DPS), ali nisu dovoljni za rješavanje političke krize. Zbog toga bi organizatori protesta trebalo dio aktivnosti da usmjere ka EU objašnjavajući da je i Crnoj Gori potreban unaprijeđeni monitoring i ocjena stanja poput onih koji su sprovedeni u Sjevernoj Makedoniji ili koji se trenutno sprovode u Bosni i Hercegovini”, smatra Marović.
Iako su isticali da su protesti demokratsko pravo građana, evropski zvaničnici su uglavnom pozivali da se politička kriza rješava kroz institucije a ne na ulici. Evropski komesar za proširenje Johanes Han je pozvao crnogorske institucije da djelotvorno i brzo djeluju, dok je u razgovoru sa opozicionim liderima predložio da odrede predstavnika koji bi komunicirao sa Briselom. Šef delegacije EU Aivo Orav poručio je da će Evropska komisija (EK) u izvještaju o napretku iznijeti stav o aferama “Koverat” i “Atlas”, koje su bile povod za proteste. Marović podsjeća da bi prvi izvještaj za Crnu Goru trebalo da bude u vezi sa izbornim zakonodavstvom.
“Slična politička kriza u Sjevernoj Makedoniji riješena je formiranjem ad hoc ekspertske grupe na čijem čelu je bio Rajnhart Pribe, a čiji je izvještaj pomogao da se u EU bolje shvati situacija. Taj izvještaj je definisao obavezujeće preporuke koje nisu mogle biti ignorisane. Nedavno, za isti korak EK se odlučila i u Bosni, a u pravcu monitoringa vladavine prava u ovoj državi. Jedino uz suočavanje sa jasnim ocjenama i preporukama, DPS će pristati na stvaranje okvira za otklanjanje neregularnosti”, smatra ona.
U organizacionom odboru pokreta “Odupri se” tvrde da građanski protesti daju rezultate, najavljujući akcije građanske neposlušnosti po crnogorskim gradovima i jačanje međunarodnog pritiska na vlast. Dio javnosti kritikovao je praksu organizatora da se protestuje jednom nedjeljno, upozoravajući da manjak dodatnih akcija utiče na smanjenje brojnosti demonstranta.
“Vjerujemo da se pritisak širi, da već donosi rezultate i da će naša masovnost na kraju natjerati nadležne da se povinuju zahtjevima, uz pritisak cijele domaće i inostrane javnosti. Razumijemo zamjerke dijela javnosti. U jednom dijelu su opravdane, a u drugom rezultat nestrpljivosti i želje da do promjena dođe preko noći. I mi bismo to željeli, ali, nažalost, to ne odgovara stvarnosti. Ovo je dugotrajan proces u koji će morati da uključi cijelo društvo”, tvrde u organizacionom odboru “Odupri se”.
Šef poslaničkog kluba Demokrata Boris Bogdanović smatra da se svi potpisnici Sporazuma o budućnosti moraju potpuno angažovati ukoliko žele da njihovi zahtjevi budu ispunjeni. Opozicione partije, tvrdi on, treba da radena terenu i pomognu vaninstitucionalni pritisak.
“Bez vaninstitucionalnog pritiska, masovnih protesta, maksimalnog i potpunog angažmana svih političkih subjekata i njihove partijske infrastrukture, bez kvalitetnog i opšteprihvaćenog plana djelovanja, bez terenskog rada i koretnog i poštenog međupartijskog odnosa, te bez uvažavanja zahtjeva organizatora protesta koji na svojim leđima nose najveći dio tereta organizacije protesta, rizikujemo da se snaga u punom kapacitetu ne koncetriše na ostvarenje Sporazuma, već da se sistemom sačme raširi na više repernih tačaka”, kazao je Boganović, navodeći da se mora djelovati planski. “Diktatora će dovesti pred svršen čin samo kampanja od vrata do vrata, otkivanje što većeg broja zloupotreba i otvaranje novih afera, obezbjeđivanje svježih video materijala kojima se dokumentuju njihovi mafijaško-kleptokratski poslovi i dogovori kao i istrajavanje na totalnom bojkotu svih eventualnih izbora”, kazao je on.
Za Vladu građanskog jedinstva potreban duži mandat
Marović ističe da su potpisivanjem Sporazuma predstavnici građana i opozicije poslali jasnu poruku da su Crnoj Gori potrebne ozbiljne reforme.
“Što se Vlade građanskog jedinstva tiče, ona može ostvariti rezultate samo ako joj mandat bude dovoljno dug, a mandat šire postavljen u odnosu na Vladu izbornog povjerenja iz 2016. godine. Potpisivanje Sporazuma o budućnosti kojim su se opozicione partije obavezale da neće izlaziti na izbore do ispunjavanja uslova za fer političku utakmicu kroz vladu građanskog jedinstva, nije samo značajno zbog zajedničkog stava i djelovanja opozicije. Važno je i zbog jasne poruke koja je poslata da u Crnoj Gori postoje ozbiljni nedostaci izbornog procesa, da su institucije visoko politizovane, te da vladavina prava zahtijeva ozbiljnije reforme i dosljednu primjenu zakona”, kazala je ona.
Bonus video:
