Iako političke partije načelno podržavaju održavanje lokalnih izbora u jednom danu, stranački interesi presudili su da Crna Gora stalno bude u izbornoj kampanji. Time se takođe ignorišu i preporuke međunarodnih institucija o objedinjavanju izbora - kako bi se racionalizovali troškovi i izbjegle stalne tenzije, koje se političkim porukama podižu u kampanjama.
S obzirom na to da su do sada održani redovni lokalni izbori u Beranama i Ulcinju, a da još u 14 opština predstoje redovni i u dvije vanredni, to znači da će se ove godine glasati 18 puta - koliko će biti i izbornih kampanja.
Održavanje izbora u jednom danu sugerišu Evropska komisija i kancelarija OEBS-a za demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR). Iz Evropske komisije je prošle godine saopšteno da “uprkos međustranačkom dogovoru da se svi lokalni izbori održe istog dana, pravni okvir i dalje predviđa njihovo sprovođenje po potrebi, što dovodi do skoro konstantne predizborne kampanje na nacionalnom i lokalnom nivou”.
Među prioritetnim preporukama OEBS bila je izborna reforma, koja je trebalo da uskladi izborno zakonodavstvo sa drugim zakonima.
Partije su, u zavisnosti od trenutnih političkih aspiracija, pokušale da pitanje održavanja izbora u jednom danu riješe kroz izmjene Zakona o lokalnoj samoupravi, iako se to pitanje tretira Zakonom o izboru odbornika i poslanika. Jer, Zakon o lokalnoj samoupravi bavi se upravo time - funkcionisanjem opštinskih organa vlasti.
Poslanici su početkom februara usvojili izmjene Zakona o lokalnoj samoupravi kojim je predviđeno da lokalni izbori u 14 opština budu održani u jednom danu, ali se njegovo ponovno usvajanje tek čeka, s obzirom da ga je predsjednik Milo Đukanović nekoliko dana kasnije vratio Skupštini na ponovno odlučivanje sa obrazloženjem da je neustavan. Skupština nije ponovo usvojila taj zakon, jer vršilac dužnosti predsjednika Skupštine Strahinja Bulajić od 1. marta, kada je počelo redovno zasjedanje, nije htio da zakaže ni jednu sjednicu parlamenta.
Crnu Goru u narednom periodu očekuju izbori u više opština. Đukanović je izlazak na birališta raspisao za Bijelo Polje i Šavnik za 12. jun, a ranije je za 5. jun raspisao vanredne izbore u Budvi, Tivtu, a redovne u Plužinama i Žabljaku. Izbori u Podgorici održaće se 19. juna, a do kraja jula nove lokalne parlamente trebalo bi da izabere još devet opština.
Zamjenica programskog direktora CDT Milena Gvozdenović kazala je da je ideja o spajanju lokalnih izbora u jednom danu dobra, jer može racionalizovati izborni proces i osloboditi zemlju od stalne atmosfere izborne kampanje. Ona podsjeća da je jedini zakoniti način da se to uradi kroz izmjene Zakona o izboru odbornika i poslanika, koja zahtijeva dvotrećinsku podršku poslanika.
Sagovornica je ocijenila da se trajanje mandata odbornika koje je regulisano ovim zakonom ne može skraćivati ili produžavati aktima niže pravne snage, za koje nije potrebna dvotrećinska većina.
”Visoka politička saglasnost je neophodna da bi se ovo pitanje uredilo na fer način. Ukoliko dopustimo da političari uređuju izbore kroz odredbe Zakona o lokalnoj samoupravi, čije izmjene zahtijevaju natpolovičnu većinu glasova, onda ćemo otvoriti vrata svakoj budućoj vlasti da zakazuje ili ne zakazuje ove izbore, kako god njoj odgovara. Izbori predstavljaju jedan od ključnih instituta demokratije, a ne tehničko pitanje, i smatramo da je krajnje vrijeme da se naši poslanici prestanu igrati sa njime”, kazala je Gvozdenović.
Ona je ocijenila da je sve što se dešavalo od početka “rješavanja” ovog pitanja je čisto politikanstvo.
”Zvuči gotovo nevjerovatno, ali predlozi partija o ovom pitanju su tekli sljedećim tokom: prvo su se svi saglasili da to treba uraditi kroz promjenu Zakona o izboru odbornika i poslanika, što zaista jeste jedini ispravan put. Onda se, pred izbore na Cetinju, dio partija na tadašnje vlasti dosjetio da to uradi na nezakonit način kroz promjene Zakona o lokalnoj samoupravi. Onda su oni koji su se tome žestoko protivili u slučaju Cetinja, bili za to u slučaju Berana, a oni koji su to zagovarali u slučaju Cetinja bili protiv toga u slučaju Berana. Nakon toga je predsjednik države vratio na ponovno odlučivanje zakon za koji je glasala njegova partija, a na ponovno glasanje se čeka zbog blokade Skupštine”.
Gvozdenović je naglasila da “sva ova zavrzlama koju partije namjerno stvaraju kroz zastupanje dijametralnih stavova u samo nekoliko mjeseci, važan je indikator na koliko niskom nivou se nalazi principijelnost, ali i potreba za poštovanjem javnog interesa u današnjoj politici”.
”I ovo što imamo danas, cjepkanje lokalnih izbora, nije ništa drugo nego nastavak ove i ovakve politike partija”.
Predsjednik Upravnog odbora Centra za monitoring i istraživanje (CeMI), Zlatko Vujović, kazao je da bi za rješavanje ovog pitanja trebalo konsultovati komparativna iskustva, predlažući da se to riješi kroz izmjene Zakona o izboru odbornika i poslanika ili eventualnog usvajanja novog zakona koji bi regulisao izbor lokalnih odbornika:
”Da se odvoji izborni zakon za izbor poslanika i odbornika i da se zakonom koji tretira pitanje izbora članova skupština opština u Crnoj Gori odredi da se svi izbori moraju održati u jednom danu”.
On je istakao da je važno konsultovati rješenje BiH, gdje nema vanrednih lokalnih izbora i gdje se tačno zna da će izbori biti za četiri godine i u kojem danu. Pojasnio je da to ne znači da se mogu produžavati mandati odbornika SO, kao što je to pokušano Zakonom o lokalnoj samoupravi, koji je predsjednik vratio parlamentu.
”To je protivustavno. Može se uraditi druga stvar - kad se usvoji novi Zakon o izboru odbornika i poslanika ili novi Zakon o izboru odbornika, da se ovim svim promjenama koje se očekuju kaže kada će biti održani prvi lokalni izbori u svim opštinama po tom novom zakonu. Na taj načn bi se skratili mandati svim SO, održali izbori u jednom danu u svima njima i krenulo se naprijed. To je jedini način da se to pitanje razriješi”, istakao je Vujović.
Smatra da predstavnici NVO i akadamske zajednice treba da budu u Odboru za izbornu reformu, navodeći da on do sada nije ostvario nikakav rezultat.
Pojedine partije iz donedavne većine kritikovale su to što Đukanović predstojeće lokalne izbore nije zakazao u jednom danu. Njegov savjetnik za ustavni sistem i pravna pitanja Boris Bastijančić je međutim poručio da izborno zakonodavstvo Crne Gore ne sadrži nijednu pravnu normu, koja na bilo koji način konstituiše obavezu predsjednika države da raspiše lokalne izbore, tako da oni budu održani u jednom danu.
I Vujović je kazao da je Đukanović sve uradio u skladu sa Ustavom, ali da to nije dobro rješenje zbog toga što postojeći zakonski tekst omogućava da se izbori održavaju u različitim danima.
“Moraju se otvoriti pitanja otvorenih listi”
Vujović je kazao da je preporuka OEBS-a bila veoma jasna - da reforma izbornog zakonodavstva mora biti sveobuhvatna i inkluzivna: “Moraju se otvoriti pitanja otvorenih listi. Moramo naše zakonodavstvo prilagoditi rješenjima koja postoje u EU”.
Vujović je kazao da je činjenica da od onih koji koriste sistem partijskih lista, koji je u Crnoj Gori na snazi, samo dvije zemlje nemaju otvorene liste. “Mora se omogućiti građanima da glasaju, imenom i prezimenom, za njihove predstavnike. U suprotnom, mi betoniramo ovaj oligopol političkih partija i monopol partijskih rukovodstava da odlučuju ko će biti poslanici”.
Bonus video:
