Maglovito do Švajcarske i Singapura - analitičari o programu rada buduće Vlade

Mandatar za sastav nove Vlade Milojko Spajić u ekspozeu ne objašnjava detaljno ključne prioritete u radu i načinu vođenja politike, program je pun opštih tema koje zastupa većina partija, ocijenili su sagovornici “Vijesti”.

Ukazuju, ipak, da ima ohrabrujućih najava, posebno u dijelu o pravosuđu i borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije. Poručuju da treba podržati digitalizaciju u javnoj upravi, smanjenje administracije i relaksiranje birokratije.

Lider Pokreta Evropa sad (PES) je u četvrtak dostavio Skupštini ekspoze za sastav svog kabineta, kako bi nova vlada mogla da bude izabrana početkom naredne sedmice. Vladu će, osim PES-a, činiti Demokrate, albanske partije, Socijalistička narodna partija (SNP), CIVIS. Nakon godinu je planirana rekonstrukcija i ulazak koalicije Za budućnost Crne Gore (ZBCG) u vladu.

“Naša vizija je Crna Gora kao Švajcarska Balkana i Singapur Evrope”, naveo je Spajić i poručio da je cilj 44. Vlade unapređenje standarda građana kroz sprovođenje programa Evropa sad 2.

Istakao je da je konstituisanje Crne Gore kao države pravde i prava, jedan od imperativa rada njegove vlade i da su u tom smislu definisali tri ključna prioriteta, od kojih prvi podrazumijeva reformu i jačanje kapaciteta pravosudnih institucija. Drugi je borba protiv organizovanog kriminala, a treći uspostavljanje i intenziviranje međunarodne saradnje.

Najavljuje veća ulaganja u nauku, istraživanje i inovacije, kreiranje modernog i efikasnog zdravstvenog sistema i stvaranje uslova za puno ostvarivanje prava na slobodu medija i govora. Najavljena je optimizacija javne uprave, digitalna transformacija, kao i poboljšanje, dostupnost i kvalitet socijalne i zdravstvene zaštite i obrazovanja za svu djece i sprečavanje svih oblika nasilja nad djecom.

“Kroz članstvo u NATO-u, nastavićemo da unapređujemo međunarodni položaj Crne Gore, osnažujemo bezbjednosnu i odbrambenu politiku države i doprinosimo međunarodnom i regionalnom miru i stabilnosti”, poručio je Spajić u ekspozeu.

Istraživačica javnih politika u Institutu alternativa Milena Muk ocijenila da ovaj ekspoze po niskom nivou detalja i malom broju konkretizovanih obećanja, ne odskače od ranijih.

“Ipak, kvalitet varira od sektora od sektora, budući da se pojedini resori u većem dijelu oslanjaju na već usvojene strategije odlazeće Vlade od drugih. Ono što je svakako važno jeste da dalja razrada uglavnom maglovitih obećanja iz ekspozea kroz program rada Vlade za 2024. godinu, i srednjoročni program rada Vlade do 2026. godine, uključi mjerljive i konkretnije pokazatelje uspjeha, u procesu koji će konsultovati i javnost”, rekla je Muk “Vijestima”.

Još važnije je, kako kaže, da se realizacija programa prati i da se o njoj izvještava javno, što nije slučaj sa odlazećom Vladom koja nije našla za shodno da objavljuje izvještaje o svom radu.

Analitičar Stefan Đukić ocijenio je da je Spajićev tekst “skoro u svakom smislu skup lijepih želja i opštih mjesta”, ali ukazuje da ekspozei mandatara inače ne ulaze preduboko u buduća rješenja i način vođenja politike.

“Jasno je da će politička realnost, unutrašnja i spoljašnja politička kretanja diktirati i ono što Vlada može ostvariti, ali ovdje nemamo čak ni naznake kakvu će politiku voditi. Jedina tema koja je donekle obrađena i koju treba podržati je insistiranje na digitalizaciji u javnoj upravi, smanjenje administracije i relaksiranje birokratije koja nam je barijera na svakom koraku”, rekao je Đukić “Vijestima”.

Dodao je da ima dosta “performativnih” stavova o NATO-u i EU što je očekivano s obzirom na podozrivost prema podršci koalicije ZBCG, ali smatra da ni tu nema išta više sem opštih principa.

“U suštini sve ovo govori dosta o opštem stanju crnogorske politike jer bi većina partija mogla da ponudi ovakav ekspoze jer naizgled svi zastupaju ove, prije svega opšte, teme. Ono što bode oči je izostanak bilo kakvog pominjanja izborne reforme, koje nema čak ni u ovom spisku lijepih želja”, kazao je.

Izvršna direktorica Akcije za socijalnu pravdu (ASP) Ines Mrdović smatra da su ohrabrujuće najave u dijelu ekspozea koji se odnosi na pravosuđe.

Podsjeća da je u cilju osnaživanja Specijalnog državnog tužilaštva (SDT) najavljene izmjene Zakona o SDT-u, kao i formiranje odjeljenja za finansijske istrage u okviru SDT-a. Spajić je najavio i formiranje specijalnog suda za borbu protiv organizovanog kriminala, visoke korupcije, pranja novca i ratnih zločina i transformisanje Specijalno policijsko odjeljenje u nezavisnu specijalnu policijsku agenciju.

“Predviđeno je i kriminalizovanje nezakonitog bogaćenja javnih funkcionera, a znamo da je dobar dio njih preko noći stekao vrijednu imovinu”, rekla je Mrdović “Vijestima”.

Prema njenim riječima, biće interesantno vidjeti kako će se sprovesti najavljeni veting u pravosuđu.

U ekspozeu je najavljeno donošenje zakona o vetingu kao lex specialis-a, a planirano je, između ostalog, usvajanje izmjena i dopuna Krivičnog i Zakonika o krivičnom postupku, kao i izmjena i dopuna Zakona o oduzimanju imovinske koristi stečene kriminalnom djelatnošću u skladu sa preporukama EU.

Mandatar tvrdi da će se nakon imenovanja ključnih nosilaca pravosudnih funkcija, pojačano posvetiti istragama napada na novinare, ali i intenzivirati napore na razrješenju brojnih afera i neriješenih ubistava...

Ništa o Zakonu o vladi

Milena Muk primjećuje da u ekspozeu nema spomena dugo iščekivanom Zakonu o vladi.

“Mi smo nedavno ukazali da posljednji nacrt ovog akta samo polovično rješava ključne dileme koje se odnose na strukturu i integritet i rad Vlade kojoj je istekao mandat. Samim tim, ne smatramo aktivnost na izradi ovog akta završenom”, rekla je ona.

Smatra da je reforma javne uprave nedovoljno zastupljena u ekspozeu, i iako se deklarativno teži smanjenju birokratije, istovremeno je najavljeno formiranje tri nove institucije – dvije agencije i jedne akademije.

Podsjeća da je aktuelni Nacrt zakona o informacionoj bezbjednosti predvidio formiranje Agencije za sajber bezbjednost, i u tom pogledu su dostupna određena obrazloženja.

Prema njenim riječima, iako načelno naveden među ciljevima, razvoj modernog i profesionalnog službeničkog sistema, nije dalje razrađen niti posebno akcentovan u ekspozeu. Ističe da je riječ je o jednoj od najproblematičnijih oblasti, sa izrazitim negativnim percepcijama javnosti ali i otvorenim kritikama Evropske komisije.

Muk podsjeća da je obećana izrada novog Zakona o slobodnom pristupu informacijama sa ciljem povećanja transparentnosti, i to u kontekstu resora pravde a ne reforme javne uprave.

“Podsjetiću da nevladin sektor čeka na ove izmjene već duži period. Međutim, unapređenje pravnog okvira u ovom dijelu moralo bi da podrazumijeva otklon od problematičnih odredaba koje je predložila odlazeća Vlada, posebno u opsegu primjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama”, poručila je.

Bez detalja o Evropi sad 2

Komentarišući to što nema puno podataka o ekonomskom programu Evropa sad 2 (ES2), Đukić kaže da imajući u vidu orijentisanost PES-a ka ekonomskim pitanjima upada u oči da je jedina brojka ona od dva odsto BDP-a u izdacima za odbranu, a da drugih brojki maltene i nema.

“Program ES2 se samo pominje bez ikakvih naznaka šta će biti”, rekao je Đukić.

Spajić je u ekspozeu naveo da će podizanje standarda građana kroz program ES2 postići oslobađanjem investicionog potencijala Crne Gore, razvojnim projektima, sveobuhvatnom poreskom reformom, oslobađanjem poslodavca dijela troškova rada, kao i eliminisanjem biznis barijera, uz drastično smanjenje sive ekonomije.

Kompanija Fidelity consulting saopštila je da su čekivali da će ekspoze mandatara da “zagrmi” oko programa Evropa sad 2, a da je javnost dobila “blagi povjetarac”.

“Prilično smo razočarani jer se termin Evropa sad 2 pominje svega dva puta. U ekspozeu se ne pominje da će se program realizovati za godinu. Nema pomena o punoj zaposlenosti. Ne pominje se prosječna penzija od 600 eura. Ne pominje se prosječna plata od 1.000 eura”, naveli su predstavnici kompanije Fidelity na Fejsbuk stranici podsjećajući šta program Evropa sad 2 predviđa.

Smatraju da nije moguće sprovesti tako obimne reforme u veoma kratkom roku i to se indirektno priznalo u ekspozeu.

Ines Mrdović smatra da je bitno da građani znaju šta je Evropa sad 2 i neće biti izgovora iz vlade da to nije to.

Ističe da to što nema posebnih pojašnjenja oko investicionog planiranja izaziva zabrinutost, jer je planiran nastavak javno-privatnih partnerstava.

“Moraćemo da pravimo ustupke da bi došlo do realizacije određenih investicionih projekata, jer smo finansijski preslabi”, kaže Ines Mrdović.

Spajić u ekspozeu najavljuje afirmaciju Crne Gore kao najbolje investicione destinacije i promociju konkretnih investicionih projekata, ali i modela saradnje države, u okviru “Montenegro Land-a”, kao i investitora kroz javno-privatna partnerstva.

Kao veliki potencijal nove vlade Spajić vidi značajno veće finansiranju od EU, nakon sprovođenja reformi, a koje podrazumijeva paket investicija od šest milijardi eura za Zapadni Balkan, od čega dvije milijarde eura donacija i četiri milijarde eura kredita.

Mrdović ukazuje da će tu biti problem da li vlada imati kvalitetne ljude da napišu projekte.