Kao što su lokalne uprave Zagreba i Beograda zadržale svoje gradske zavode, a po uzoru na njemački Štutgart koji ima svoj gradski planerski biro sa velikom maketom grada na kojoj su prikazane sve fizičke strukture i na kojoj se testiraju novoplanirane, Podgorica će nakon velike opozicione pobjede dobiti svoj tim kompetentnih arhitekata - planera, koji će rukovođeni kodeksom struke biti savjetodavno tijelo i stručni tim gradskog arhitekte, ukazali su u koaliciji Za 21. vijek.
Oni ukazuju da je potrebno inicirati i izmjene postojećeg Zakona o planiranju prostora, kojim se značajan dio ingerencija oduzima gradskim upravama, ali da do takvih suštinskih promjena “Podorica mora imati tim ljudi koji će odgovorno upravljati njenim prostorom i koji će voditi računa o ravnomjernom razvoju grada”.
“Još od sredine devedesetih godina, naš grad se stihijski razvija. Čuvene “tačkaste izmjene” GUP-a, kao umotvorina bivšeg gradonačelnika Mugoše koju je savezom korumpiranih političara i dvorskih projektanata sprovodio u djelo, uništile su generalnu viziju razvoja našeg grada (uspostavljenu još 1991. godine, izradom GUP-a) i nametnule “ad hoc” pristup u planiranju prostora. Takav odnos je doveo do današnjeg haosa, a činjenica da smo nakon 23 godine zakašnjenja dobili novo generalno rješenje - dovoljno govori o kvalitetu odnosa gradskih vlasti prema prostoru”, ukazali su u koaliciji “Za 21. vijek”.
Oni su istakli da su u velikoj mjeri potrošene najdragocjenije površine za stanovanje poput dijela grada iza Ljubovića, Zabjelo 9, Blok 9, Stari aerodrom i drugi “u smislu da su stvoreni podstandardni uslovi za stanovanje - jako loša insolacija zgrada, uvredljivo minoran procenat zelenih površina, neadekvatna socijalna infrastruktura (objekti zdravstva, školstva, kulture itd)”.
“Jer bi, na oko 250 hiljada stanovnika, Podgorica morala imati najmanje po 40 osnovnih škola i vrtića, odnosno duplo više nego što ih ima danas. Tehničku infrastrukturu “uređuju” investitori, a lokalna uprava odbija da sprovede kontrolu - što uzrokuje nedovoljan broj parking mjesta, preopterećenu elektro-energetsku mrežu, neadekvatan tretman otpada i kanalizacije, nedostatak drvoreda i parkovskih površina i mnoge druge loše posljedice”, ukazali su u ovoj koaliciji.
Oni ističu da novo Generalno urbanističko rješenje ne nudi poboljšanje i ne nudi jasnu viziju, dok novi zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata ne nudi nove i efektivne mehanizme za planiranje i uređenje gradskog zemljišta.
“I dalje nemamo mogućnost urbane komasacije, koja je u većini evropskih država jedan od glavnih mehanizama i neophodan preduslov za kvalitetno planiranje gradova. U dijelu stanogradnje i dalje nemamo obavezujuće normative, kao što je to bio slučaj u bivšoj Jugoslaviji (funkcionalne sheme stanova su loše, prostorije vrlo često neadekvatnih površina, dok niko ne kontroliše investitore jer tehnički prijem rade prijateljske firme). Energetske klase stanova i dalje ne utiču na formiranje cijene kvadrata, jednako kao što ne utiču ni blizina javnog prevoza, parkova, igrališta, škola. Dok se, primjera radi u Švajcarskoj, na cijenu stanova odražavaju parametric koji se odnose na biodiverzitet stambenih distrikta”, ukazali su u koaliciji “Podgorica za 21. vijek”.
Oni podsjećaju da zbog pogrešne politike i devastiranja resursa, Podgorica nema dovoljno izletišta i ne koristi prednosti Skadarskog jezera, Mareze ili Kučkih korita, dok je jedini fokus na pukoj stanogradnji,
“Ogroman problem je i segregacija - jer se vladajuća kasta otima za centar grada (soliter pored hotela Podgorica, stambene zgrade uz dvorac Petrovića na Kruševcu, dio ispod Gorice, Njegošev park, Kasarna Morača, zgrada PTT na mostu braće Zlatičanin itd.), dok je sve simbolički započelo izgradnjom zgrade Vektre i paradoksalnim objedinjavanjem mjesta za stanovanje i mjesta zaposlenja tadašnjih partijskih kadrova - po Lefevru, kao najveće privilegije”, ukazali su u koaliciji “Za 21. vijek”.
Sa druge strane, ističu u toj koaliciji, naselja u rubnim zonama “nemaju gotovo nikakvu društvenu infrastrukturu, a dovoljno je da jednom odete autom do Kakaricke Gore, Zagoričke park šume, Mareze, Maslina ili Tološa, kako bi se uvjerili u kakvom je stanju tehnička, prije svega saobraćajna infrastruktura”.
“Vlast je dozvolila i formiranje klasičnog geta na jednoj od najatraktivnijih lokacija u gradu, poput Vrela Ribničkih. Do kada mislimo da pripadnike romske populacije na taj način držimo neintegrisane u društvo? Gdje su za njih programi socijalnog zbrinjavanja i integracije i da li je to moguće u takvim uslovima stanovanja? Kakaricka Gora i Malo Brdo su, zajedno sa podnožjem Dajbabske gore – najatraktivnije lokacije za stanovanje (prije svega zbog topografije i vizura na grad), a neodgovornim odnosom su postale sinonim za neplansku gradnju. I vlast je sve to stimulisala, da bi danas vlasnike neformalnih objekata ucjenjivala cijenama, bez jasnog plana razvoja tih gradskih naselja. Oni imaju pravo na grad, jednako koliko i oni koji žive u centru”, ukazali su u toj koaliciji.
U toj koaliciji podsjećaju da “često u posljednje vrijeme slušamo kako Podgorica sve više liči na evropske metropole, dok je svakome ko je posjetio Beč, Barselonu, Rim, London ili bilo koji drugi evropski grad, jasno koliko je smiješno to poređenje”.
“Ukoliko na Google earth snimku pogledamo teritoriju Podgorice, više je nego očigledno da je preko 60% urbane strukture neplanski ili poluneplanski razvijeno. Sa druge strane, odnos prema tradicionalnim aglomeracijama – Staroj varoši, Mirkovoj varoši i Novom gradu je nedopustiv. Te djelove koji su imali svoju karakterističnu fizionomiju, napale su najrazličitije dogradnje, nadgradnje, adaptacije, sanacije i rekonstrukcije, tako da su njihovi autentični kvaliteti u velikoj mjeri ugroženi. Treba konačno jednom da vidimo – šta je to što u Staroj varoši vrijedi restaurirati i kako da je oživimo da nas nije sramota da strance vodimo kroz nju; šta od Mirkove varoši da zaštitimo (niz fasada u Bokeškoj npr.) i kakav vid (temeljne) urbane regeneracije je za nju najprikladniji; da zaustavimo interpolacije u dijelu grada od Morače do bulevara Džordža Vašingtona i u Bloku V (planirane dogradnje, nadgradnje spratova, soliter kod zgrade Simpo, soliter neograničene spratnosti na mjestu RZUP-a)”, ukazali su u koaliciji “Za 21. vijek”.
Oni podsjećaju da Uprava za zaštitu kulturnih dobara ne vodi računa o podgoričkim spomenicima, niti štiti objekte koji imaju veliku istorijsku i arhitektonsku vrijednost (vojni stan, hotel Podgorica, hotel Crna Gora), dok se “gradom širi priča da će ubrzo i hotel Ljubović i zgradu stare Vlade ubrzo zamijeniti stanovi za tržište”.
“Sa druge strane, smanjuje se broj prostora za nove društvene sadržaje – kasarna “Maršal Tito” je velika šanska za Masline, Konik i Kakaricku goru (da grad „dobaci“ do periferije); Sadine su šansa za regeneraciju Tološa, Gornje Gorice, Vranića; Niko ne pominje transformaciju Golubovaca i Tuzi kao urbanih podcentara – ta naselja djeluju krajnje neuredno a prva su slika o gradu iz pravca aerodroma i Albanije. U najkraćem, nema vizije, nema kompasa, ne pričamo, ne dogovaramo se – sekretarijat za urbanizam se trudi da sakrije planove od građana i ne objavljuje nacrte na sajtu pravdajući se kako nije u zakonskoj obavezi to da radi, a ne pada im na pamet da je to dobra evropska praksa”, ukazali su u toj koalicji.
Oni ističu da će problemi izaći na vidjelo tek kada se nađemo u statistikama Eurostata i vidimo procente zelenila, rekreativnih površina, objekata kulture per capita u odnosu na druge evropske prijestonice (trenutno smo autoreferentan sistem, nema nas u statistikama European green city index-a, a ima recimo i Ljubljane, i Zagreba i Beograda...).
“Grad nije samo urbano područje nego i njegovo ruralno područje i prirodne vrijednosti – izlazak Podgorice na Skadarsko jezero nikad nije ostvaren u pravoj mjeri – nema ni adekvatne putne infrastrukture, ni organizovanog prevoza jezerom (osim u ljetnjoj sezoni), niti adekvatne ugostiteljske ponude. Pješačka infrastruktura, biciklistička infrastruktura, zelena infrastruktura (prije svega katastar i evaluacija postojećeg zelenila a potom i planiranje novih neophodnih površina), efikasan sistem javnog niskokarbonskog transporta – prioriteti razvoja koji moraju biti predmet najpažljivijih interdisciplinarnih analiza i studija”, ukazali su u koaliciji “Za 21. vijek”.
Oni podsjećaju površine za stanovanje i standarde stanovanja treba planirati jednako pažljivo, sa ostavljanjem rezervnih površina za stanovanje “jer će rast ovog grada trajati i neće se završiti u narednih 5 godina”.
“Pojas poljoprivrednih površina oko gradske zone treba maksimalno čuvati i unaprjeđivati, umjesto što se stihijski troši (primjer Kokota – divlja gradnja na zemljištu visoke bonitetne klase – tzv urban sprowl). Vodoprivredni osnov je nešto što nikog godinama ne zanima – kakav je odgovor gradske uprave na eksploataciju šljunka i pijeska iz korita Morače, na šta nam liče gradske plaže, zašto Ribnica nema vodu ljeti a mogla bi je ima, kakav je stav građana prema 4 akumulacije predviđene Detaljnim prostornim planom za hidroelektrane na Morači i do čega bi realizacija takvog scenarija dovela (užasne prognoze austrijskih stručnjaka za biodiverzitet Morače i Skadarskog jezera). To su sve vrlo ozbiljna pitanja, o kojima se mora razmišljati i prema kojima Glavni grad i njegovi građani moraju da imaju stav”, zaključili su u koaliciji “Podgorica za 21. vijek”.
Bonus video:
