Od obnove nezavisnosti 2006. broj birača povećan je za 56,8 hiljada, a stanovnika za 8,7 hiljada, pokazuju podaci državnih institucija. To u opoziciji objašnjavaju postojanjem takozvanih “fantom birača”, iz civilnog sektora upozoravaju da potpunu kontrolu nad biračkim spiskom ima isključivo vladajuća struktura, dok u Ministarstvu unutrašnjih poslova, koje vodi evidenciju, ponavljaju da se ne mogu porediti te dvije statistike i da dio birača živi u inostranstvu.
Prema podacima Državne izborne komisije (DIK) i MUP-a broj birača je 2006. na parlamentarnim izborima iznosio 484.430, dok je ove godine 541.232. Procjene Monstata pokazuju da je broj stanovnika 2006. bio 613.109, a 2020. - 621.873. Prema popisu iz 2011, Crna Gora ima 620.029 stanovnika.
Od ukupno procijenjenog broja stanovnika u januaru 2020, djece do četiri godine je 36.769, od pet do devet godina 36.753, od 10 do 14 godina 37.953, a od 15 do 19 godina 39.768. Ukupno je to 151.243. Monstat je procijenio da je broj djece (0 do 17 godina) u Crnoj Gori sredinom 2019. godine bio 135.533 ili 21,8% od ukupnog broja stanovnika.
Zakon o izboru odbornika i poslanika biračko pravo daje punoljetnim državljanima, poslovno sposobnim s prebivalištem u Crnoj Gori najmanje dvije godine prije dana održavanja izbora.
Iz opozicije ukazuju da se na biračkom spisku nalaze osobe koje već decenijama žive u inostranstvu, ali iz MUP-a odbacuju tvrdnje o navodnom broju fantom birača “kao apsolutno neistinite”.
“Imajući u vidu da MUP nije nadležan za popis stanovništva, te da nadležni organ za popis stanovništva koristi različite metodološke osnove za isti, to se ne može vršiti komparativna analiza podataka ova dva organa, posebno imajući u vidu da su pojmovi “stanovništvo” i “crnogorski državljanin” različito definisani...,”navodi se u odgovoru “Vijestima” iz tog Vladinog resora. Navode da je u registru MUP-a upisano 780.540 državljana.
Iz opozicionog SNP-a, ukazuju da bazom podataka u biračkom spisku, upisom novih birača, kao i brisanjem birača iz spiska, bez ikakvih kontrolnih mehanizama opozicionih partija i NVO, upravlja Uprava policije. “Procedura dobijanja državljanstva i kontrola boravišnog statusa, koji su osnovni preduslovi za dobijanje prava glasa su takođe pod apsolutnom kontrolom UP”, rekao je “Vijestima” sekretar Izvršnog odbora SNP-a, Dragan Vukić.
Upoređujući najnovije podatke o broju stanovnika (622.029), broju djece (135.533) koja nemaju pravo glasa, dolazimo do zatrašujućeg podatka da birački spisak u Crnoj Gori broji 54.736 upisanih glasača više nego što zvanično ima punoljetnih stanovnika s pravom glasa”, kaže Vukić (SNP)
Iz CDT-a, koji je ovlašćeni posmatrač izbora, kažu da su važne pomjene biračkih mjesta kod potencijalno velikog broja birača zbog promjene Zakona o teritorijalnoj organizaciji odnosno uvođenja brojeva na svim adresama, koje mogu prouzrokovati konfuziju u toku izbornog dana i smanjenje odziva birača, naročito u uslovima korona virusa.
“U ovom momentu dio birača nema opredijeljeno biračko mjesto jer opštinske izborne komisije (OIK) još nijesu odredile nova. Biće potrebna intenzivna kampanja da građani, nakon finalnog određivanja, provjere na kom mjestu glasaju”, rekao je “Vijestima” izvršni direktor CDT-a Dragan Koprivica.
MUP je, kako je dodao, prihvatio predlog da ovo bude tema prve sjednice Ekspertskog tima u utorak.
CDT je dio Ekspertskog tima koji je formirao MUP, a koji će se baviti kontrolom tačnosti i ažurnosti biračkog spiska.
MANS nije prihvatio da prisustvuje sastanku tima jer su, kako su saopštili, vladajuće partije izmijenile Zakon o biračkom spisku dok je cijela opozicija bojkotovala rad Skupštine, bez bilo kakvih konsultacija s civilnim sektorom, tumačeći proizvoljno i neistinito preporuke ODIHR-a.
Kako pojašnjavaju, umjesto reformi, izmjene zakona su suštinski onemogućile kontrolu biračkog spiska i svi kojima je omogućen pristup biračkom spisku rade to dok ih nadzire MUP, čiji rad treba da kontrolišu.
Vukić navodi da je mnogo nelogičnosti u biračkom spisku, odnosno radi se o desetinama hiljada fantom birača koji donose tzv. pobjede DPS-u, a MUP ne preduzima ništa da se s takvom praksom prestane.
“Birački spisak za predstojeće izbore broji čak 541.232 glasača. Od preuzimanja vlasti 1998. godine, DPS koja posredstvom MUP-a i UP od tada, pa sve do danas, kontroliše promjene u biračkom spisku, broj birača je uvećala za čak 83.599. Prema podacima iz publikacije Monstata, broj stanovnika u Crnoj Gori sredinom 2019. je iznosio 622.028. Od posljednjeg zvaničnog popisa stanovništva 2011. kada je u Crnoj Gori zvanično popisano 620.029 stanovnika pa do sredine 2019, broj stanovnika se povećao za svega 1.949”, naveo je Vukić.
Dodaje da se za to vrijeme broj državljana povećao za 36,67 odsto ili za 209.000.
CDT kao ovlašćeni posmatrač izbora ima pravo na pristup biračkom spisku, a Koprivica kaže da ovaj pristup ima određena ograničenja budući da suštinu biračkog spiska čine izvorni registri (državljanstvo, prebivalište, rođeni, umrli).
“Veći nivo pristupa, odnosno omogućavanje suštinskog uvida u ove registre motivisalo nas je da se prijavimo na javni poziv i učestvujemo u Ekspertskom timu MUP-a”, kazao je Koprivica.
Kako je dodao, na sastanku je prošle sedmice ministar unutrašnjih poslova Mevludin Nuhodžić proklamovao otvorenost da sve zainteresovane strane, kroz različite načine saradnje, dobiju odgovore na pitanja o biračkom spisku. “Rad tima mora biti intenziviran jer je vremena malo, za sad je odnos profesionalan, a nakon prvih sastanaka ćemo moći dati ocjenu da li se dogovoreno i poštuje. Otvorlili smo i pitanje postojanja naslijeđenog problema velikog broja ljudi koji nijesu zamijenili stara dokumenta, zakonski se nalaze se u biračkom spisku ali ne mogu glasati. Ovih slučajeva je 2016. bilo oko 9.000, sada ih otprilike ima oko 7.000”, kazao je Koprivica.
CDT će, kako kaže, predložiti timu da provjeri njihovo biračko pravo, pa, ako zakoni ne dozvole brisanje, da se protiv ovih lica pokrene postupak zbog kršenja Zakona o ličnoj karti.
“Ovako se “vještački” povećava broj upisanih u biračkom spisku jer ovi birači ne mogu glasati, a pitanje je da li su oni u Crnoj Gori i da li su uopšte i živi”, objašnjava Koprivica.
Iz MUP-a kažu da se inspekcijski nadzor nad vođenjem biračkog spiska vrši kroz redovne i vanredne inspekcijske nadzore, kao i postupanjem po predstavkama učesnika na izborima, ovlašćenih posmatrača izbora i Državne izborne komisije.
Takođe ukazuju na AFIS sistem za kontrolu, odnosno, deduplikaciju otisaka prstiju birača.
“Ovaj sistem može biti aktiviran u bilo kojem trenutku i sistemska provjera traje oko 48 sati. Ovaj vid kontrole je bio aktivan tokom izbora 2016. i 2018. godine i kao jedan od oblika kontrole biračkog spiska, koji je doprinio da se, iako zanemarljiv broj duplih otisaka koji su nastali tehničkim propustima, otkloni”, objašnjavaju iz MUP-a.
Dodaju da je kao dodatni mehanizam kontrole, ministar unutrašnjih poslova formirao Ekspertski tim za praćenje ažurnosti i tačnosti biračkog spiska od raspisanih izbora do dana proglašenja konačnih rezultata izbora, u čijem su sastavu predstavnici MUP-a i nevladinih organizacija.
“Takođe, prilikom posljednje posjete Misije ODIHR-a, kojima je u fokusu posmatranje izbora, nije bilo primjedbi na sprovođenje izbornog procesa kada su u pitanju aktivnosti iz nadležnosti MUP-a”, tvrde iz ovog resora.
Terenska kontrola jedino rješenje ali to se ne radi pred izbore
Koprivica kaže da odnos broja birača i broja stanovnika po popisu jeste važan indikator poznatog problema s registrom prebivališta, odnosno s biračkim spiskom. “Ne mali broj građana ne poštuje zakon i ne odjavljuje prebivalište nakon odlaska iz zemlje, što ostavlja prostor za zloupotrebe. Međutim, birački spisak i metodologija popisa su, iz više razloga, neuporedivi za preciznu analizu. Ilustracije radi, broj stanovnika s popisa ne obuhvata preko 28.000 popisanih ljudi koji mogu imati biračko pravo…”, objašnjava Koprivica.
Smatra da je jedini pravi put za utvrđivanje obima i rješavanje ovog problema promjena zakona, terenska kontrola prebivališta birača, a nakon toga rješavanje svakog pojedinačnog slučaja.
“Ovo se ne može riješiti mjesec pred izbore već za to treba najmanje 3-4 godine. Rijetki su subjekti na javnoj sceni koji ovo pitanje potenciraju odmah nakon završetka izbora a ne samo u izbornoj kampanji. CDT je od 2013. godine predlagao ovo rješenje za koje nije bilo sluha od vlasti, ali ni većine opozicije. Nažalost, dok se ne iskaže politička volja za promjenama, ostaje nam da kontrolom na biračkim mjestima pokušamo spriječiti moguće zloupotrebe”, zaključio je Koprivica.
Oko 20.000 građana postalo punoljetno i stekli pravo glasa
Od ukupnog broja birača, prema podacima MUP-a, novoupisanih je 23.177, od čega na osnovu punoljetstva 20.608, prijave prebivališta 1.331, a prijema državljanstva 1.238.
Broj birača za koje je izvršena promjena upisa na osnovu prijave odnosno odjave prebivališta iznosi 23.574, dok je izbrisanih (zbog odjave prebivališta, gubitka državljanstva ili smrti) 14.205.
Birača koji su promijenili ime ima 6.571, a matični broj 23.
Bonus video:
