Dok Ministarstvo javne uprave (MJU) sve do proglašenja konačnih rezultata izbora u opštinama Podgorica, Pljevlja, Plav i okončanja izbora u Šavniku, može da prati samo da li će sjednice skupština opština da se redovno održavaju, pravnici imaju oprečna mišljenja da li te lokalne samouprave u kojima je i dalje na vlasti Demokratska partija socijalista (DPS), imaju legitimitet za donošenje odluka.
Neki od njih smatraju da je posljedica ulaska u takvo stanje to što je dozvoljeno da se lokalni izbori održe bez funkcionalnog Ustavnog suda, bez koga se ni nove vlasti neće moći uspostaviti.
To proizilazi iz odgovora sagovornika "Vijesti" na pitanja do kada u Šavniku može da vlada stara vlast, s obzirom da lokalni izbori u toj opštini, započeti 23. oktobra, još nisu završeni i kakav je njihov stav povodom situacije oko vršenja vlasti u Podgorici, Pljevljima i Plavu, gdje još nisu proglašeni konačni rezultati izbora.
"Ako je suditi po zvaničnom mišljenju Ministarstva javne uprave (MJU) o kojem nemam saznanja da je promijenjeno, mandati odbornicima starih saziva ovih skupština i dalje traju i oni imaju legitimitet za donošenje odluka. Uz dužno poštovanje nadležnom Ministarstvu, smatram da su mandati ovih skupština opština istekli još prošlog ljeta i da odbornici ovih skupština nemaju legitimitet za donošenje odluka još od tada", ocijenila je za "Vijesti" pravnica i bivša poslanica Snežana Jonica.
Ona je istakla da konstituisanje nove vlasti u Šavniku nije moguće do proglašenja konačnih rezultata izbora, te da se, s druge strane, o legitimitetu "stare vlasti" u Šavniku može govoriti jednako kao i o legitimitetu vršenja vlasti u Podgorici, Pljevljima i Plavu.
Izbori u Šavniku počeli su 23. oktobra, kad su održani u još 13 gradova, ali još nisu okončani jer članovi biračkih odbora iz opozicione koalicije "Za budućnost Šavnika", koju predvodi Demokratski front (DF), nisu dozvoljavali dijelu novoupisanih birača da glasaju jer su, tvrde, prepisani da bi podržali vladajuću Demokratsku partiju socijalista (DPS).
Na dva birališta, u zgradi Opštine i selu Kruševice, gdje pravo glasa ima 541 birač, glasalo se u devet navrata, posljednji put 18. decembra, kad su izbori opet prekinuti, nakon čega tamošnja Opštinska izborna komisija (OIK) ne može da se dogovori o tome da ih ponovi.
Državna izborna komisija (DIK) sedmicama nalaže OIK-u da donese odluku o ponavljanju izbora, ali u lokalnom organu za to nema većine, pošto su članovi iz reda opozicije uzdržani.
Zasad nema naznaka da će izbori na dva birališta u Šavniku biti ponovljeni.
Izbori u Podgorici održani su 23. oktobra, ali predsjednik Izborne komisije (iK) Glavnog grada Veselin Vukčević odbija da dozvoli članovima tog tijela da proglase konačne rezultate, navodeći da se to ne može desiti do odluke Ustavnog suda (US) po žalbama.
Pošto je izborno zakonodavstvo nedorečeno u tom dijelu, to ga partije tumače različito pa su u većini gradova proglašeni izborni rezultati, izuzev u Podgorici, Pljevljima i Plavu.
Iz Ministarstva javne uprave su "Vijestima" odgovorili da nisu nadležni za praćenje sprovođenja izbornog procesa u opštinama, već da je to u nadležnosti opštinskih izbornih komisija, Državne izborne komisije i Ustavnog suda.
Pojasnili su da, u kontekstu izbornog procesa, MJU prati primjenu Zakona o lokalnoj samoupravi, u smislu konstituisanja organa lokalne samouprave, tek nakon objavljivanja konačnih rezultata izbora.
"Sve do proglašenja konačnih rezultata izbora u ovim opštinama, Ministarstvo javne uprave prati primjenu Zakona o lokalnoj samoupravi u cilju obezbjeđenja redovnog funkcionisanja opštine, odnosno redovnog održavanja sjednica skupština opština", navodi se u odgovoru Ministarstva, kojim rukovodi Maraš Dukaj.
Legitimitet da bez izbora biraju predsjednike opštine na puni mandat, lokalne samouprave crpe iz tumačenja Ministarstva javne uprave od 3. juna prošle godine. Taj resor je tada saopštio da odlaganjem izbora za 23. oktobar i odredba da odbornicima traje mandat do izbora novih, u stvari znači da odlaganje izbora podrazumijeva i produženje njihovih mandata.
Jonica je kazala da je mišljenje MJU od 3. juna 2022. godine, koje je dalo na upit iz jedne od opština, po više osnova sporno:
"U navedenom mišljenju MJU se poziva na član 14 stav 3 Zakona o izboru odbornika kojim je propisano da mandati odbornika prethodnog saziva danom potvrđivanja mandata odbornika novog saziva, te da odbornici lokalnih parlamenata u kojima su odloženi izbori sve do potvrđivanja mandata odbornicima novog saziva imaju legitimitet da odlučuju o poslovima od lokalnog značaja".
Ona je istakla da javnost nije upoznata da je Ministarstvo javne uprave nakon što je Ustavni sud stavio van snage izmjene Zakona o lokalnoj samoupravi utvrdilo novo ili drugačije mišljenje od citiranog.
Ustavni sud je u julu prošle godine ukinuo dopune Zakona o lokalnoj samoupravi, kojim su lokalni izbori u više opština odloženi za 23. oktobar, tako da je nastala pravna praznina, zato što nisu ukinute odluke o produženju mandata odbornicima i predsjednicima opština u nekim lokalnim samoupravama.
"S druge strane, ni Ustavni sud se "nije pretrgao" da u okviru odluke kojom je, post festum ili po završenom poslu stavio van snage ove izmjene zakona, malo šire sagleda i otkloni sve druge “pravne nedoumice” nastale zbog neustavnog odlaganja izbora i neažurnog odlučivanja samog suda o tom zakonu. Ustavni sud u postupku za ocjenu saglasnosti zakona sa Ustavom nije ograničen predlogom, odnosno inicijativom", kazala je Jonica.
Ona je istakla da je činjenica da Zakon o lokalnoj samoupravi propisuje u članu 37 da mandat Skupštine traje četiri godine, a u članu 39 stav 6 da se Skupština smatra konstituisanom izborom predsjednika.
"Prema ovim normama, mandat Skupštine opštine Šavnik prestao je 29. juna, mandat Skupštine Glavnog grada 6. jula, mandati Skupštine Plava 30. jula, a mandat Skupštine Pljevalja 20. jula prošle godine", kazala je Jonica.
Izvršna direktorica Centra za građanske slobode (CEGAS) Marija Popović Kalezić je kazala da izbori u Šavniku mogu ići u nedogled i da zakonski ne postoji ograničenje broja puta, sve dok se lokalni izbori ne održe u datoj opštini.
"Što se tiče opština u kojima rezultat nije potvrđen i iz tog razloga nije došlo do smjene vlasti, više puta smo govorili da je ovo pitanje prava legitimiteta i legaliteta. Da li je pravo većine na izborni rezultat preče od prava na žalbu Ustavnom sudu i rješavanja istih. Nijesmo smjeli ući bez postojanja Ustavnog suda u izbore, ali isto tako jasno je da je na izborima postigla izvršnost ali ne i konačnost. Nažalost, i presude Upravnog suda o protivpravnom produženju mandata, govore o spornosti svih donesenih odluka za to vrijeme, pa i ova situacija u kojoj smo se našli", kazala je Popović Kalezić.
Direktor pravnog odjeljenja Centra za monitoring i istraživanje (CEMI), Ognjen Mitrović, kazao je da se u Šavniku došlo u situaciju u kojoj je nezakonitim radnjama članova biračkih odbora građanima onemogućeno da ostvare biračko pravo.
"Na ovaj način zašlo se u zonu krivične odgovornosti, a određeni postupci se već vode pred nadležnim sudovima. Imajući sve ovo u vidu, kao i činjenicu da izborni proces u Šavniku još uvijek nije okončan, samo trenutna vladajuća struktura ima faktičku mogućnost da sprovodi vlast u toj opštini", istakao je Mitrović.
Pred pravosudnim organima je procesuirano više desetina osoba zbog dešavanja u vezi sa izborima u Šavniku, koja su uključivala brojne incidente, pa i fizičke sukobe.
Mitrović je kazao da iznenađuje sugestija premijera u tehničkom mandatu, Dritana Abazovića, da izbore u Šavniku treba odložiti, uprkos činjenici da je Ustavni sud potvrdio da je odlaganje izbora neustavno.
Abazović je krajem decembra apelovao da se izbori u toj opštini odlože i da se odredi novi termin njihovog održavanja.
"Abazović je kao argument istakao kontrolu i čišćenje biračkog spiska kako bi se spriječio tzv. izborni inženjering. Međutim, ni kontrola biračkog spiska u ovom slučaju ne bi doprinijela rješavanju situacije u Šavniku. Birački spisak se zaključuje 10 dana prije dana određenog za održavanje izbora, a jednom zaključen birački spisak se ne mijenja do narednog izbornog procesa", rekao je Mitrović.
On je istakao da je zbog toga važno da OIK u Šavniku postupi u skladu sa zakonom i donese odluku o ponavljanju izbora na biračkim mjestima na kojima izbori još uvijek nijesu završeni, te na taj način omogući građanima da ostvare svoje biračko pravo.
Govoreći o situaciji u Podgorici, Pljevljima i Plavu, gdje rezultati izbora još uvijek nisu zvanično proglašeni zbog brojnih izbornih žalbi koje treba da riješi Ustavni sud, Mitrović je istakao da se ovakvo stanje može očekivati sve dok Ustavni sud ne postane funkcionalan. Sjednica Skupštine na kojoj će se razmatrati predlog za izbor četvoro sudija Ustavnog suda zakazana je za 27. februar.
Bivša ministarka javne uprave, digitalnog društva i medija, Tamara Srzentić kazala je "Vijestima" da je u vremenu duboke institucionalne krize do koje se stiglo nefunkcionalnošću Ustavnog suda, trenutna situacija u Šavniku takođe odraz političke neodgovornosti u kojoj najveću štetu trpe građani.
Ona je kazala da je važno da OIK u Šavniku postupi u skladu sa zakonom i donese odluku o ponavljanju izbora na biračkim mjestima na kojima izbori još uvijek nijesu završeni, te na taj način omogući građanima da ostvare svoje biračko pravo.
Srzentić je istakla da vjeruje da će se situacija u pomenutim opštinama riješiti onog trenutka kada Ustavni sud postane potpuno funkcionalan i kada bude okončana procedura izbora sudija tog suda.
Nadležni da saopšte rezultate terenskih kontrola o adresi prebivališta
Jonica je kazala da je Skupština 27. decembra usvojila izmjene Zakona o registrima prebivališta i boravišta koje su stupile na snagu 19. januara ove godine, a kojima je, između ostalog, propisano da ako postoji sumnja u istinitost prijave, na osnovu koje je izvršena promjena prebivališta iz jedne u drugu opštinu, Ministarstvo može zatražiti od policije da izvrši terensku kontrolu tačnosti adrese iz prijave promjene prebivališta iz jedne u drugu opštinu. O tome policija dostavlja Ministarstvu poseban izvještaj u roku od 15 dana od dana prijema zahtjeva za kontrolu.
Propisano je da ako se terenskom kontrolom utvrdi da lice koje je podnijelo prijavu prebivališta ne živi na prijavljenoj adresi prebivališta, Ministarstvo po službenoj dužnosti može donijeti rješenje o odjavi prebivališta.
"Kako je od stupanja na snagu ovog zakona prošlo već skoro mjesec, očigledno je da je MUP imao vremena da preduzme radnje iz svoje nadležnosti i oko terenskih provjera i oko eventualnog donošenja pomenutih rješenja. Bilo bi korisno zbog cjelokupne javnosti dobiti i formalne odgovore od svih navedenih nadležnih državnih organa o tome koje su radnje preduzeli, kada i kakav je ishod preduzetih radnji".
Bonus video:
