Jedan od glavnih razloga što posjećujemo ljekara, odsustvujemo s posla, a djeca ne idu u vrtić ili školu jesu infekcije gornjih disajnih puteva. Iako do njih može doći cijele godine, najčešće su u toku jeseni i zime zbog uticaja faktora spoljne sredine, a glavni izazivači su virusi. Tipično je i što se ponavljaju do četiri puta u toku godine kod odraslih, a čak i do 10 puta kod školske djece.
Većina infekcija iz ove grupe, kao što su prehlada i upale: sluznice nosa (rinitis), grla (faringitis), glasnih žica (laringitis) i krajnika (tonzilitis), smatraju se blagim bolestima koje najčešće prođu same od sebe.
Međutim, nabrojana stanja ne smiju se olako shvatiti, jer u osjetljivim populacijama, kao što su djeca, starije osobe, hronični bolesnici i oni s lošim imunim sistemom, mogu dovesti do ozbiljnijih komplikacija, među kojima su veoma česti bakterijski sinuzitis, upala srednjeg uha (otitis media) i bronhitis. O tome da li upala srednjeg uha može dovesti do gluvoće i da li se od hladnog pića može dobiti gnojna angina, razgovarali smo s doc. dr Aleksandrom Perićem iz Klinike za otorinolaringologiju Vojnomedicinske akademije u Beogradu.
Kad uho zaboli
Akutno zapaljenje srednjeg uha obuhvata sluzokožu Eustahijeve tube, bubne duplje i mastoidnog nastavka. Uglavnom je to bolest djece predškolskog i školskog uzrasta, a rjeđe odraslih.
“Izazivači upale su u osnovi virusi, mada vremenom može doći i do bakterijske superinfekcije: Streptococcus pneumoniae, Haemophilus parainfluenzae i Moraxella catarrhalis. Hronično sekretorno zapaljenje srednjeg uha (sekretorni otitis medija) je bolest koja ima mnogo sinonima, mada nijedan ne odgovara u potpunosti svim karakteristikama zapaljenja. Koriste se brojni nazivi, kao što su katar srednjeg uha, eksudativni otitis, mucinozni otitis, lepljivo uho. Ipak, naziv 'sekretorno zapaljenje srednjeg uha' je najadekvatniji. Osnovna karakteristika ovog zapaljenja je dugotrajno prisustvo gustog sekreta u bubnoj duplji, što dovodi do nagluvosti provodnog tipa. Porijeklo ovog zapaljenja nije najbolje razjašnjeno, mada se smatra da je dugotrajna slaba funkcija (disfunkcija) Eustahijeve tube glavni faktor. Eustahijeva tuba povezuje gornji sprat ždrijela (koji se nadovezuje na nosnu šupljinu) sa šupljinom srednjeg uha, bubnom dupljom. Ona ima dvije važne uloge: prva je stalna normalizacija vazdušnog pritiska u srednjem uhu. Naime, vazduh koji se nalazi u srednjem uhu stalno i postepeno resorbuje sluzokoža koja oblaže bubnu duplju. Vremenom, pritisak tog vazduha opada u odnosu na spoljni atmosferski pritisak. Preko Eustahijeve tube nove količine vazduha ulaze u srednje uho pri svakoj kontrakciji mišića ždrijela. To se događa u toku govora, zijevanja, žvakanja. Druga važna funkcija Eustahijeve tube obavlja se putem treplji kojima je prekrivena površina njene sluzokože. One svojim pokretima uklanjaju ono što se može nakupiti na sluzokoži srednjeg uha, a to su prije svega sluzavi sekret i odumrle površinske epitelne ćelije”, kaže dr Perić.
Kod sekretornog hroničnog zapaljenja srednjeg uha dolazi do značajnih promjena u sluzokoži koja oblaže srednje uho.
“Posebnu kategoriju predstavlja hronično gnojno zapaljenje srednjeg uha. Ovdje su glavni simptomi značajno oslabljen sluh i gnojava sekrecija iz uha, koja je često neprijatnog mirisa. Često je udruženo s pojavom holesteatoma, kesastim oblicima sastavljenim od epitela, koji luče enzime što razaraju okolno koštano tkivo. Upravo zbog toga je hronično zapaljenje srednjeg uha potencijalni izvor komplikacija, među kojima je najopasnija prodor hroničnog zapaljenjskog procesa u šupljinu lobanje”, objašnjava dr Perić.
Simptomi upale srednjeg uha
Najčešći simptomi akutne upale su povišena tjelesna temperatura, bol i sekrecija iz uha (vodenasta ili gnojava).
“Kako se vremenom u šupljini srednjeg uha formira gnojna kolekcija, ona dovodi do nekroze u centralnim djelovima bubne opne, nakon čega gnoj kroz tu rupicu na bubnoj opni iscuri u spoljni slušni kanal. Zbog toga se dešava da nakon perioda jakih bolova u uhu bol naglo prestane, jer je gnoj izašao i više ne vrši pritisak na bubnu opnu. Simptomi sekretornog zapaljenja su drugačiji. Ono se obično pojavljuje kod djece između treće i sedme godine. Roditelji obično primjete da dijete slabije čuje, tako što se odaziva samo na povišen glas ili poslije više poziva, ili tako što pojačava zvuk televizora. Ako je dijete starije od 2-3 godine i komunicira sa okolinom, tada se nagluvost lakše uočava i roditelji potraže pomoć ljekara. Obično se djeca ne žale na bol u ušima, osim kada dođe do sekundarne bakterijske ili virusne infekcije srednjeg uha”, navodi naš sagovornik.
Dijagnostika i liječenje
“Dijagnoza zapaljenja srednjeg uha postavlja se na osnovu anamneze, kliničke slike, lokalnog nalaza u uhu, kao i na osnovu procedura kojima se procjenjuje prag sluha (audiometrija) i pritisak u srednjem uhu (timpanometrija). Liječenje akutne upale sastoji se od primjene antibiotika iz grupe penicilina, cefalosporina i makrolida (7-10 dana), primjene analgetika i antipiretika, kapi za nos (do 5 dana), sekretolitika, paracenteze (pravljenja malog otvora na bubnoj opni kroz koji se izvlači sekret). Liječenje sekretornog zapaljenja čine pokušaji da se uspostavi normalna funkcija Eustahijeve tube. Potrebno je ukloniti sve faktore koji bi mogli da naruše njenu normalnu funkciju. Ako su krajnici uvećani ili postoje polipi u nosu, treba ih hirurški odstraniti. Ukoliko se ni nakon toga sluh ne poboljša, treba probušiti bubnu opnu, kroz koju se izvuče sekret. Kada je on bistar i rijedak, hirurško liječenje se obično na tome završi. Međutim, kada je sekret gust, poput lijepka, nakon njegovog izvlačenja iz srednjeg uha kroz rez se postavlja ventilaciona cjevčica. Ona je obično napravljena od nekog biološki inertnog materijala (teflon, silikon, platina, zlato) i ima otvor prečnika 1,1 mm. Vrlo brzo nakon usisavanja sekreta i postavljanja cjevčice, dolazi do normalizacije sluha. Obično je dovoljno 6-9 mjeseci da se sve promjene koje su zahvatile sluzokožu srednjeg uha povuku i bolest izliječi. Poslije vađenja cjevčice ili njenog ispadanja, mali defekt na bubnoj opni spontano zaraste. Liječenje hroničnog zapaljenja srednjeg uha je hirurško i zasniva se na uklanjanju oboljele sluznice. Kod postojanja holesteatoma, s obzirom na njegov destruktivni potencijal, potrebno je sprovesti radikalan hirurški zahvat, čime će se ukloniti sva oboljela tkiva i spriječiti eventualno širenje zapaljenjskog procesa u lobanji”, ističe naš sagovornik.
Moguće komplikacije
Komplikacije akutnog i hroničnog zapaljenja srednjeg uha mogu biti egzokranijalne (van lobanje) i endokranijalne (unutar lobanje), a nastaju prilikom intenzivnih, neadekvatno liječenih i ponavljanih zapaljenja srednjeg uha.
“Do slabljenja sluha može doći poslije većeg broja epizoda akutnog zapaljenja srednjeg uha, prije svega zbog intoksikacije struktura unutrašnjeg uha, a naročito ćelija organa sluha. Kod hroničnog zapaljenja dolazi do oštećenja lanca slušnih koščica koji služi za prenos zvučnih vibracija sa bubne opne na unutrašnje uvo, a često do velikih defekata (pucanja) bubne opne, što dodatno narušava kvalitet sluha”, ističe dr Perić.
Kada nastaje upala grla
Ždrijelo je stalno izloženo dejstvu spoljnih faktora, pa je podložno virusnoj i bakterijskoj infekciji.
“Na nastanak zapaljenja ždrijela utiču hladno i vlažno vrijeme, nagle temperaturne promjene, otežano disanje na nos i disanje na usta, pijenje hladnog pića u pregrijanom stanju, psihički stres i hormonski disbalans. Najčešće se javljaju dvije kliničke forme: kataralno (zapaljensko) i gnojno. Kataralno zapaljenje je najčešći oblik, u kome dominiraju povišena tjelesna temperatura, malaksalost, bol u grlu, otežano gutanje i kašalj. Dijagnozu postavljamo na osnovu simptoma, kliničke slike, lokalnog nalaza, analize brisa i serološke analize pri sumnji na virusnu infekciju. Liječi se antibioticima, antipireticima, toplim napicima. Za razliku od kataralnog, gnojno zapaljenje grla zbog težine kliničke slike i potencijalnih komplikacija treba smatrati teškim oboljenjem. Prate ga povišena tjelesna temperatura, opšta malaksalost i jaki bolovi u grlu. Dijagnoza se postavlja na osnovu lokalnog nalaza (sluznica ždrijela je tamnocrvena, često prekrivena gnojnim naslagama, uz otok i bolnu osjetljivost limfnih čvorova). U liječenju se primjenjuju antibiotici u velikim dozama, antipiretici, topli napici, mirovanje”, navodi otorinolaringolog.
Hladnoća iritira
“Hladno piće samo po sebi ne dovodi do zapaljenja krajnika. Problem postoji samo ukoliko su krajnici hronično upaljeni. To je zapaljenje koje tinja, ali poslije previše hladnog pića može doći do lokalnog narušavanja imunog odgovora, čime se stvaraju uslovi za nastanak naglog zapaljenja”, objašnjava dr Perić.
Bonus video:
