Crna Gora je daleko od država u kojima se naglašava važnost državnih službenika kao kičme svakog organa, a koji bi trebalo da budu na pozicijama nezavisno od toga kako se mijenja politički postavljeni najviši kadar.
To su ocijenili sagovornici “Vijesti”, komentarišući to što u Crnoj Gori nije praksa kao u demokratskim državama, da dolaskom novog ministra, ključni službenici u resorima ostaju isti. Dolaskom u Vladu, ministri dovode i svoje nove savjetnike, često mijenjaju direktore direktorata...
Kada je riječ o kvalifikacijama koje bi trebalo da imaju ministri, sagovornici ocjenjuju da bi svaki od njih, iako nije nužno, trebalo da ima određeno znanje i iskustvo u struci resora koji pokriva, da ima rukovodne sposobnosti i da je osoba od integriteta i kredibiliteta.
Programski direktor NVO Uzor Marko Pejović upozorava da, ako su kandidati za ministre osobe koje ne ispunjavaju te uslove, onda se njihovo djelovanje svodi na ispunjavanje partijske agende i u tom slučaju opšti interes apsolutno nije u fokusu njihovog rada.
“Dosadašnja praksa nam ukazuje da u tim slučajevima izostaju konkretni rezultati i da stagniramo na evropskom putu”, kazao je Pejović.
Direktorica Akcije za socijalnu pravdu (ASP) Ines Mrdović rekla je da ministar koji nema iskustvo u oblasti koju pokriva ne može kontrolisati resor kojim rukovodi na najbolji način.
“Takav ministar prvo nema dovoljno sopstvenih znanja, a drugo - takvom ministru se od partijski suprotstavljenih struja može dosta toga ‘podmetnuti’ na potpis, a da on ni ne zna šta potpisuje, jer je iz druge oblasti”.
Ona je naglasila da zato u ovome, ali i u partijskim interesima, treba tražiti razlog što se svaki ministar pokušava odmah okružiti makar sa nekoliko svojih prvih saradnika, u koje će imati potpuno povjerenje.
“Međutim, pitanje je i da li su i koliko i ti saradnici profesionalci ili su njihova znanja ograničena i bledunjava”.
Saradnik na programima u Centru za građansko obrazovanje (CGO) Nikola Mirković ocijenio je da, iako selektivno, sada jeste otvorena debata o kompetencijama određenih kandidata za novu vladu, ali da je činjenica da se o tome ni ranije nije pretjerano vodilo računa, “a posebno su posljednje tri godine stvorile jedno uvjerenje da svako može biti ministar svega”.
“Ilustrativne primjere toga smo imali u odlazećoj Vladi, a neki od takvih ministara/ki su na kraju vodili i više resora iako nikakvog iskustva u tim oblastima nijesu imali. Tu se, naravno, ne radi o onom američkom snu u kojem možete postati sve ako ste dovoljno vrijedni i radite na sebi, već o devalvaciji odgovornosti, a samim tim i funkcija i onog što one nose van privilegija”, kazao je Mirković.
U odlazećoj Vladi premijer Dritan Abazović pokriva i mjesto ministra vanjskih poslova, nakon što je prije godinu smijenio ministra iz SDP-a Ranka Krivokapića. Na njegovu poziciju nije mogao imenovati novog ministra jer je Vlada, nakon izglasavanje nepovjerenja u Skupštini u avgustu prošle godine, u tehničkom mandatu.
Nakon smjene Raška Konjevića (SDP) sa pozicije ministra odbrane, taj resor je preuzeo ministar unutrašnjih poslova Filip Adžić (URA), koji je u javnosti često kritikovan da nije kompetentan niti za jednu od tih pozicija s obzirom na to da je završio Fakultet za turizam. I njegova partijska koleginica, ministarka ekologije, prostornog planiranja i urbanizma Ana Novaković Đurović pokriva dva resora, jer je preuzela Ministarstvo evropskih poslova nakon ostavke Jovane Marović.
I potpredsjednik odlazeće Vlade, ministar poljoprivrede Vladimir Joković kritikovan je u javnosti jer ima samo tri razreda srednje škole, a dobio je visoku poziciju u izvršnoj vlasti. On se pravdao time da ima diplomu koja se smatra u rangu Više škole za profesionalnog karate trenera.
Posljednji slučaj sporenja da li je neko kompetentan da bude ministar, jeste kandidatkinja Demokrata za ministarku kulture i medija u budućoj vladi, doktorka fizikalne medicine Tamara Vujović. Reagovalo je više od 20 strukovnih udruženja, nevladinih organizacija i producentskih kuća, koji su od nje tražili da ne prihvati tu poziciju. Oni su problematizovali njene kompetencije, podsjećajući da je specijalizovala fizikalnu medicinu, radila kao ljekar opšte prakse, bila pomoćnica ministra zdravlja, saradnica u nastavi na primijenjenoj fizioterapiji, profesorica je medicinske grupe predmeta u Srednjoj mješovitoj školi.
Vujović je poručila da se neće povući iz trke za tu poziciju, navodeći da je od 2017. do 2020. godine bila savjetnica za kulturu i društvene djelatnosti predsjednika Opštine Herceg Novi.
Nova vlada mandatara Milojka Spajića (Pokret Evropa sad) trebalo bi da bude izabrana početkom naredne sedmice. S obzirom na dosadašnju praksu, dolaskom novih ministara očekuju se smjene unutar državne uprave (državni sekretari, savjetnici...).
Nezakonita otpuštanja plaćaju građani
Nikola Mirković kaže da preporuke relevantnih organizacija koje se bave sistemom javnih uprava u različitim društvima naglašavaju značaj takozvane institucionalne memorije, tj. onih službenika koji su kičma svakog organa i koji bi trebalo da budu na svojim pozicijama nezavisno od toga kako se mijenja politički postavljen najviši kadar.
On je naglasio da je visok nivo promjene tih službenika jedan i od indikatora nestabilnosti sistema, ističući da to vodi i njegovoj neefikasnosti u obezbjeđivanju usluga građanima i sprovođenju javnih politika.
“Mi smo tu vrstu svojevrsnog zemljotresa imali prethodnih godina, uz prateća brojna nezakonita otpuštanja za što štetu plaćamo svi, umjesto da je plaćaju samo neodgovorni rukovodioci iz ma koje stranke oni dolazili i ma koga oni predstavljali”, istakao je Mirković.
Smatra da je logično da novi ministar dovede i nekoliko osoba od povjerenja, ali da bi tu trebalo da bude riječ samo o nekoliko osoba koji dolaze i odlaze sa njim, a koji su na pozicijama državnih sekretara ili savjetnika i treba da budu od kontinuirane pomoći ministru.
Marko Pejović kaže da kada su u pitanju savjetnici kojima obiluje javna uprava i koje je gotovo jedino zvanje koje se stiče zapošljavanjem u javnoj upravi prema Zakonu o državnim službenicima i namještenicima u okviru kategorije ekspertskog kadra, u izuzetno rijetkim slučajevima može se govoriti o posjedovanju stručnosti iz oblasti u kojoj rade s obzirom na to da je u najvećem broju primjera partijska podobnost bila osnov njihovog zapošljavanja.
“U tom smislu ne može se očekivati da budu suštinska podrška pri sprovođenju planova i ostvarivanju ciljeva određenog resora”.
Mirković: Interes partije ispred javnog
Mirković je kazao da ostaje zanemareno to da bi sprovođenje i partijske i politike vlade moralo biti u javnom interesu, što u Crnoj Gori nije slučaj.
“Mi smo kritikovali DPS vlasti jer su dominantno partijski interes stavljali ispred javnog. Međutim, to nije prestala biti praksa jer smo i nakon DPS-a u prethodne dvije vlade imali primat ličnih i partijskih interesa, a nerijetko i velike slalome u programima partija koje su potpuno odstupile od onog što su bila obećanja građanima”, rekao je.
Pejović je kazao da je ministar dužan da sprovodi program i politiku vlade u upravnoj oblasti za koju je ministarstvo osnovano, u skladu sa zakonom i strateškim aktima koji se tiču te oblasti, sa posebnim akcentom na doprinos ispunjavanju privremenih i završnih mjerila na EU putu.
“Jednostavno, moramo kao društvo zahtijevati da institucije budu nezavisne i ojačane da adekvatno prate rad ministara koji su odgovorni za odluke i mjere koje donose, odnosno preduzimaju ili propuštaju da iste donesu”.
Mrdović je kazala da u regularnim demokratijama ministri sprovode politiku vlade, a ne svojih partija:
“Međutim, kod nas su partije gospodari, pa je i njihov uticaj na rad vlade ogroman”.
Rezultate ministara najbolje pokazuje stanje u svim oblastima
Nikola Mirković podsjeća da je u Crnoj Gori bilo mnogo ministara koji nisu bili iz struke, trenutno ih ima, a biće ih i u narednom sastavu vlade.
“Neki su obavljali dobar, neki loš posao, a za rezultate nije bilo uvijek presudno iz koje struke dolaze u odnosu na resor koji vode. Bolje bi bilo postaviti pitanje da li je u Crnoj Gori bilo ministara koji su ostvarili upečatljive rezultate, jer prosječnost ili ispotprosječnost ne vodi naprijed”.
Marko Pejović ocjenjuje da na ostvarenost rezultata dosadašnjih ministara iz nekadašnjih i doskorašnjih vlada najbolje ukazuje stanje u gotovo svim društvenim oblastima, počev od ekonomije, obrazovanja, zdravlja, poljoprivrede, ekologije, kulture, mladih pa sve do oblasti socijalnog staranja i ljudskih prava.
Mrdović je kazala da se ne može sjetiti nekog ministra, bilo da dolazi iz struke ili ne, koji je postigao baš izvanredne rezultate.
Bonus video:
