Mediji u Crnoj Gori su većinom uređivački naklonjeni određenim političkim stavovima, a i regulatorne garancije uređivačke nezavisnosti su ograničene, pokazao je izvještaj Centra za medijski pluralizam i slobodu medija (CMPF) Evropskog univerzitetskog instituta.
U izvještaju se navodi da postojeća zakonska rješenja nijesu dovoljna da spriječe političku kontrolu nad javnim medijskim servisom na nacionalnom i lokalnom nivou u Crnoj Gori.
“Politički uticaj na komercijalne medije takođe je snažan, bez raspoložive normativne zaštite uredničke i novinarske nezavisnosti od vlasnika i komercijalnih interesa koji mogu biti i politički motivisani”, dodaje se.
Izvještaj je izrađen na osnovu podataka prikupljenih u okviru projekta Monitoring medijskog pluralizma tokom 2022. godine. Istraživanje je sprovedeno u 27 zemalja članica EU, kao i u Albaniji, Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji.
Rizici za pluralizam medija ispitivani su u četiri glavne tematske oblasti: osnovna zaštita, tržišni pluralizam, politička nezavisnost i društvena uključenost.
“Crnogorsko medijsko okruženje nosi ukupni srednji rizik po pluralizam i slobodu medija i uz samo jedan procentni poen povećanja rizika konačni rezultat je skoro nepromijenjen u odnosu na prethodnu godinu”, piše u novom izvještaju.
U dijelu koji se odnosi na Crnu Goru, navodi se da je visoki rizik zabilježen u oblastima “tržišni pluralizam” (73%) i “društvena uključenost” (70%), a srednji u oblasti “osnovna zaštita” (43%) i “politička nezavisnost” (65%).
“U onlajn sferi indikatori su uglavnom viši zbog nedostatka relevantnih propisa i sektorskih podataka, a samim tim i manje primjenjivih zaštitnih mjera. Oblast “osnovna zaštita” (47%) spada u kategoriju niskog rizika, dok tri preostale oblasti “društvena uključenost” (69%), “tržišni pluralizam (77%) i “politička nezavisnost” (96%), sve prelaze prag zone visokog rizika”, piše u izvještaju.
Kako je ocijenjeno, nakon što su dominantno prosrpske partije preuzele vlast 2020. godine, nacionalistička polarizacija u Crnoj Gori je postala još izraženija i taj jaz se odrazio i na medijski pejzaž zemlje.
U prethodne dvije godine, kako se podsjeća, većina nacionalnih TV stanica promijenila je vlasnike i/ili urednike. Promjene uključuju kupovinu većinskog udjela u TV A1 od Adria MS, kompanije sa stranim kapitalom i srpskim menadžmentom, koju mediji povezuju s lokalnim prosrpskim političarima. Program je 2022. godine počela da emituje nova TV kuća - TV E.
“Za novoosnovanu kompaniju smatra se da podržava bivši režim Mila Đukanovića zbog činjenice da je na njenom čelu više lica bliskih politici Đukanovićeve stranke DPS. Naime, predsjednik borda direktora nove kompanije ujedno je i direktor dnevnog lista Pobjeda, u vlasništvu grčkog biznismena Petrosa Statisa, uključenog u velike projekte u Crnoj Gori pod okriljem bivše Vlade”, navodi se.
Izvještaj je pokazao da indikator “uređivačka nezavisnost” nosi visok rizik (97%).
“U Crnoj Gori ne postoji zakonska norma kojom bi se spriječio politički uticaj na izbor glavnog urednika. Takav uticaj se ne percipira kao konflikt i prvenstveno zavisi od bliskosti vlasnika medija s određenim političkim partijama ili organizacijama. Postoje čak i slučajevi da je politički orijentisana osoba zaposlena u upravljačkim strukturama privatnih medija. Na primjer, Prva TV, televizija s nacionalnom pokrivenošću, zapošljava istaknutog člana Demokratskog fronta i bivšeg poslanika, kao ‘koordinatora’, s visokim ovlašćenjima u odlučivanju”, piše u izvještaju.
Dodaje se da je percepcija javnosti o uticaju stranaka na medije veoma visoka.
Indikator “audio-vizuelni mediji, onlajn platforme i izbori” bilježi srednji rizik (43%).
Podsjeća se da Zakon o izboru odbornika i poslanika garantuje jednaku zastupljenost učesnika izbora u medijskom predstavljanju i obavezuje komercijalne emitere da obezbijede plaćeno oglašavanje pod jednakim uslovima, a besplatna i fer prezentacija je zagarantovana i u programima javnih medija.
Agencija za elektronske medije potvrdila je, kako se dodaje, da je nacionalni javni servis na nekoliko lokalnih izbora održanih 2022. godine obezbijedio uravnoteženu zastupljenost političkih aktera.
“To, međutim, nije bio slučaj s lokalnim javnim servisima, koji su većinom pod političkim uticajem lokalnih vlasti, koje ih i finansiraju. Internet mediji i platforme nijesu obavezani nacionalnim propisima koji garantuju jednake mogućnosti i transparentnost političkog oglašavanja tokom predizborne kampanje.”
Obezbijediti veću uređivačku nezavisnost od vlasnika
U dijelu koji se odnosi na preporuke, navodi se da bi u Zakon o nacionalnom javnom emiteru trebalo uvesti dodatne zaštitne mjere prilikom izbora članova Savjeta kako bi se spriječio uticaj političkih vlasti na njihov rad, i posredno uticaj na izbor rukovodilaca i uređivačkih timova u RTCG.
“Zakonom o elektronskim medijima trebalo bi detaljnije definisati način i obim finansiranja lokalnih javnih medijskih servisa iz opštinskih budžeta, te uvesti zaštitne mjere koje bi spriječile politički uticaj na izbor članova savjeta lokalnih javnih emitera”, jedna je od preporuka.
Smatraju da procedure imenovanja i razrješenja urednika treba zakonski urediti kako bi se obezbijedila veća uređivačka nezavisnost od vlasnika medija i oglašivača.
“Neophodno je uvesti redovan monitoring onlajn i društvenih medija kako bi se pravila o predizbornom oglašavanju sveobuhvatnije primjenjivala u medijskom sektoru”, navodi se u izvještaju.
Upozorava se da država ne nudi sistematske i efikasne mehanizme za borbu protiv dezinformacija i govora mržnje, posebno u onlajn medijima i na društvenim platformama, a mediji ne nude dovoljno sadržaja za osobe s invaliditetom.
Bonus video:
