"Faktor mira" vladu bi da bira

Predlogom da se zbog ruske vojne invazije na Ukrajinu, umjesto manjinske vlade formira politička, Demokratska partija socijalista (DPS) i njen lider Milo Đukanović nameću sebe međunarodnim faktorima ne samo kao poželjne partnere, već i kao aktere koji su se konsolidovali u opoziciji i koji imaju ambiciju da budu ključni faktor u formiranju nove vlasti.

To je za “Vijesti” ocijenio programski direktor Centra za političku edukaciju Dragiša Janjušević, rekavši da je očigledno da Đukanović i njegova stranka ne žele da propuste da realizuju prilike koje su im se ukazale i na unutrašnjem i na spoljnopolitičkom planu.

”Ovo je trenutak kad su se ta dva plana podudarila - na unutrašnjem imamo otežan proces formiranja manjinske vlade, kojim bi trebalo da ‘menadžerišu’ Građanski pokret (GP) URA i Socijalistička narodna partija (SNP), dok na spoljnom vidimo eskalaciju krize u Ukrajini. Definitivno je da će DPS to maksimalno iskoristiti. Danom okončanja konsultacija o mandataru, koje je s partijama vodio Đukanović kao predsjednik države, vidjelo se da on i DPS žele da se nametnu i pokažu inicijativu”, ističe Janjušević.

Iako je Đukanović prošle sedmice izjavio da je najrealnije da se postigne konsenzus o formiranju manjinske vlade, koju je predložila koalicija “Crno na bijelo” (GP URA i CIVIS), iz njegove partije preksinoć su, nakon okončanja konsultacija, poručili da je politička vlada, koji bi činile proevropske stranke, jedino rješenje krize vlasti uzimajući u obzir rat u Ukrajini.

Zbog dešavanja na istoku Evrope, klub poslanika DPS-a predao je Skupštini i Predlog rezolucije povodom vojne agresije Ruske Federacije na Ukrajinu, koji su potpisala 44 poslanika opozicije i koalicije “Crno na bijelo”.

Poslanik i potpredsjednik DPS-a, Jevto Eraković, rekao je da aktuelne prilike nisu iste kao na početku pregovora o novoj izvršnoj vlasti, i da je zbog toga politička vlada jedina opcija.

”Ako neko želi istinski da posmatra pravu situaciju u državi, okruženju i u međunarodnim okolnostima, jasno je da ovo (politička vlada) predstavlja jedino moguće rješenje. U njoj bi bile sve proevropske partije koje žele da naprave iskorak u pregovorima s EU, da odblokiraju institucije...”, kazao je on nakon konsultacija sa šefom države.

Eraković je najavio da će DPS “razmišljati” i o manjinskom kabinetu, i da će konačnu odluku o budućem modelu vlasti donijeti Predsjedništvo partije.

Đukanović je prije tri sedmice najavio da je DPS spreman da podrži manjinsku vladu, bez učešća u njoj.

Iz GP URA odbili su DPS-ovo posljednji predlog, poručujući da političke vlade sa Đukanovićevom strankom neće biti, dok su iz Demokrata ocijenili da je zahtjevom za formiranje političkog kabineta ozvaničena koalicija DPS-a i GP URA.

Janjušević navodi da je Đukanović s predsjedničke funkcije takođe povukao određene poteze zbog dešavanja u Ukrajini, kako bi se pokazao kao NATO partner.

On je preksinoć, ne precizirajući svoj zahtjev, zatražio hitno postupanje Ministarstva odbrane i Generalštaba Vojske Crne Gore (VCG), “u cilju stvaranja uslova za donošenje odgovarajućih odluka u Savjetu za odbranu i bezbjednost i Skupštini”, saopštivši da su to “obaveze koje proističu iz članstva Crne Gore u NATO-u, a povodom situacije u Ukrajini”.

”Sve se radi apropo formiranja manjinske vlade. Đukanović time želi DPS da predstavi ne samo kao partnera, već kao i partiju koja se konsoliduje u opozicionim redovima i koja ima ambiciju da bude dominantna u kreiranju nove vlasti”, objašnjava Janjušević.

Đukanović je više puta tokom trodecenijske političke karijere - ne računajući period ratnih devedesetih, u kojima je imao aktivnu ulogu - igrao na kartu “faktora mira i stabilnosti” na Balkanu, kojom je obezbjeđivao podršku Zapada za ostanak na državnim funkcijama, a time i učvršćivanje svoje (političke) moći.

Na kartu ratnih događanja u Ukrajini, “zaigrao” je i dio ostalih opozicionih stranaka.

Prvo je u petak, nakon razgovora sa Đukanovićem, lider i poslanik Socijaldemokratske partije (SDP) Raško Konjević, izjavio da on i predsjednik misle da bi Crna Gora zbog Ukrajine trebalo da ima “neke nove izazove i prioritete u bezbjednosnom smislu”.

”Ali ne može se na te izazove odgovoriti tako što pojedini politički subjeki - mislim na SNP i Demokrate - komentarišu to kao da se stvar dešava na Jupiteru a ne u Evropi, bojeći se da spomenu riječ ‘Rusija’ i ‘agresija na Ukrajinu’. Ne možemo tako otvoriti vladu koja želi da ima bilo koji segment ozbiljnosti, valjda neke stvari treba jasno reći... Kad neko tenkovima uđe u nezavisnu državu, onda je to agresija... Tako treba i defenisati program te vlade, a ne po principu - kako ćemo, lako ćemo, važno je da nas izaberu”, naveo je on.

Posljedice ruske invazije na Ukrajinu na politička dešavanja u državi bile su prekjuče i tema Đukanovićevih konsultacija s liderima Albanske alternative (AA) Nikom Đeljošajem i Liberalne partije (LP) Andrijom Popovićem.

Đeljošaj je kazao da se mijenjaju prioriteti buduće vlade, dok je Popović ocijenio da se situacija u Ukrajini može preliti i na zapadni Balkan i Crnu Goru i da je “jedino svjetlo u tom tunelu” članstvo države u NATO-u.

Janjušević kaže da sve opozicione partije, a posebno one koje su bile dugogodišnji partneri DPS u vlasti, gledaju da iskoriste aktuelne geopolitičke prilike.

Zbog toga, objašnjava, usaglašavaju stavove s Đukanovićevom partijom i govore isto što i ta stranka o strukturi nove vlade i njenom sastavu.

”Vidimo to i kod SDP-a. Oni su od neke bezrezervne podrške manjinskoj vladi, došli do stava g. Konjevića - da ne žele da idu iz eksperimenta u eksperiment. Očigledno da svi koriste ovu sitauciju da što više profitiraju, i to zato što ne vide kompaktnost u ‘osovini’ koja bi trebalo da formira vladu, a to su GP URA i SNP. SNP, izgleda, ne može da iznese ovu priču onako kako je očekivao da će je iznijeti...”, podvlači sagovornik.

Đukanović je prekjuče završio konsultacije s partijama, razgovorima se nisu odazvali Demokratski front (DF), Demokrate i SNP-a, a očekuje se da saopšti ime mandatara, za šta ima još četiri dana. Nakon toga, parlament ima 90 dana da izabere novu vladu.

Većina partija koja je učestvovala na konsultacijama rekla je, što direktno, što indirektno, da im je prihvatljivo da mandatar bude lider GP URA i vicepremijer vlade u tehničkom mandatu, Dritan Abazović.

Janjušević kaže da je nezahvalno govoriti u kom bi pravcu trebalo da ide rasplet trenutne političke situacije, ali da misli da se on mora tražiti unutar institucija i između nosilaca javnih funkcija.

”Potrebni su pregovori i dijalog, a ne situacije koje vode u nove polarizaciju, nepovjerenje, dubioze...”, zaključuje on.

Ne zna se šta Đukanović traži od Ministarstva i Generalštaba

Ni iz Đukanovićevog kabineta, ni iz Ministarstva odbrane “Vijestima” nisu odgovorili na šta se konkretno odnosi predsjednikov zahtjev za “hitno postupanje” Ministarstva i Generalštaba VCG.

Đukanović je u petak učestvovao na vanrednom samitu (u video formatu) šefova država i vlada NATO članica, koji su, kako su prenijeli mediji, potvrdili da su aktivirali odbrambene planove Alijanse kako bi se pripremili da odgovore “na niz nepredviđenih situacija” i obezbijede teriotoriju sjeveroatlantskog saveza, uključujući oslanjanje na snage za reagovanje.

Generalni direktor Direktorata za politiku odbrane u Ministarstvu odbrane, general-major Rajko Pešić, rekao je juče za TV Vijesti da NATO i EU, osim zahtjeva da se Crna Gora pridruži sankcijama protiv Rusije, nisu tražili konkretan vid podrške Ukrajini. S druge strane, Crna Gora je od Ukrajine, kako je saopštio, dobila zahtjev za neborbena i borbena sredstva.

Ministarstvo, po Zakonu o VCG (član 37), vrši poslove koji se odnose na upotrebu vojske. Po istom aktu (član 39), Generalštab, između ostalog, obavlja poslove koji se odnose na učešće u procesu planiranja i usmjeravanja priprema za upotrebu lica u službi u vojsci i jedinicama vojske u međunarodnim snagama u inostranstvu i njihovo upućivanje u strukture u okviru međunarodnih organizacija i saveza kojima je Crna Gora pristupila ili je u procesu pristupanja...; učešće u projektima usmjerenim na doprinos razvoju odbrambenih sposobnosti međunarodnih organizacija i saveza kojima je Crna Gora pristupila ili je u procesu pristupanja... Prema tom zakonu (član 36), predsjednik države, između ostalog, naređuje uvođenje mjera pripravnosti vojske u skladu s odlukama Savjeta za odbranu i bezbjednost i naređuje njenu mobilizaciju, takođe u skladu s odlukom Savjeta. Savjet, prema Zakonu o odbrani (član 35), određuje mjere pripravnosti za vojsku.

Mjere pripravnosti (član 45) preduzimaju se u skladu s planom pripravnosti vojske, koji donosi Ministarstvo.

O upotrebi jedinica VCG u međunarodnim snagama, prema Ustavu (član 82), odlučuje Skupština.