Hajde da uzmemo neki dobar auto/ I odemo negde gde nikog nema, daleko Bebi Dol, "Hajde da...", Ritam Srca (PGP RTS, 1995.)
Retrospektivna izložba studentskih radova i predstavljanje Monografije Arhitektonskog fakulteta Univerziteta Crne Gore - povodom obilježavanja 10 godina od osnivanja AF u Podgorici - a sve u sklopu manifestacije Decembarska umjetnička scena - iza koje stoji Glavni grad Podgorica, odnosno Sekretarijat za kulturu i sport - otvorena je 1. decembra u Modernoj galeriji u Podgorici.
Podrazmijeva se da sam svojim prisustvom uveličao otvaranje izložbe - a planiram da ovjerim i zlatni jubilej AF - i sve jubileje do zlatnog - možda čak i par jubileja poslije zlatnog, ako me zdravlje posluži.
Činjenica je da dugi niz godina konstantno i u kontinuitetu šibam tekstove o arhitekturi - odnosno o nečemu što, možda, ima neke daleke veze sa arhitekturicom (a što takođe iziskuje stanoviti mentalni angažman) - i u jedinstvenoj sam prilici, morate mi vjerovati na riječ, da čak i po tonu koji proizvode manifestacije ovoga tipa - naslutim što se valja iza brda onih, onamo, 'namo itd...
Dakle, što se tiče generalne ocjene o radu i zalaganju nastavnog osoblja, te studentica i studenata AF PG u minulom periodu - posmatrano kroz prizmu studentskih radova - diplomskih, odnosno specijalističkih i magistarskih (možda ipak ne magistarskih u tolikoj mjeri?) - koje sam imao prilike da vidim na izložbi - moram vam priznati da je ta ocjena izrazito POZITIVNA.
O da, o da.
Ili preciznije - iznenađujuće POZITIVNA - što će reći da nisam mogao a da ne osjetim tu čistu i laku, ničim opterećenu, zdravu, blistavu energiju koja je zračila sa zidova Moderne Galerije - energiju koja djeluje, usudio bih se da kažem - ljekovito. Malo je, vrlo malo, nepomućene radosti ovih dana u našoj maloj, ali časnoj i poštenoj CG - i ta silna vjera u bolje sjutra, u značajno vedrije sutra, koja se očigledno njeguje na AF PG, bez obzira na okolnosti, uprkos okolnostima - ostavila me bez daha, života mi. Ne znam kako im uspijeva - ali uspijeva im, definitivno.
A što ako se ispostavi, za nekih 50 godina - da sam prisustvovao istoriji - čak mi je i to palo na pamet - ali je ta ideja bila prebrza da bih potrčao za njom. Hajde da kažemo da je ipak rano za istoriju - sa velikim "I" - uz opasku da 30. novembra, u srijedu, nisam vjerovao da je istorija moguća - a 1. decembra, u četvrtak - jesam - nekim čudom.
Da mi je neko prije 10 godina - u ona mračna vremena kada je Goran Radović preuzimao kormilo prve visokoškolske ustanove u CG koja obrazuje arhitekte i urbaniste - postavio pitanje da li ta škola ima budućnost - vrlo je vjerovatno da bih rekao da nema. Priklonio bih se, najvjerovatnije, tada popularnom stavu među starom gardom - da je najbolje da se ta škola lijepo zatvori i da se raspustiti nastavni kadar - pa da se svake godine bira desetak djevojčica i dječaka, izrazito nadarenih za arhitekturu - i da se izabrani - The Chosen Ones - šalju u bijeli svijet - na najbolje arhitektonske škole (za iste one pare koje bi se uštedjele zatvaranjem AF PG). Pa ako neko od njih riješi da se vrati onamo, 'namo, za brda ona - u redu - a ako se niko ne vrati, ako svi riješe da ostanu razbacani diljem svijeta - opet u redu - jer nema te škole koja će uspjeti da brda ona iscijedi iz njihove DNA (Deoxyribonucleic acid).
Šalu na stranu, The Chosen Ones strategija bi pala na prvom koraku - podrazumijeva se - jer je gotovo nemoguće prepoznati talenat za arhitekturu kod osobe koja je mlađa od 50 godina. Naime, tek se u tom životnom dobu rascvjetava svijest o nekim strašno važnim stvarima o kojima omladina, po samoj prirodi stvari, niti želi - niti je u stanju da razmišlja.
Ne kažem da neki crnogorski arhitekti - i poneka arhitektica - nijesu uspijevali da procvjetaju u nježnom životnom dobu i da iznjedre najslađa voća - Tupa Vukotić, Svetlana Kana Radević, Milan Popović - ali za poteze poput hotelskog kompleksa Avala-Mogren u Budvi (segment Avala više ne postoji, a nad segmentom Mogren su se odavno nadvili crni oblaci) autora arhitekta Vlada Plamenca, ključno je to živo iskustvo u sveobuhvatnom sagledavanju prostora - a i šire - što se odnosi i na arhitektonski prostor, svakako, ali prije svega i iznad svega na životni prostor - ili prostor života. Potrebno je i da potez ojača, da potez stekne tu prijeko potrebnu čvrstinu - tu laku, ekspeditivnu čvrstinu, ako se razumijemo...
Sa druge strane, najjača generacija CG arhitekata - rođena tridesetih godina prošlog vijeka - među kojima je i gospođa Kana - koji su krajem pedesetih i tokom šezdesetih godina uzeli stvari u svoje ruke - i ostavili za sobom arhitektonska i urbanistička ostvarenja koja danas prepoznajemo kao vrhunska - kao najbolje što imamo - svi su oni, redom, produkt arhitektonskih škola - i arhitektonskih scena, treba naglasiti - koje su konsolidovane negdje u vrijeme njihovog rođenja - kada na teritoriji današnje CG skoro i da nije bilo pomena o arhitekturi, a kamoli o sceni.
Ta ekipa je početkom šezdesetih - u vrijeme kada je društveno politička klima izrazito pogodovala razvoju arhitektonske prakse (ali, ispostaviće se, ne i razvoju arhitektonske misli) - pokušala da nakalemi beogradsku, zagrebačku, kasnije i skopsku, odnosno sarajevsku arhitektonsku priču na suvu granu crnogorske arhitekture - i malo je falilo da se kalem primi. Njihov neuspjeh sagledavamo, u prvom redu, kroz odnos novih generacija CG arhitekata prema njihovim ostvarenjima - bez obzira da li je riječ o personalnom ili pak o institucionalnom odnosu - a korijene takvog odnosa možemo potražiti u činjenici da zlatne djevojčice i zlatni dječaci, izgleda, nisu osjećali imperativ kreiranja snažne arhitektonske scene - podržane snažnom strukovnom organizacijom - barem jednom, za početak - i profiliranim stručnim časopisom - barem jednim, za početak - a kasnije i arhitektonskim fakultetom, naravno, kao suštinski važnom institucijom za etabliranje nečega što bismo mogli nazvati nacionalnim arhitektonskim izrazom, odnosno identitetom - ali i ne moramo - ako u međuvremenu otkrijemo nešto što bi moglo da zamijeni nacionalni osjećaj u ulozi osovine oko koje bi se okretala kompletna CG scena - naša mala, ali časna i poštena scena - scenica.
Hoću da kažem da varijanta The Chosen Ones - čak i u slučaju kada The Chosen Ones sami sebe biraju - porađa individualke i individualce - ali ne i sinergiju, odnosno interaktivnu scenu.
Za scenu nam definitivno treba škola - nema scene bez škole - i dobro je da škola postoji - časni Aleksandar Keković je potegao i desila se škola (bez obzira na činjenicu da je i on pripadao klubu The Chosen Ones) - zadovoljen je jedan od uslova - ali moramo dalje, tek smo na početku.
Dakle, dame i gospodo, studentice i studenti, arhitektice i arhitekti ponikli sa AF CG - pred vama je nekoliko iznimno važnih zadataka - koje niko neće obaviti umjesto vas.
Mi smo izgleda fulali, sad je na vas red...
Nemojte da se i vama desi da zađete u ozbiljno životno doba, da prebacite 50, a da nemate scenu...
Bonus video:
