Da li je Ustavni sud pred novom blokadom: Skupština da ne ometa pregovore sa EU

Oglas za popunjavanje sudijskih mjesta u Ustavnom sudu potrebno je hitno raspisati, jer Skupština ne smije ponovo da opstruira pregovore sa Evropskom unijom, poručila je izvršna direktorica Akcije za ljudska prava (HRA) Tea Gorjanc Prelević.

“Dobra vijest za vladavinu prava je to da je predsjednica Ustavnog suda Snežana Armenko obavijestila skupštinski Ustavni odbor o tome da je još troje sudija ispunilo uslove za prestanak funkcije u skladu sa Ustavom Crne Gore”, rekla je “Vijestima” Gorjanc Prelević komentarišući to što Ustavni odbor u petak nije donio odluka o ponovnom raspisivanju oglasa za jednog sudiju.

Članovi Odbora u petak nijesu mogli da se odgovore da li da ponovo raspišu oglas za jedno sudijsko mjesto, koje je upražnjeno nakon odlaska u penziju sudije Milorada Gogića, ili da se taj objedini sa oglasom za još troje sudija koje su stekle uslov za penziju.

Ustavni odbor na sjednici 30. jula ove godine nije izabrao Gogićevog nasljednika, jer nijedan od šest prijavljenih kandidata, u proceduri koja je trajala od februara, nije dobio potrebnu, natpolovičnu većinu da bi ga Ustavni odbor predložio Skupštini, koja bira sudije Ustavnog suda.

Novi oglas još nije raspisan jer je Ustavni odbor bio bez predsjednice, kada je Simonida Kordić (Nova srpska demokratija) postala ministarka turizma. Njena nasljednica Jelena Božović (Nova srpska demokratija) izabrana je ovog mjeseca, nakon što su partije na vlasti postigle dogovor oko te pozicije nakon četiri mjeseca.

Gorjanc Prelević smatra da je neophodno da se oglas raspiše za četvoro sudija i to pod hitno.

“Skupština ne smije ponovo da opstruira pregovore sa Evropskom unijom, suviše je to već koštalo Crnu Goru i zastoja u pregovorima od skoro dvije godine i nezatvaranja Poglavlja 31 zbog usvajanja Rezolucije o Jasenovcu. Ona mora efikasno i redovno da obavlja svoju dužnost izbora sudija Ustavnog suda, i to se posmatra u okviru ispunjavanja završnih mjerila za Poglavlje 23”, istakla je Gorjanc Prelević.

Nastavak sjednice Ustavnog odbora, na čijem je dnevnom redu tačka “Razmatranje pitanja u vezi raspisivanja javnog poziva za izbor sudije/a Ustavnog suda”, zakazan je za danas.

U slučaju da Skupština konstatuje prestanak mandata još troje sudija, Ustavni sud će ostati sa troje sudija i ponovo će biti u blokadi, kao što se desilo u periodu od septembra 2022. do kraja februara 2023. godine kada nije imao kvorum za odlučivanje.

Prema zakonu, Ustavni sud treba da ima sedmoro sudija.

Armenko je skupštinskom Odboru 11. decembra uputila dopis u kojem je, povodom obraćanja predsjednice Odbora Jelene Božović, navela godine rođenja i svih šestoro sudija Ustavnog suda. Na osnovu toga, Božović je na sjednici Odbora saopštila da su sudije Budimir Šćepanović, Desanka Lopičić i Dragana Đuranović stekli uslov za penziju, prema Zakonu o penzijsko-invalidskom osiguranju (PIO) i da im, shodno Ustavu, prestaje sudijska funkcija.

Ustavom je propisano da sudiji prestaje funkcija kad ispuni uslove za penziju.

Uvidom u biografije sudija Ustavnog suda, Šćepanović je, prema Zakonu o PIO, krajem maja stekao uslov za penziju jer je tada napunio 65 godina. Sutkinja Dragana Đuranović ovog mjeseca puni 65 godina života i 40 godina radnog staža. I sutkinja Desanka Lopičić stekla je uslov za penziju jer ima 40 godina radnog staža i 63 godine života.

Većinski stav u Ustavnom sudu je da primjenjuju Zakon o radu, a ne Zakon o PIO, prema kojem “osiguranik stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja i 40 godina staža osiguranja i 61 godinu života” (člana 17 stav 1 i 2). Prema Zakonu o radu radni odnos prestaje po sili zakona kad zaposleni navrši 67 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja.

“POKUŠAJ BLOKADE USTAVNOG SUDA”

Na taj stav su juče podsjetili sudije Đuranović, Lopičić i Šćepanović, poručujući da Ustavni odbor nijednim propisom nije ovlašćen da utvrđuje ispunjenost uslova za prestanak sudijske funkcije.

Tvrde da se radi o pokušaju da se nezakonitim penzionisanjem troje sudija, zbog nedostatka kvoruma blokira rad Ustavnog suda.

“Čiji su to zahtjevi ili namjere, a čiji zadaci neka razmatraju političari i sama predsjednica Ustavnog suda, koja ih bez utemeljenja u Ustavu i Zakonu sprovodi”, naveli su Lopičić, Đuranović i Šćepanović u saopštenju.

Podsjećaju da je Ustavom propisano da sudije Ustavnog suda bira i razrješava Skupština, i to dvoje sudija na predlog predsjednika Crne Gore i pet na predlog nadležnog radnog tijela Skupštine, po raspisanom javnom pozivu koji predlagači sprovode.

Oni su naveli da saglasno tome i odredbama Zakona o Ustavnom sudu, predsjednik Crne Gore i nadležno radno tijelo Skupštine sprovode postupak predlaganja sudija Ustavnog suda, tek nakon dobijanja obavještenja od tog suda o ispunjenju uslova za prestanak funkcije sudije, koji se utvrđuju na sjednici tog suda.

“Ustavni sud o ispunjenosti uslova za starosnu penziju, odnosno isteku mandata sudije Ustavnog suda, obavještava predlagača koji je tog sudiju predložio, šest mjeseci prije ispunjenja uslova za ostvarivanje prava na starosnu penziju, odnosno prije isteka mandata”, navode sudije u saopštenju.

Šćepanović, Lopičić i Đuranović su ukazali da je na sjednici Ustavnog suda od 21. juna ove godine većinskim stavom odlučeno (u skladu sa Zakonom o radu) da nijesu ispunjeni uslovi za obavještenje bilo kog predlagača o ispunjavanju uslova za prestanak funkcije sudije Ustavnog suda.

Navode da je Armenko, “kojoj je taj stav i te kako poznat i koji mora da poštuje, u saradnji sa predsjednicom Ustavnog odbora, kršeći Ustav i Zakon, mimo sjednice Ustavnog suda dostavila podatke o godinama starosti i dužini radnog staža sudija”.

Tvrde da u dosadašnjoj šest decenija dugoj praksi Ustavnog suda, svim sudijama su prestale funkcije u skladu sa Zakonom o radu, pa je tako i Gogić ove godine otišao u penziju. Sudijama ostalih sudova funkcije prestaju u skladu sa Zakonom i PIO.

“Imajući u vidu ovakvo postupanje Armenko očekivano je bilo da, u skladu sa procedurom koju je sud u dosadašnjem radu poštovao, zakaže sjednicu na kojoj bi se utvrdila ispunjenost uslova za prestanak sudijske funkcije za sudiju Šćepanovića, što očigledno tendenciozno nije uradila u predviđenom roku”, piše u saopštenju troje sudija.

Navodi se da to nije poznato u dosadašnjoj praksi ovog suda.

Đuranović je, dok je bila zaštitnica imovinsko-pravnih interesa Crne Gore, od države po povoljnim uslovima dobila stan (od 74 kvadrata). Stan od države po povoljnim uslovima dobila je i sutkinja Lopičić, kao i sudija Šćepanović (90 kvadrata).

Armenko: Štite li sudije svoje interese ili Ustav?

Armenko je, reagujući na navode troje sudija, kazala da oni, kao dugogodišnje sudije Ustavnog suda, sa višedecenijskim iskustvom, ne prave razliku između prestanka funkcije po sili Ustava i penzionisanja.

Ona je rekla da nisu istiniti navodi da je samoinicijativno, niti u dogovoru sa predsjednicom Ustavnog odbora, protivno bilo kojem zakonu, poslala obavještenje Odboru o sudijama koje su stekle uslov za penziju.

Ona je rekla da joj informacije o svim sudijama tražila predsjednica Ustavnog odbora i da joj je dostavila podatke za svih šest sudija “i to isključivo datum rođenja i godine staža, koje informacije su jedino i tražene i jedino dostavljene predsjednici Ustavnog odbora”.

“O sadržini odgovora, obaviještene su sve sudije Ustavnog suda, a na njihov usmeni zahtjev su im dostavljeni i zahtjev predsjednice Ustavnog odbora i odgovor na takav zahtjev”, navela je Armenko dodajući da je to radio i Šćepanović kad je bio predsjednik ustavnog suda.

“Međutim, budući da su potpisane sudije pokrenule određena važna pitanja, želim da obavijestim javnost da je istim sudijama dobro poznat moj dosljedan stav, a koji sam javno istakla u pogledu prestanka funkcije sudijama Ustavnog suda i primjene Zakona o PIO, a ne Zakona o radu”, istakla je Armenko.

U tom smislu, kako je kazala, oštro demantuje tvrdnje troje sudija sa otvorenim pitanjem - da li je cilj njihovog saopštenja zaista zaštita Ustava, pravnog poretka i vladavine prava, ili isključivo zaštita ličnih interesa.

Radulović. Politikom duplih aršina Ustavni sud devalvira svoj autoritet

Predsjednik Udruženja pravnika Crne Gore Branislav Radulović poručio je da za slučaj da Ustavni odbor Skupštine danas “ekspresno” penzioniše troje sudija Ustavnog suda, ne samo da bi nastupila blokada u funkcionisanju ovog državnog organa, već bi takva odluka proizvela i blokadu u funkcionisanju političkog sistema, jer bi bilo onemogućeno, u prvom redu, održavanje lokalnih izbora u Nikšiću i eventualno ponovljenih u Podgorici ili Budvi.

“Dodatno, sam Ustavni sud, ‘politikom duplih aršina’ po pitanju penzionisanja svojih članova, devalvira svoj javni i profesionalni autoritet jer ‘u istoj stvari ima različito postupanje/tumačenje’, što derogira princip pravne sigurnosti”, kazao je Radulović.

Sve ovo bi, kako kaže, moglo biti upozorenje da nije samo riječ “o različitom tumačenju Zakona o radu ili Zakona o PIO”, već o “agendi” koja bi državu Crnu Goru mogla da uvede u jednu vrstu “vanrednog stanja”.