Sjedinjene Američke Države (SAD) ostaju zabrinute da bi frakcije koje istorijski ne podržavaju ciljeve vladajuće koalicije mogle omesti napredak Crne Gore ka pristupanju EU i njenu evroatlantsku putanju - poručila je ambasadorka SAD-a u Podgorici, Džudi Rajzing Rajnke.
Ona je u intervjuu “Vijestima” rekla da su Sjedinjene Države zabrinute što su postupci članova vladajuće koalicije nepotrebno ugrozili dobrosusjedske odnose, donijeli neke ustavno upitne mjere i narušili državno jedinstvo.
“Pozivamo članove Vlade i poslanike da se fokusiraju na zajednički cilj pristupanja EU i izbjegavaju kontroverzna pitanja koja ugrožavaju ovaj cilj i dijele zemlju”, navela je.
Upozorava da Rusija nastavlja da koristi “podlu propagandu i manipulaciju informacijama kako bi posijala sumnju u vezi sa putem Crne Gore ka EU”, ali kaže da vjeruje da Crna Gora postaje otpornija na spoljne antidemokratske uticaje, uz pomoć SAD-a i evroatlantskih partnera.
Smatra da su reforme sprovedene tokom protekle godine za pohvalu i da je cilj Crne Gore da postane 28. članica EU do 2028. godine ambiciozan, ali ostvariv.
Ambasadorka je rekla i da SAD-a ponavljaju važnost poštovanja vladavine prava i sudskih presuda, kao i obezbjeđenja profesionalnog, nezavisnog i odgovornog javnog medijskog servisa Radio i televizije Crne Gore (RTCG). Dodaje da ekonomska saradnja između SAD-a i Crne Gore stalno napreduje, i da je interesovanje američkih kompanija za Crnu Goru na rekordnom nivou.
Da li aktuelna Vlada u Crnoj Gori ispunjava u potpunosti očekivanja koja su SAD više puta istakle, a to je da bude posvećena članstvu u EU, aktivnom i kredibilnom članstvu u NATO-u i dobrosusjedskim odnosima?
Crna Gora je NATO saveznik i blizak prijatelj Sjedinjenih Američkih Država. Kao i većina građana Crne Gore, SAD u potpunosti podržavaju pristupanje Crne Gore Evropskoj uniji i njenu želju za daljom evroatlantskom integracijom. Crna Gora je pokazala posvećenost NATO-u ispunjavanjem i premašivanjem obećanja datih u Velsu, a kasnije i u Viljnusu; održavanjem potpune usklađenosti sa spoljnom i bezbjednosnom politikom EU; podržavanjem Ukrajine protiv tekuće agresije Kremlja; i poštovanjem teritorijalnog integriteta i suvereniteta susjednih zemalja, kao što je Kosovo. Reforme sprovedene tokom protekle godine, koje su dovele do toga da Crna Gora ispuni privremena mjerila EU akija i privremeno zatvori tri pregovaračka poglavlja sa EU, svakako su za pohvalu. Razumijemo da predstoji još mnogo napornog rada i nadamo se da će Crna Gora biti uspješna u ovom poduhvatu. Crna Gora ima priliku da bude snažan pozitivan primjer za druge zemlje širom regiona. Dalji napredak zahtijevaće ozbiljnu posvećenost reformama i volju da se ostave po strani pitanja koja izazivaju podjele i raspiruju domaće i regionalne tenzije.
Kako, u tom smislu, komentarišete zategnute odnose između Crne Gore i Hrvatske?
Dobrosusjedski odnosi su od suštinskog značaja za prosperitet regiona Zapadnog Balkana, koji se i dalje suočava sa neriješenim istorijskim pitanjima. Oni su takođe važni za proces integracije zemlje u EU. Ohrabrujemo lidere obje zemlje da nastave konstruktivan dijalog kako bi riješili bilateralna pitanja i održali dobrosusjedske odnose. Vjerujemo da lideri u Hrvatskoj i Crnoj Gori dijele interes da Crna Gora nastavi reforme koje vode konačnom pristupanju EU. Hrvatska i Crna Gora su saveznici u NATO-u, a jedinstvo Alijanse je važno, posebno u svjetlu tekućeg rata Rusije protiv Ukrajine i pokušaja destabilizacije demokratija.
Uoči rekonstrukcije Vlade, SAD su bile zabrinute što u izvršnu vlast ulazi proruska/prosrpska koalicija. Da li je zabrinutost smanjena ili povećana nakon prethodnog perioda i potencijalnog jačanja ruskog uticaja u Crnoj Gori preko Srbije?
Kremlj vidi napredak Crne Gore ka članstvu u EU kao direktan izazov svom ciničnom, represivnom i nazadnom pogledu na svijet. Zato svjedočimo tome da Rusija nastavlja da koristi podlu propagandu i manipulaciju informacijama kako bi posijala sumnju u vezi sa putem Crne Gore ka EU. Međutim, vjerujemo da Crna Gora postaje otpornija na spoljne antidemokratske uticaje, uz pomoć Sjedinjenih Američkih Država i naših evroatlantskih partnera. Crna Gora u potpunosti poštuje zajedničku spoljnu i bezbjednosnu politiku EU, i kao zemlja kandidat, dosljedno podržava sankcije EU protiv Rusije zbog njene agresije u Ukrajini. Kao saveznik u NATO-u, ostajemo zabrinuti da bi frakcije koje istorijski ne podržavaju ciljeve vladajuće koalicije mogle omesti napredak Crne Gore ka pristupanju EU i njenu evroatlantsku putanju.
Mogu li proruske i prosrpske partije na vlasti u Crnoj Gori, odnosno neke njihove inicijative (na primjer predlaganje zakona o “agentima stranog uticaja”), ugroziti put Crne Gore u EU?
Kao što smo već istakli u ranijim izjavama, zabrinuti smo što su postupci članova vladajuće koalicije nepotrebno ugrozili dobrosusjedske odnose, donijeli neke ustavno upitne mjere i narušili državno jedinstvo. Pozivamo članove Vlade i poslanike da se fokusiraju na zajednički cilj pristupanja EU i izbjegavaju kontroverzna pitanja koja ugrožavaju ovaj cilj i dijele zemlju. SAD podržavaju ciljeve Vlade u vezi sa pristupanjem EU, poštovanje evroatlantskih vrijednosti i ispunjavanje obaveza članstva u NATO-u, uz poštovanje i slavljenje multikulturnog karaktera Crne Gore. U tom smislu, neophodno je da Vlada i političari rade konstruktivno na izgradnji konsenzusa i sprovođenju evroatlantskih reformi.
Smatrate li da Crna Gora napreduje u oblasti vladavine prava? Šta biste istakli kao dobro, a šta loše što je urađeno (ili nije urađeno) u ovoj godini?
Glavni spoljnopolitički prioriteti SAD-a su jačanje demokratskih institucija Crne Gore i podrška njenoj kandidaturi za članstvo u EU. Napredak u oblasti vladavine prava je ključan za demokratski razvoj Crne Gore i evroatlantske integracije. Poglavlja koja se odnose na vladavinu prava u EU akciju biće posljednja koja će biti zatvorena, što pokazuje važnost reformi u ovoj oblasti. Napredak Crne Gore u reformama vezanim za vladavinu prava je dobro dokumentovan u godišnjem izvještaju EU o napretku. SAD pružaju podršku krivičnom pravosuđu kako bi sprovodilo istraživačke postupke, podizalo optužnice i donosilo presude o organizovanom kriminalu i korupciji u Crnoj Gori u skladu sa zahtjevima za pristupanje EU.
Tokom protekle godine, Crna Gora je napravila značajan napredak, čime je ispunila privremena mjerila za poglavlja koja se odnose na vladavinu prava u EU akciju. Ipak, pred njom je još mnogo napornog rada, s obzirom na postojeće, značajne izazove. Vlada mora pružiti snažnu podršku pravosuđu, policiji i tužilaštvu, stvarajući uslove za njihov efikasan i produktivan rad. Krivično pravosuđe i institucije za sprovođenje zakona treba da se fokusiraju na jačanje kapaciteta, povećanje transparentnosti i unapređenje procesa odgovornosti. Nedavna kriza u vezi sa Ustavnim sudom ističe važnost poštovanja Ustava, zakona i sudskih odluka, kao i značaj institucionalne saradnje. SAD će nastaviti da budu pouzdan partner Crnoj Gori, podržavajući njene napore u jačanju vladavine prava.
Zbog čega se u Crnoj Gori ne poštuje odluka sudova u vezi sa imenovanjem direktora Javnog servisa?
Sudske presude se moraju poštovati kako bi Crna Gora u potpunosti postala zemlja vladavine prava. SAD ponavljaju važnost poštovanja vladavine prava i sudskih presuda, kao i obezbjeđenja profesionalnog, nezavisnog i odgovornog javnog medijskog servisa Radio i televizije Crne Gore (RTCG). U skladu sa tim, Crna Gora mora ojačati nezavisnost medija, osigurati uslove za finansijsku održivost profesionalnih i odgovornih medija, promovisati politiku nulte tolerancije za napade i prijetnje novinarima, zaštititi nezavisnost medijskih regulatora, promovisati transparentnost vlasništva nad medijima i olakšati pristup javnim informacijama. Profesionalni i nezavisni nacionalni javni emiter je od vitalnog značaja i treba da služi kao uzor u tom procesu.
Vjerujete li da Crna Gora može postati naredna članica Evropske unije 2028. godine?
Cilj Crne Gore da postane 28. članica EU do 2028. godine je ambiciozan, ali ostvariv. S obzirom na to da proces uglavnom zavisi od postignuća zemlje kandidata, posvećenost vladajuće koalicije evroatlantskim reformama biće odlučujući faktor za uspjeh ili neuspjeh Crne Gore. Vjerujemo da je mjesto Crne Gore u EU i nastavićemo da je dosljedno podržavamo na tom putu.
Da li ste zadovoljni ekonomskom saradnjom Crne Gore i SAD? U kojim oblastima postoji prostor za unapređenje saradnje?
Ekonomska saradnja između SAD-a i Crne Gore stalno napreduje, što je na najbolji način potvrđeno potpisivanjem Memoranduma o ekonomskoj saradnji tokom Ekonomskog dijaloga SAD-Crna Gora u oktobru. Ovaj sporazum ističe zajedničku posvećenost rješavanju izazova kao što su razvoj infrastrukture, energetska tranzicija, sajber bezbjednost i digitalizacija. Crna Gora je nedavno pristupila mreži “Blue Dot”, čime je pokazala posvećenost privlačenju visokokvalitetnih investicija i obezbjeđivanju održivih infrastrukturnih projekata. Sjedinjene Američke Države nastavljaju da pružaju tehničku pomoć u oblastima kao što su energetska integracija, sajber bezbjednost i sigurnost investicija. Iako je postignut značajan napredak, neophodni su kontinuirana saradnja i fokusirani napori kako bi se u potpunosti iskoristio potencijal ovog partnerstva.
Da li se američke kompanije interesuju za širenje poslovanja u Crnoj Gori (koje)?
Interesovanje američkih kompanija za Crnu Goru je na rekordnom nivou, kao rezultat sve veće prepoznatljivosti Crne Gore kao turističke destinacije i njenog potencijala kao buduće članice EU. Kompanije iz različitih sektora, poput ugostiteljstva, turizma, energetike, infrastrukture i informacionih tehnologija, spremne su da ulažu, a mogućnosti za dalja ulaganja su vezane za napredak Crne Gore u sprovođenju evroatlantskih reformi. SAD aktivno podržavaju ove napore kroz podsticanje partnerstava i organizovanje trgovinskih misija koje omogućavaju američkim kompanijama da istraže poslovno okruženje Crne Gore i uspostave saradnju sa lokalnim partnerima. Naš zajednički prioritet je da pretvorimo ovo rastuće interesovanje u održive i uticajne projekte, a mi računamo na naše partnere u crnogorskoj vladi da iskoriste te prilike.
Zabrinjavaju pojedini napori vlada da oponašaju ruske zakone o “stranim agentima”
Da li mislite da se trend tzv. neliberalne demokratije, koji uzima maha u Evropi (Mađarska, Slovačka) može proširiti i na Crnu Goru?
Demokratije širom svijeta suočavaju se s izazovima poput unutrašnjih podjela, korupcije, prijetnji nacionalnoj i ekonomskoj bezbjednosti, populizma i drugih pritisaka. Neliberalni akteri nastoje da potkopaju demokratiju, polarizuju društva i naruše povjerenje građana u vlade koristeći sve sofisticiranije metode. Dodatno, autoritarni režimi poput Rusije i Narodne Republike Kine (NRK) to koriste šireći dezinformacije kako bi ostvarili svoje ciljeve i podrili principe slobode i demokratije.
Zabrinuti smo što se u regionu donose ili razmatraju zakoni koji kažnjavaju kritičke glasove, sprječavaju mirna okupljanja, utišavaju nezavisne medije i progone pojedince na osnovu rase, etničke pripadnosti, religije, seksualne orijentacije, rodnog identiteta i izraza, ili polnih karakteristika. Posebno nas zabrinjavaju pojedini napori vlada i drugih aktera, uključujući u Crnoj Gori, da oponašaju ruske zakone o “stranim agentima” kako bi potisnuli i stigmatizovali pojedince i organizacije finansirane iz inostranstva, čime se na kraju podriva nezavisno civilno društvo i guši neslaganje.
Podrška SAD-a integraciji Crne Gore u evroatlantsku zajednicu dio je naših napora da ojačamo demokratske institucije u Evropi i suprotstavimo se neliberalnoj demokratiji i nazadovanju demokratije. Pristupanje EU zahtijeva značajne ustavne i zakonske promjene koje učvršćuju demokratske norme i vrijednosti. Zbog toga Ambasada SAD-a dosljedno pruža podršku Crnoj Gori u unapređenju vladavine prava, borbi protiv korupcije, osnaživanju vojske i institucija za sprovođenje zakona, ekonomskom razvoju, borbi protiv dezinformacija, profesionalizaciji medija, aktivizmu civilnog društva i drugim oblastima koje su temeljne za Crnu Goru kako bi mogla da dostigne standarde i ispuni ključne kriterijume EU za pristupanje. Na kraju, da li će neliberalna demokratija uzeti maha u Crnoj Gori zavisi od njenih lidera i građana. SAD ostaju čvrsto posvećene podršci demokratskom razvoju Crne Gore i njenoj euroatlantskoj integraciji.
“Neću spekulisati o dolazećoj administraciji”
Neki analitičari smatraju da će pobjeda Donalda Trampa na izborima u SAD-u dati vjetar u leđa predsjedniku Srbije Aleksandru Vučiću za jačanje uticaja u Crnoj Gori. Kako to komentarišete?
Neću spekulisati o dolazećoj administraciji, prepustiću to analitičarima. Sjedinjene Američke Države imaju po jednog predsjednika u jednom mandatu. Naporno radimo i ovdje i u Vašingtonu na ostvarivanju ciljeva trenutne administracije da podrži Crnu Goru u borbi protiv korupcije, nastavku njenog procesa evroatlantskih integracija i održavanju ciljeva NATO obuka i interoperabilnosti.
Bonus video:
