Vlada koja će dovesti do pomirenja

Dok se čekaju konsultacije predsjednika države i parlamentarnih stranaka o mandataru za sastav nove vlade, politički akteri pozivaju na uspostavljanje različitih modela izvršne vlasti - manjinske, tehničke, koncentracione i političke, koji su, djelimično ili u potpunosti, već primjenjivani u crnogorskoj političkoj praksi.

Kao najizglednije rješenje krize vlasti, koja je rezultirala padom Vlade Zdravka Krivokapića, pominje se formiranje manjinske vlade, koju je predložila koalicija “Crno na bijelo” (GP URA i CIVIS).

Pokretanje procedure izbora nove vlade odlagano je do sada jer Socijalistička narodna partija još nije odlučila da li će biti dio nje. Oni odluku o tome donose krajem sedmice.

Šef države, Milo Đukanović, koji ima još 12 dana da predloži mandatara, saopštio je juče da mu najrealnije djeluje da će se postići konsenzus o izboru manjinske vlasti. On je naveo da očekuje “finalne informacije” o ishodu međustranačkih pregovora u vezi formiranja tog modela.

”Da bih onda mogao stupiti na scenu i organizovati pregovore sa svim parlamentarnim strankama... Dakle, da li će to biti manjinska vlada s mandatom od godinu ili druga koja bi mogla potrajati duže, pa i do kraja mandata ovog saziva parlamenta - vidjećemo iz sadržaja razgovora koji se upravo vode”, rekao je Đukanović novinarima u Briselu, poručujući da postoje i druge opcije ako ne bude konsenzusa.

”Za mene je uvijek prvo pitanje organizovanja prijevremenih parlamentarnih izbora, a ako ni to ne bude rješenje, ulazi se u scenario neke prelazne, tehničke vlade koja bi značila da sve parlamentarne partije imaju predstavnike u njoj”.

Docent na podgoričkom Fakultetu političkih nauka (FPN) i politikolog Zlatko Vujović objašnjava da takvu vladu formiraju partija ili više njih koje zajedno nemaju natpolovičnu većinu poslanika, a koje moraju da imaju podršku i drugih stranaka koje nisu dio vlade.

”Manjinske vlade uglavnom su privremena, prelazna rješenja ka političkim vladama s većinskom podrškom”, kaže on za “Vijesti”.

Crna Gora imala je takvu vladu 2001. godine, i ona je, kako navodi Vujović, nastala kad Demokratska partija socijalista (DPS) i Socijaldemokratska partija (SDP) s jedne i Liberalni savez Crne Gore (LSCG) s druge strane, nisu mogli da se dogovore o formiranju vlasti, pa je LSCG odlučio da podrži manjinski kabinet uz određene uslove.

”Kad je LSCG procijenio da oni koji su u vladi nisu ispoštovali dogovor, došlo je do pada vlada. Ona je previše kratko trajala i bila je prilično limitirana velikim nepovjerenjem između onih koji su bili u njoj i onih koji su je podržavali. Tadašnji dogovor o manjinskoj vladi je, na neki način, uveo u praksu da oni koji je podržavaju imaju kontrolu nad parlamentom. Tako da je tada predsjednica parlamenta bila Vesna Perović iz LSCG, slično kao što je i Aleksa Bečić (Demokrate) bio šef parlamenta kao lider partije koja je podržavala Krivokapićevu vladu”, ističe Vujović, dodajući da odlazeći kabinet predstavlja hibridni model manjinske i tehničko-političke vlade.

Dio parlamentarnih subjekata koji je protiv manjinskog aranžmana, Demokratski front (DF), poziva upravo na formiranje tehničke vlade, koja bi stvorila uslove za održavanje vanrednih izbora. Iz tog političkog saveza nude dva tipa tog modela vlasti - tehničku vlada od nestranačkih ličnosti (podržanu od aktuelne parlamentarne većine i manjinsklih partija) ili tehničku vlada od političara (takođe uz podršku skupštinske većine).

Vujović navodi da su tehnokratske/tehničke vlade izuzetak, a političke pravilo u parlamentarnoj praksi.

Tehničke se, kaže, uglavnom formiraju kao vid političkog kompromisa jer nije moguće obezbijediti natpolovičnu većinu u parlamentu. Dodaje da je italijanska parlamentarna praksa poznata po tom obliku vlasti.

”Tehnička/tehnokratska vlada direktno je suprotstavljena konceptu političke. Tehnokratska vlada po definiciji je politički neutralna, njeni članovi se biraju na osnovu specifične (tehničke) stručnosti, iskustva i dokazanih rezultata u konkretnim oblastima. U tehnokratskoj vlasti vladine odluke ne donose političari, a o politici vlade direktno ne odlučuju stranke. Kod političke vlade je suprotno - njeni članovi su političari koje delegiraju partije. Njihovo učešće zavisi od izbornog rezultata, odnosno njihovo djelovanje je usaglašeno s programima partija”, napominje Vujović.

Kad je riječ o koncentracionim vladama, na čiji se izbor takođe poziva, on kaže da su to modeli u kojima učestvuju predstavnici svih ili gotovo svih parlamentarnih subjekata. Takve vlade formiraju se, prema njegovim riječima, da bi se izašlo iz duboke političke krize, vanrednog stanja, rata, promjene političkog sistema, elementarnih nepogoda... U tim situacijama cilj je, dodaje, da se ostvare dogovoreni javni interesi, a političke podjele umanje.

Vujović podsjeća je Crna Gora imala dvije takve vlade.

”Prvi primjer možemo naći 1992, kad je formirana vlada od vladajućeg DPS-a i tri glavne opozicione partije - LSCG-a, Narodne stranke i tadašnjih socijaldemokrata. Neposredan povod bilo je uvođenje sankcija SR Jugoslaviji, te narasle snažne tenzije u društvu usljed ratnih dešavanja u neposrednom okruženju. Ta vlada svakako je smanjila tenzije, ali i uticala da se makar malo smanji jaz nepovjerenja između vlasti i opozicije”, navodi on.

Drugi primjer je tzv. Vlada izbornog povjerenja, formirana 2016. tako što je parlament, na predlog dijela tadašnje opozicije (GP URA, SDP i Demos), izabrao pet novih ministara u Đukanovićev kabinet.

Međutim, taj model, koji je imao za cilj stvaranje ulova za fer izbore, ubrzo je krahirao jer ga je dio opozicije napustio, optužujući DPS za zloupotrebe.

Ta vlada je, kaže Vujović, bila određeni model koncentracione vlasti, jer su u njoj sjedjeli prije svega izabrani političari, a ne politički neutralni stručnjaci. “Stručnjak može biti i političar, ali ono što dominira u njegovom izboru je da on predstavlja partije, te shodno izbornom rezultatu neka od partija će imati više ili manje članova u vladi. U uređenim demokratijama postoje precizne formule kojima se određuje raspodjela resora između partija. Bilo kakvom formiranju vlade uvijek prethodi detaljan sporazum kojim se predviđaju prava i obaveze, pa se potpisnice na taj način štite od neuspjeha ili pada vlade”, objašnjava sagovornik.

Lider GP URA i vicepremijer odlazeće Vlade, Dritan Abazović, rekao je juče da vjeruje “da ćemo, ukoliko bude bilo mudrosti, brzo sastaviti vladu”.

“A ako se to ne bude dogodilo iz bilo kojih razloga, onda nam ne preostaje nijedna druga solucija nego da se građanima vrate mandati i da na novim izborima odluče ko želi da upravlja Crnom Gorom u narednom periodu”, istakao je on u intervjuu za HRT.

Živković: DF se sprema za “Blokadu protiv izdaje”

Predsjednik beranskog odbora Nove srpske demokratije, Radojica Živković, rekao je “Vijestima” da se DF sprema za proteste pod nazivom “Blokadom protiv izdaje”.

”Ako bude potrebe, i za to se sprema veliki broj naših aktivista”, kazao je Živković.

”Vijesti” su ranije objavile da će DF ove sedmice organizovati blokade saobraćajnica u znak protesta protiv “izdaje izborne volje”. Planirano je da to bude jednosatna blokada ključnih saobraćajnica u znak upozorenja, najvjerovatnije u Podgorici, Budvi, Beranama, Nikšiću - većim opštinama i onim gdje DF ima jače odbore.