Ministarstvo evropskih poslova (MEP) ne očekuje značajnije izazove u ispunjavanju obaveza iz Reformske agende u ovoj godini iako su među njima i promjena izbornog zakonodavstva i izmjena Ustava u skladu sa pravnom tekovinom EU i evropskim standardima o nezavisnosti, odgovornosti, integritetu, nepristrasnosti i profesionalnosti sudstva i tužilaštva.
“Ne očekuje se da dođe do značajnijih izazova u ispunjavanju preuzetih obaveza, imajući u vidu da preko 80 odsto građana vjeruje da je Crnoj Gori mjesto u EU”, rekli su “Vijestima” iz MEP-a, odgovarajući na pitanja može li Crna Gora ispuniti sve obaveze iz Reformske agende ove godine, od čega to zavisi i koje obaveze će biti najteže ispuniti.
Navode da su sve crnogorske institucije u toku pripreme finalne verzije dokumenta predvidjele detaljan vremenski plan sprovođenja reformi u četvorogodišnjem periodu, uzimajući u obzir trenutnu društveno-ekonomsku poziciju Crne Gore i potrebe za ubrzanjem njenog razvoja u skladu sa EU standardima.
Za izmjenu Ustava i izbornih zakona potrebno je da glasa dvije trećine ukupnog broja poslanika (54), odnosno i makar dio opozicije. U cilju sprovođenje izborne reforme formiran je skupštinski Odbor za sveobuhvatni izbornu reformu, kojeg je krajem prošle godine napustila opozicija, čime je njegov rad blokiran. Opozicija je krajem godine blokirala i rad parlamenta zbog čega još nije usvojen budžet za ovu godinu.
Evropska komisija usvojila je krajem oktobra prošle godine Reformsku agendu Crne Gore, čije je ispunjavanje uslov za povlačenje novca iz Instrumenta za reformu i rast u okviru Plana rasta za Zapadni Balkan. Plan rasta je kombinacija bespovratnih sredstava i povoljnih kredita od ukupno šest milijardi eura za period 2024-2027. Za Crnu Goru je obezbijeđeno 383,5 miliona eura, od čega je 110 miliona eura bespovratna, a 273,5 miliona eura čine povoljni krediti. Evropska komisija planira da se od ukupnog iznosa sedam odsto dodijeli na početku sprovođenja Plana rasta kao svojevrsno pretfinansiranje, a ostatak u šest polugodišnjih tranši podrške, u zavisnosti od stepena realizacije planiranih reformi.
Ministarka evropskih poslova Maida Gorčević rekla je nedavno u intervjuu “Vijestima” da ovo pretfinansiranje neće zavisiti od ispunjenosti planiranih reformskih koraka iz Reformske agende. Prije nego što, kako je kazala, novac bude uplaćen, očekuje se da Sporazum o pristupanju instrumentu i Sporazum o zajmu stupe na snagu u prvom kvartalu ove godine.
Prva tranša iznosi oko 29 miliona eura i, prema riječima Gorčević, njena isplata je u vezi sa ispunjavanjem uslova definisanim kroz 14 koraka u različitim oblastima politika.
“Evropska komisija je definisala 28. februar ove godine kao rok do kog je neophodno ispuniti ove korake, nakon čega je Crna Gora obavezna da do sredine marta dostavi prvi izvještaj Evropskoj komisiji, uz propratni zahtjev za uplatu prve polugodišnje tranše”, kazala je Gorčević.
Iz MEP-a su naveli da su za ispunjavanje svih obaveza predviđenih Reformskom agendom identifikovana nadležna ministarstva i organi koji kroz sprovođenje redovnih aktivnosti treba da obezbijede kredibilne izvore verifikacije za svaku postignutu aktivnost.
Postizanje svih ciljeva je, kako su rekli, iako prevashodno percipirano kao finansijska podrška crnogorskom budžetu, takođe i pokazatelj spremnosti Crne Gore da se kroz reformu sistema u narednom periodu pridruži evropskoj porodici kroz članstvo u EU.
“Posvećenost 44. Vlade Crne Gore na tom putu ostaje nedvosmislena kroz različite institucionalne mehanizme koji će obezbijediti ispunjavanje svih obaveza iz Reformske agende ne samo naredne, već i tokom svih godina implementacije aktivnosti”, poručili su iz MEP-a.
Izmjena Ustava je obaveza koju treba ispuniti u prvoj polovini godine, dok je izborne zakone potrebno izmijeniti do kraja godine.
U prvoj polovini godine potrebno revidirati antikorupcijski okvir
Obaveze iz Reformske agende za prvu polovinu godinu jesu da se nakon usvajanja izmjena i dopuna Zakona o sprečavanju korupcije (jun prošle godine), revidira antikorupcijski okvir, okvir integriteta i sukoba interesa za javne nabavke, kao i da se omogući povezivanje i pristup bazama podataka Uprave prihoda i carina i drugih državnih organa sa kojima sarađuje Specijalno tužilaštvo.
Osim toga, neophodno je izmijeniti korporativni zakon ili usvojiti novi kako bi se uvela nova pravila i kriterijumi za imenovanje i izbor članova upravnih/nadzornih odbora državnih preduzeća.
“Nominacije će biti predmet otvorenog, nezavisnog procesa selekcije zasnovanog na zaslugama, uz istovremeno povećanje raznolikosti i broja nezavisnih članova odbora. Ojačati upravljanje, vlasničku funkciju i nadzor nad državnim preduzećima uspostavljanjem podsticaja zasnovanih na učinku za procjenu efikasnosti državnih preduzeća na osnovu obaveznih godišnjih finansijskih izveštaja”, navodi se u Reformskoj agendi.
Predviđeno je i da novi Zakon o registraciji privrednih subjekata prepozna i definiše status aktivnih i neaktivnih preduzeća, da se registar preduzeća redovno ažurira radi brisanja ugašenih preduzeća, kao i da se postigne stoprocentna usklađenost između registra Centralne banke i registra preduzeća.
U prvoj polovini godine planirano je sprovođenje mjera usmjerenih na zaštitu energetski siromašnih i ranjivih potrošača, uključujući razvoj metodologije za definisanje energetski siromašnih grupa i alata za praćenje
Jedna od obaveza je i usvajanje dugoročne strategije obnove zgrada sa akcionim planom koja će se sprovoditi kroz projekte rekonstrukcije postojećih javnih zgrada koji su u toku i uskladiti sa godišnjim ciljem obnove od 3 odsto.
Suzbijanje sive ekonomije u fokusu
Obaveze do kraja godine su, između ostalog, poboljšanje zakonodavnog okvira i fokusiranje na neformalnu ekonomiju.
Planirano je usvajanje izmjena Zakona o prekršajima, o inspekcijskom nadzoru, o sprečavanju nelegalnog poslovanja, kao i Krivičnog zakonika Crne Gore, radi pojačanja nadzora nad inspektorima (uključujući pravo ulaska u stambene prostorije gdje se sumnja da se obavljaju neregistrovane djelatnosti), uvođenje postupka žalbe, ukidanje njihove teritorijalne nadležnosti, uklanjanje mogućnosti diskrecionih odluka i osiguravanje ispunjenja preduslova za sistematsku borbu protiv neformalne ekonomije.
Jedna od obaveza je i povećanje od 20% popunjavanja upražnjenih radnih mjesta u nadležnim sudovima za borbu protiv korupcije, uspostavljanje jedinstvene baze podataka o nasilju u porodici koja uključuje najmanje 95% slučajeva prijavljenih policiji ili kancelarijama za socijalnu zaštitu i ispunjavanje preporuke GREVIO/Istanbulske konvencije za uspostavljanje tri krizna centra za žrtve seksualnog nasilja u skladu sa standardima navedenim u konvenciji (tj. integrisane zdravstvene, pravne i psihološke usluge za žrtve).
Predviđeno je i smanjenje broj žalbi instituciji Ombudsmana i smanjenje broja incidenata koje su prijavile LGBTIQ organizacije civilnog društva, kao i smanjenje povreda osnovnih ljudskih prava i sloboda lica lišenih slobode.
Planirano je povećanje broja sudskih postupaka i presuda protiv zatvorskog osoblja u slučajevima zlostavljanja/mučenja.
Među obavezama za ovu godinu je i izrada izmjena i dopuna Zakona o strancima u dijelu koji se odnosi na vize i viznu politiku radi usklađivanja sa standardima i procedurama za dobijanje, obradu i izdavanje viza.
U planu je aktivacija korisnika materijalne podrške, kroz izmjene zakona, i pokretanje tenderske procedure za izgradnju ili renoviranje škola kako bi se smanjio broj smjena u najnaseljenijim osnovnim školama sa sadašnjih 5 smjena na najviše 3.
Predviđeno je, takođe, usvajanje niza zakona i mjera iz oblasti zaštite životne sredine i sajber bezbjednosti.
Odgovornost Vlade, Skupštine i svih institucija još veća
Iz MEP-a podsjećaju da je Vlada krajem oktobra ove godine formirala Kordinaciono tijelo za praćenje sprovođenja Reformske agende 2024-2027 u koje su uključena nadležna ministarstva i zadužena da za svaku reformu i korak dostave informaciju o trenutnom statusu sprovođenja, kao i planove implementacije za naredni period, sve do ostvarenja planiranih rezultata.
Dogovoreno je da će Ministarstvo evropskih poslova i Ministarstvo finansija zajedno raditi na kompletiranju pravnog osnova i kreiranju sistema koordinacije i nadgledanja mjera iz Reformske agende.
“U slučaju Crne Gore, Plan rasta je instrument čije sprovođenje ide u korak sa ubrzanjem pregovaračkog procesa i kao potvrdu da nas Evropska unija doživljava kao buduću državu članicu. Odgovornost Vlade, Skupštine i cjelokupnog sistema institucija je stoga u narednom periodu veća - da na vrijeme i kvalitetno sprovedu sve reformske mjere na koje su se obavezali Reformskom agendom”, poručili su iz MEP-a.
Crna Gora je prošlog mejseca, nakon 12 godina pregovora sa EU, zatvorila tri poglavlja (7 - pravo intelektualne svojine, 10 - informatičko društvo i mediji i 20 - preduzetništvo i industrijska politika). Poglavlje 31 - spoljna, bezbjednosna i odbrambena politika, nije zatvoreno zbog blokade Hrvatske.
Bonus video:
