Sveti Vladimir Dukljanski nakon hiljadu godina, priča je, ovim povodom, o nastanku, usponu i trajnom duhovnom, materijalnom, kulturnom i političkom nasljeđu Duklje - početku najdavnije crnogorske države. Današnju priču o knezu Vladimiru, svetom Vladimiru Dukljanskom, u magli vremena s kraja X i početkom XI vijeka, u istoriografskom i duhovno-materijalnom smislu, uvezujemo u državnopravnu, kulturnu i duhovnu baštinu onovremene i današnje Crne Gore.
Balkanski prostor zaokupljen bugarsko-vizantijskim razračunavanjima i ambicije slovenskih kneževa da u takvim uslovima sačuvaju i prošire sopstvene kneževine, kazuje da se u toj magli zbivanja jedva prepoznaju prostori slovenskih kneževina. U tom kontekstu posmatra se i pominje Duklja i njen vladar.
Na političkoj pozornici Duklje knez Vladimir pojavio se potkraj X vijeka. Zarobljen prilikom Samuilovog pokoravanja Duklje (997), potom oženjen njegovom kćerkom Kosarom. To da crnogorska povjesnica upravo počinje i vezuje se za vladara koji je životom i smrću zavrijedio da bude proglašen i priznat za sveca i da o njegovoj blagougodnoj naravi i bogougodnostima kazuju sve generacije od ljetopisca do naših dana, čini čast crnogorskoj povjesnici koja se preko kulta sv. Vladimira drže u sazvježđu balkanskih i evropskih naroda i država.
Ovaj mudri, miroljubivi vladar, svojom žrtvom za državu stradanjem je zaslužio ime „svetog kralja“.
Sticajem okolnosti i blagonaklnošću cara Samuila, moćnog tasta prema dobrom i plemenitom zetu Vladimiru, Duklji su pridodate teritorije u kojima je pod Samuilovom kontrolom figurirala Vladimirova „država“ od Drača do Neretve sa Zahumljem, Travunijom i, kako pominje Skilica „obližnjim oblastima Srbije“. Dukljaninova konstatacija: „Postavio je Vladimira za kralja i predao mu je zemlje i kraljevstvo njegovih otaca i cijelu Dračku zemlju“, upravo pokazuje njegovu ambaciju da sveukupnu prošlost pomenutih prostora dovede u vezu sa dukljanskom dinastijom.
Njegova prijestonica prema nepouzdanim izvorima bila je kod Prečiste krajinske, u Krajini, na zapadnoj obali Skadarskog jezera. Ljetopisac pop Dukljanin je zagonetnu, zavodljivu i romantičnu povijest o ovom vladaru spleo na način da se u njoj prepoznaje istorijska faktografija znatno više nego u prethodnim poglavljima.
Ljetopisac se, prema životu i djelu kneza Vladimira, odnosio u skladu sa onovremenom crkvenom i političkom tradicijom ranog srednjovjekovlja u Evropi. U Acta Sanctorum pod naslovom Memoria Slavicae pominje se ime sv. Vladimira Dukljanskog kao „kralja Dalmacije (Duklje - p.a.) i mučenika“ na prostoru nekadašnje provincije Prevalis (Prevalitana) i Duklje.
Pop Dukljanin priča kako je čuo da je „đetić Vladimir rastao ukrašen svakom mudrošću i svetošću“, a „u vrijeme kada je već bio mladić i vladao mjesto svoga oca“, car Samuilo dođe (998) s velikom vojskom i napade njegovu zemlju. Ovaj „sveti čovjek“, ne želeći da niko njegov u tom ratu bude uništen, skloni se „ponizno“ sa svima na brdo Oblik da se odbrani.
U daljem hagiografskom pisanju o Vladimirovim molitvama Bogu, i uslišenju, kazuje da je svoj narod i životinje oslobodio od ujeda otrovnih zmija, ali ne i od mjesnog župana koji poput Jude poruči Samuilu da će „izdati kralja“.
Videći što mu župan sprema, blagorodni Vladimir u obraćanju narodu koristi izreku iz Jevanđelja da „dobar pastir dušu svoju polaže za stado svoje“, te da je spreman da se dobrovoljno preda i žrtvuje za njih.
Za dukljanskog kneza Vladimira, zeta Samuilovog, vizantijski hroničar Jovan Skilica zapisuje da je „čovjek pravedan, miroljubiv i pun vrlina“.
Poslije svadbenih svečanosti, zapisuje krasnorječivi pripovjedač, „car postavi Vladimira za kralja; povrati mu zemlju i kraljevstvo otaca njegovih i svu Dračku zemlju“.
U tako novonastalim okolnostima Samuilov zet, Vladimir sa Kosarom „u svetosti i neporočnosti“... „vladaše sa strahom božjim i pravedno“, pripovijeda ljetopisac.
Skilica o Samuilu bilježi: „... Iskoristivši priliku što su vojske (Vizantije - n.a.) bile zabavljene borbama protiv Sklira, opustoši cio zapad, ne samo Makedoniju i oblasti oko Soluna već i Tesaliju i Heladu i Peloponez“.
Ne zna se kada se proglasio za cara, ali pouzdano se zna da Vizantija nije priznavala njegovu carsku titulu. Podaci iz Skiličine istorije da je prenio iz osvojene Larise „mošti sv. Ahileja, episkopa Larise“, crkvenog oca i učesnika
Prvog vaseljenskog sabora u Nikeji (325), govore o Samuilovim namjerama. Poslije upada u Bugarsku i pobjede nad vojskom cara Vasilija II, sukobi su, zbog građanskih ratova u Vizantiji, prestali do polovine devedesetih godina devetog vijeka.
U vezi sa pohodom na dračku oblast i Duklju (998), dinamika zbivanja nedvojbeno ukazuje na isto vrijeme, s tim što je ovaj Samuilov pohod bio znatno uspješniji.
Činjenica da mu je Samuilo vratio Duklju i dao na upravu Dračku oblast, kao i mogućnost kontrole nad prostorima Travunije i Zahumlja do Neretve, koje Dukljanin smatra dijelom dukljanske kraljevine, mogla ga je, međutim, činiti opreznim i nepreduzimljivim i prema tastu Samuilu, jer su ratni sudari dvojice velikih ratnika (Samuila i Vasilija II) poslije povratka Drača (1005) pod vizantijsku kontrolu bili dovoljno upozorenje.
O Vladimiru se veoma pohvalno izražava i Georgije Kedren, poznat kao Skiličin nastavljač.
Pišući o granicama države koju je, prema Dukljaninu, Samuilo dao Vladimiru na upravu, car Konstantin Porfirogenet u svom spisu O upravljanju carstvom pominje i četiri ostrva, od kojih su Pag i Lastovo oteli Mlečani. Dukljaninovoj verziji svakako treba pokloniti povjerenje stoga što Vladimorovu političku i privatnu sudbinu prati mnoštvo istorijskih događaja kao što su: prava diplomatska misija poslata u Vizantiju, zarobljena i vraćena uz pomoć cara Vasilija, Samuilov napad na Drač i Duklju, velike ratne kampanje do Zadra, Vladimirov povratak iz zarobljeništva i dobijanje uprave Dukljom u pominjanim prostorima, kao i događanja od poraza Samuilove vojske i smrti (914), sudbine njegova sina Gavrila Radomira i Vladimirovo stradanje u Prespi (22. maja 1016) od cara uzurpatora, Vladislava, sina Samuilovog brata Arona.
Skiličina i Dukljaninova verzija ubistva kneza Vladimira, kazuju da se radi o nespornom političkom motivu ubistva dukljanskog vladara.
Dukljanski knez Vladimir je bio akter i svjedok događanja u kojima se rasplijetalo uže događanja vizantijsko-slovenske povijesti na kraju X i prvih decenija XI vijeka. Političkom i životnom sudbinom knez Vladimir, po svemu što o njemu znamo i možemo naslutiti, istorijska je ličnost koja ukupnom sudbinom i žrtvom za narod i državu zaslužuje pročelje u crnogorskoj povjesnici.
Njegova smrt iz političkih razloga kao i sav njegov životni put obilježen žrtvovanjem za narod i bogougodnim djelima, svjedoči o smislu blagorodnosti, čovjekoljublju, mudrosti i spremnosti na žrtvu, zbog čega njegova svetost živi i traje kroz protekli milenijum. Kult sv. Vladimira zrači prostorm ne samo današnje Crne Gore, već širom Balkana, s porukama koje trajno opominju i kazuju da je država i narod svetinja za koju se, pred iskušenjima opstanka, valja žrtvovati.
O stanju u Duklji nakon smrti kneza Vladimira do potpunog rušenja države Samuilovih nasljednika (1018) malo je pouzdanih podataka.
Kult svetog Vladimira utemeljen je na istorijskim faktima, predanju o dramatičnoj ljubavi i smrti kneza Vladimira i princeze Kosare i predanju o čudotvornim moštima svetog Vladimira, kao i njihovom putu od Prespe gdje je ubijen 22. maja (4. juna) 1016, do Prečiste Krajinske, Drača, Elbasana i Tirane. Njegovo najstarije, izgubljeno žitije, sačuvano u skraćenom obliku u Ljetopisu popa Dukljanina, na latinskom jeziku, a zatim grčko žitije, zasnovano na usmenim predanjima, objavljeno 1690, prema kome dobija ime Jovan, po analogiji sa Jovanom Krstiteljem, prevedeno na crkveno-slovenski 1802, govore o svjetovnom i duhovnom putu ove po svemu blažene ličnosti. Knez Vladimir zbog svojih hrišćanskih vrlina i žrtvovanja za narod postao je sveti knez i rodonačelnik je nezavisnih vladara srednjovjekovne Duklje.
Bonus video:
