Oštra retorika i igranje na kartu nacionalizma bili su ključna strategija lidera Demokratske partije socijalista (DPS) Mila Đukanovića u predizbornim kampanjama. U aktuelnoj, za predsjedničke izbore, njegov diskurs je šarenolik, prilagođen različitim publikama, jer mu polarizovanje birača nakon 2019. godine ne ide naruku.
To je za “Vijesti” ocijenio politikolog Predrag Zenović, analizirajući Đukanovićeve poruke u borbi za treći predsjednički mandat, koje su, uz izuzetke, zasad odmjerenije nego one koje je slao u posljednjih nekoliko godina, a posebno nakon pada trodecenijske vlasti DPS-a u avgustu 2020.
Iako i dalje odapinje “otrovne strijele”, kojima političke protivnike optužuje za “izdaju države” i naziva “štetočinama” i “slugama tuđih interesa”, i uprkos tome što tvrdi da je na predstojećim izborima “ulog država”, Đukanoviću je na predizbornim konvencijama širom Crne Gore u prvom planu kritika post DPS vlada, njihovog ekonomskog učinka, stanja u zdravstvu, položaja penzionera...
Srpsku pravoslavnu crkvu (SPC), zbog sukoba s kojom je njegova partija ostala bez vlasti i koju on godinama optužuje za miješanje u crnogorske političke prilike, nazivajući je, između ostalog, “kriminalizovanom i paravojnom strukturom”, Đukanović u kampanji pominje samo usput.
Izbori zakazani za 19. mart prvi su u njegovoj tridesetogodišnjoj karijeri na kojima nastupa iz opozicije. Iako je šef države, u njegovim rukama mala su ovlašćenja.
Navodeći da su predsjednički izbori specifični, jer je za pobjedu na njima potrebna natpolovična podrška građana, Zenović kaže da igranje na pretjeranu polarizaciju u trenutnoj konstelaciji političkih snaga može samo dodatno smanjiti Đukanovićeve izglede za trijumf.
Objašnjava da je oštra, desna i nacionalistička politika prema SPC umnogome koštala DPS vlasti, i da zato ne treba očekivati takvu retoriku koja bi tu stranku, prema njegovim riječima, odvela još više desno, budući da će birači takve opcije u drugom krugu svakako podržati Đukanovića.
”Glavne poruke su, za sada, u duhu naglašavanja državničkog i političkog iskustva Đukanovića, ali i jednog priznavanja dijela grešaka koje bi trebalo da budu amnestija za sve neuspjehe bivše vlasti”, ističe Zenović.
Lider DPS-a na predizbornim skupovima, kojih je do sada održano petnaestak, uglavnom optužuje nove vlasti da su “rastjerale investitore” i dovele do gubitka “stotina i hiljada radnih mjesta”, “uništile imidž koji je Crna Gora imala kao turistička destinacija”, da su s “avanturističkim idejama” programa “Evropa sad” urušili sistem zdravstvenog osiguranja i pokazali “apsolutnu neposvećenost penzionerima”, da je zbog tog programa u januaru “realna plata pala u odnosu na prošlu godinu”...
Tvrdi i da su zbog novih vlada institucije “paralizovane”, sistem bezbjednosti “kompromitovan”, država “potpuno zaustavljena na evropskom putu”...
Đukanović se u kampanji povremeno osvrće i na vladavinu svoje partije, navodeći da “vlast kvari ljude” i da “ni predstavnici DPS-a nijesu izuzeci”, te da je 30. avgusta 2020. “došao trenutak za naplatu tih grešaka”. Kaže i da je DPS za dvije i po godine u opoziciji “imao vremena da preispita svoje slabosti”. Međutim, ne obrazlaže o kakvim konkretno greškama i slabostima je riječ, tvrdeći da su tri ključne manipulacije novih vlasti to da su zatekli Crnu Goru kao “sprženu zemlju”, da je režim DPS-a “kriminalizovan” i da je “srpstvo ugroženo”.
Zenović kaže da ekonomska, politička i instiucionalna kriza korijene sigurno nemaju u političkoj eri nakon avgusta 2020, iako je, navodi, tokom nje nedovoljno učinjeno da se s njima sistematično i temeljno obračuna. Zato je, dodaje, politički neodgovorno ne uviđati proporciju svoje krivice za političko-društvene prilike u državi.
Napominje da maksima na koju se Đukanović pozivao, da “svaka vlast kvari”, koja se pripisuje lordu Ektonu, ima i drugi dio - da “apsolutna vlast kvari apsolutno”.
”Pitanje za pristalice i birače DPS-a je da li je tu kvarljivost moguće tako brzo i lako rehabilitovati, da li je dovoljno reći da ste pogriješili ili etika odgovornosti (Maks Veber) zahtijeva i odlučniji politički čin. Posebno ako se uzme u obzir činjenica da nakon silaska s vlasti, DPS nije uradio ništa da se obračuna s onima koje je, prema indicijama državnih organa, ta vlast najviše iskvarila”, podvlači Zenović.
Đukanović mnogo paženje u kampanji posvećuje i rezultatima svoje vladavine, naglašavajući da je “bio na čelu politike koja je u Crnoj Gori sačuvala mir, koja je Crnoj Gori obezbijedila ekonomsku održivost, koja je sačuvala Crnu Goru od NATO bombardovanja”, koja je donijela nezavisnost zemlji, uvela je u Alijansu, dovela “u predvorje EU”...
Pristalicama poručuje da je država u vrijeme DPS vlada potrošila milijardu eura za prvu dionicu auto-puta, milijardu za postavljanje podmorskog energetskpg kabla s Italijom, preko 800 miliona za izgradnju rizorta Portonovi, preko 700 za Porto Montenegro...
Zenović navodi da misli da “moderan stil i ton” osnovnih poruka Đukanovićeve kampanje ima za cilj da animira i mlađe birače, one koje, kako objašnjava, ne fascinira harizma “čvrste ruke”, ali koji bi cijenili “emancipatorske politike koje je DPS s Đukanovićem na čelu u nekim oblastima istinski promovisao i realizovao”.
Kao tri glavna politička cilja, Đukanović u kampanji promoviše “odbranu građanskog koncepta države”, ekonomski razvoj i ulazak Crne Gore u EU u narednih pet godina.
Za treći tvrdi da se može obaviti za “ne duže od dvije i po do tri godine”, odnosno “završiti u godini u kojoj ćemo obilježiti dvadesetogodišnjicu nezavisnosti”.
Zenović kaže da, kad bi saopšteno bili ciljevi nekog novog političkog aktera, onda bi ta nastojanja svako dobronamjeran prema Crnoj Gori bez ostatka podržao.
Ocjenjuje da su to ciljevi za koje bi svaki predsjednički kandidat trebalo da se zalaže.
”Međutim, da te ciljeve iznese lider partije koja ih je obećala prije skoro tri decenije, koja je umjesto građanske stvarala državu nacionalnih grupa koristeći polarizaciju kao polugu vladanja, koja je umjesto tržišne ekonomije uvela ‘ortački kapitalizam’, a ljekare, profesore, penzionere, radnike držala u stanju socioekonomske zavisnosti, partije koja je evropske integracije koristila kao fasadu zarobljene države, i to partija koja je imala političku moć da te ciljeve makar djelimično ostvari - pitanje je koliko je legitimno s takvim obećanjem, nakon svega, izaći 2023. pred građane”, poručuje sagovornik.
Zenović: Đukanović vjerovatno neće imati sagovornika za oštru retoriku
Upitan da li od lidera DPS-a, pošto je izvjesno da će ući u drugi krug izbora, očekuje da pojača retoriku, Zenović odgovara da vjeruje da će zaoštravanje ići ka protivkandidatu, jer svaka polarizacija biračkog tijela nakon 2019. ide na Đukanovićevu štetu.
”Ulozi su veliki, igraće se i na pridobijanju podrške nacionalnih manjina koje su nakon 1997. bile Đukanovićev saveznik u političkim i društvenim promjenama - tu bi se mogao otvoriti arsenal starih diskursa ‘mi’ i ‘oni’. Ukoliko protivkandidat bude imao pomirljivu platformu, a svi su izgledi da hoće, Đukanović neće imati sagovornika za zapaljivu retoriku, koja bi ga samo dodatno odvukla od potrebne većine glasova”, objašnjava.
Bonus video:
