Broj prijavljenih partija za učešće na vanrednim lokalnim izborima u Budvi i Andrijevici, koje zajedno imaju četiri odsto ukupnog biračkog tijela u državi, još je jedan pokazatelj da je politika postala unosan biznis i da je neophodna hitna reforma izbornog zakonodavstva.
To su ocijenili sagovornici “Vijesti” komentarišući to što je na izborima u Budvi prijavljeno devet izbornih lista, a u Andrijevici osam. Ukazuju da bi veliki broj lista mogla biti mogućnost više za opredjeljenje, uz razrađeni mehanizam kontrole kojeg sada nema.
Izbori u Budvi biće održani 26. maja, a u Andrijevici 2. juna.
Saradnik na programima NVO Centar za građansko obrazovanje (CGO) Nikola Mirković kaže da fenomen velikog broja izbornih lista nije izražen samo na lokalnom, već i na državnom nivou.
“Trend stihijske diversifikacije se sa državnog preliva i na lokalni nivo, ma koliko mala opština bila”, rekao je Mirković “Vijestima”.
Izvršna direktorica Centra za građanske slobode (CEGAS) Marija Popović Kalezić smatra da ipak na to ne treba isključivo negativno gledati, već kao mogućnost više za opredjeljenje, ali svakako uz razrađen mehanizam kontrole tokom izbornog ciklusa, što sa ovim zakonskim rješenjima nije moguće.
“Jasno je da nemamo institucionalizovane partije, sa uređenom infrastrukturom, jasnim programima i ciljevima, i to jeste problem. Kroz Zakon o lokalnim izborima, trebalo bi podstaći neposredno odlučivanje, otvorene izborne liste i razvoj demokratije u suštinskom smislu i odvojiti ih od drugih vrsta izbora”, kazala je ona “Vijestima”.
U Andrijevici, na 3.831 upisanog u birački spisak, za učešće na lokalnim izborima se prijavilo osam lista sa 12 partija i grupa građana. U Budvi, koja ima znatno više birača od Andrijevice (19.042), na izborima će učestvovati devet listi sa čak 19 partija i grupa građana.
Mirković kaže da, imajući u vidu da ni sve parlamentarne partije ne mogu pokriti sve opštine, logično se postavlja pitanje - otkud infrastruktura za sve te partije, prije svega kada su ljudski resursi u pitanju, da bi se taj posao ozbiljno obavljao.
“Dodatno, pitanje je i šta motiviše ljude da se na ovaj način uključuju, odnosno koliko je podsticaja iz centrala, a koliko je nekih lokalnih inicijativa”, rekao je.
Ističe da je Budva važan politički lokalitet, tako da ne čudi puna koncentracija partija sa državnog nivoa, naročito kada se uzmu u obzir turbelentne vlasti u budvanskoj opštini i njen snažan ekonomski položaj i potencijal.
Partijsko djelovanje primarno usmjereno na lične interese
Mirković podsjeća da je na parlamentarnim izborima prošle godine pravo glasa imalo 543.599 birača, a prema registru političkih partija iz 2023. godine, u Crnoj Gori ima 51 partija.
“Dakle, to je otprilike jedna partija na svakih 10.000 birača. Na tim izborima imali smo 15 izbornih listi, a njih 9 je osvojilo mandate”, kazao je.
Mirković je ocijenio da je broj političkih partija u odnosu na broj stanovnika veliki, ali da taj kvantitet još ne donosi kvalitativno diversifikovanu ponudu u opštem interesu, već je partijsko djelovanje primarno usmjereno na lične interese.
“Tome često svjedoči i rad partija, poslanika i državnih funkcionera na državnom nivou. Takođe, politika je kod nas postala unosan biznis, pa razne partije i pojedinci kroz određeno parče kolača vlasti dobro žive, a vidimo da to ne popravlja suštinski uslove života građana i građanki”, podsjeća on.
Prema njegovim riječima, heterogenost partijske scene karakteriše i značajan broj partija manjinskih naroda, koje su takođe podijeljene u svom djelovanju.
Podsjeća da mnoštvo partija još nije dovelo do njihove jasne ideološke profilacije, već u mnogim slučajevima se ne može odrediti ni šta je zaista program, politika i ideologija neke partije.
“Sve to ukazuje na nedovoljno konsolidovan politički sistem što posljedično svoj izraz ima i u nestabilnim vladama, kako na nacionalnom, tako i na lokalnom nivou”, upozorio je.
Scena šarolika, problem je kontrola
Popović Kalezić ističe problem kontrole.
“Ako i kod partija sa iskustvom imamo problem sa njihovom strukturom, partijskim programom i ciljevima, onda svakako ne čudi olako upuštanje novih, uz želju za osvajanjem glasova. Scena je svakako šarenolika, al je pitanje kako je dalje kontrolisati i urediti”, upozorila je.
U Budvi na izborima učestvuju grupa birača “Budva naš grad” - Nikola Jovanović, Demokrate, koalicija “Za budućnost Budve - Mladen Mikijelj”, Pokret Evropa sad, Crnogorska evropska Budva, DPS, URA, koalicija “Čist izbor - Petar Odžić” i grupa birača “Dr Vujičić Božidar - Za stvarne promjene”.
U Andrijevici su se za izbornu trku prijavili Ujedinjena Crna Gora, Grupa građana “Za budućnost naše djece”, DPS, “Za budućnost Andrijevice”, Grupa birača “Za bolji standard, Pokret Evropa sad, koalicija koju čine Socijalistička narodna partija i Demokrate i Vasojevićki pokret “Ujedinjenje”.
Izbori u Budvi raspisani su nakon što je većinom glasova, Skupština Opštine Budva 25. marta usvojila odluku o skraćenju mandata lokalnog parlamenta. Time je izbjegnuto uvođenje prinudne uprave koju je najavila Vlada zbog nefunkcionalnosti.
Andrijevica nije izbjegla prinudnu upravu, koju je Vlada uvela 28. marta i formirala odbor povjerilaca koji upravlja opštinom do izbora.
Mandat u Budvi košta oko 2.000, u Andrijevici 180 eura
Prema Zakonu o finansiranju partija i izbornih kampanja pravo na budžetska sredstva ima podnosilac potvrđene i proglašene izborne liste.
Za troškove izborne kampanje izdvaja se 0,25 odsto tekućeg budžeta (bez kapitalnog i budžeta fondova). Od toga se 20 odsto raspodjeljuje u jednakim iznosima partijama u roku od osam dana od isteka roka za dostavljanje izbornih lista. Političke partije koje osvoje mandate dobiće, srazmjerno broju osvojenih mandata, 80 odsto ukupno opredijeljenog novca.
Prema podacima koje je objavio ASK, za lokalne izbore u Budvi opredijeljeno je ukupno 86.337 eura iz budžeta opštine. Od toga partije učesnice na izborima odmah dobijaju 17.267, dok će im oko 69 hiljada biti podijeljeno prema broju osvojenih mandata. Cijena mandata u Budvi je oko dvije hiljade eura, objavio je ASK.
U Andrijevici je za lokalne izbore opredijeljeno 6.782 eura, od čega partije odmah dobijaju 1.356 eura, dok će 5.426 biti podijeljeno u zavisnosti od osvojenih mandata. Cijena mandata je 180 eura.
Izborna reforma prijeko potrebna, ali nije u interesu partija
Na pitanje da li se neke partije za izbore prijavljuju zbog novca koji će dobiti iz budžeta, Mirković odgovara da sigurno da postoje i takvi motivi koji bi se morali spriječiti, i iz tih i sličnih razloga nužna je izborna reforma.
“Ukoliko neka od njih dobije manje glasova, od samih potpisa koje je prikupila, morao bi biti alarm za kontrolu i pronalazak rjesenja prilikom trošenja novca dobijenog u te svrhe. Način finansiranja političkih partija kao i kontrola cjelokupne kampanje od strane Agencije za sprečavanje korupcije (ASK), a onda i rad drugih nadležnih institucija, morao bi se i normativno i implementaciono drugačije sprovoditi”, smatra on.
Marija Popović Kalezić podsjeća da se za izbornom reformom vapi godinama, ako ne i decenijama, od uređenja Zakona o registrima prebivališta i boravišta, uređenja biračkih spiskova, Zakona o izboru odbornika i poslanika, Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, preko Zakona o sprečavanju korupcije.
“To dominantno treba da se desi uz volju političkih subjekata, koji su svaki pokušaj reforme u tom dijelu uspjeli zakočiti ili pak odložiti uz deklarativnu priču, koliko je važna da se desi. Jasno je da parlamentarci ne vide interes u sprovođenju sveobuhvatne izborne reforme”, poručila je.
Bonus video:
