Prije 105 godina, 20. novembra 1910. umro je prorok iz Jasne Poljane, Lav Nikoljaevič Tolstoj.
Tolstoj je ostavio iza sebe mnogo mitova. Evo deset lekcija u kojima se javljaju najpopuparnijje slike i kararkteristike ruskog književnig genija.
OGLEDALO RUSKE REVOLUCIJE: Tu etiketu je Tolstoju nalijepio Lenjin. Ali je jedno istinito: Tolstoj je stvarno bio revolucionarne, buntovne naravi, strasno je razobličavao licemjerje društvenih institutcija svoga doba, obmane sudova i Crkve, nesavjesnost života bogatih, lažljivost i neiskrenost porodičnih odnosa. Upravo je zbog toga izdavač Aleksej Suvorin pisao o Tolstoju: “Nikolaj II ništa ne može da učini s Tosltojem, ne može mu uzdrmati tron, dok, istovremeno, Tolstoj itekako drma carski prijesto Nikolajev i njegove dinastije”.
PRIJATELJ DJECE: Škola za seljačku djecu koju je u Jasnoj Poljani otvorio Tolstoj 1859. postala je događaj od opštedruštevenog značaja u životu Rusije. Narodna škola, smatrao je Tolstoj, dužna je da djecu nauči da pišu, računaju, zakonu Božjem,u djetetu je on vidio stvaraoca, prizivao i budio misli kod djece. Sam Tolstoj je predavao matematiku, fiziku, istoriju. Kao krunu svoje pedagoške djelanosti stvorio je “Azbuku“.
Pod uticajem Tolstojevog učenja bili su Ivan Bunjin, Mahatma Gandi, Nikolaj Ljeskov i drugi slavni ljudi toga doba
Kasnije je Danil Harms, odnosno njegovi saradnici iz dječjeg časopisa koji je uređivao, napisao ciklus ironičnih pričica koje su sve počinjale rečenicom: “Lav Tolstoj je veoma volio djecu“.
NEPROTIVLJENJE ZLU NASILJEM: “Neprotivljenje zlu nasiljem a takođe stalno praštanje, ljubav, samousavršavanje”, postali su temelji na kojima se zasnivalo Tolstojevo učenje. Da bi našao pravog Hrista, Tolstoje je čitao crkvene oce u originalu, i zato je izučio starogrčki i starohebrejski jezik. U Rusiji je izniklo mnogo komuna tolstojevaca, a pod uticajem njegovog učenja bili su Ivan Bunjin, Mahatma Gandi, Nikolaj Ljeskov i drugi slavni ljudi toga doba.
Godine 1897. tolstojevstvo je u Rusiji bilo proglašeno za sektu, a 1901. je Sinod Ruske pravoslavne crkve objavio “otpadništvo Lava Tolstoja od Crkve”.
STVARALAC ROMANA-EPOPEJE: Roman “Rat i mir” postao je proklestvo za sovjetske pisce. Socrealizam je naznačio kao vrhovni žanr roman-epopeju koji sjedinjuje u sebi istoričnost,narodnost i patriotizam zajedno sa pažnjom koja se poklanja “malom čovjeku”. Poslije Velikog otadžbinskog rata sovjetski pisci su po svaku cijenu htjeli da stvore roman-epopeju o ratu. Smatralo se da je u tome najuspješniji bio Vasilij Grosman, čiji je roman “Za pravo djelo” dobio Staljinovu nagradu, dok je mu je drugi dio dilogije “Život i sudbina” proglašen za najveću antisovejstku tvorevinu u cjelokupnoj književnosti Sovjetskog Saveza.
POVRATNIK NARODNOM ŽIVOTU: Iz ideje povratka narodnom životuе poteklo je mnogo mitova i anegdota o Tolstoju. Savremenici su sa nevjericom pričali o tome kako grof Tolstoj ide bosonog, sam sije i kosi sa seljacima (koji mu se, uzgred budi rečeno, zbog toga grohotom smiju), loži peći, cijepa drva, donosi vodu i pravi čizme. Sam se Tolstoj veoma uzvišeno i ozbiljno odnosio prema fizičkom radu, nazivajući pisanje podrugljivo “gospodskom zabavom”.
MODNI KREATOR: Smatra se da je baš Tolstoj izmislio “tolstovku” široku rubašku koja se nosi preko pantalona. Savremenici su se sjećali kako je za vrijeme ljetnjih univerzitetskih ferija Tolstoj posjećivao Jasnu Poljanu odjeven u nekakvu “široku bijelu vreću od platna sa vjetrenjače”.
Tema pola, potčinjenosti seksualnim strastima, okupirala je Tolstoja
Poslije je “tolstovke” počela da čije Tolstojeva supruga Sofija Andrejevna. One su bile u dvjema varijantama: ljetnjoj i zimskoj, sašivene od bijele pamučne i tamne vunene tkanine .
Danas je “tolstovka“ jedan od najrasprostranenijih vidova sezonske odjeće u hladnim danima.
PROFESIONALNI PISAC: U odnosu sa izdavačima Lav Tolstoj je bio pragmatičan. On je sam određivao sumu novca za honorare, tražeći ih po pravilu uvijek unaprijed, uvijek spreman da raskine ugovor ako bi zbog nečega bio nezadovoljan. Zajedno sa ženom koja mu je pomagala da radi na rukopisima (ne zna se tačno koliko je puta Sofija Andrejevna prepisivala rukopis “Rata i mira “, cifre se kreću do šest do 14), a uz to je vodila knjigovodstvo, čitala štampane otiske... Tolstoj je bio formirao pravo profitabilno književno preduzeće. Za svoja sabrana djela u 11 tomova dobio je od izdavača, i to unaprijed, 25.000 rubalja.
RATNI DOPISINIK: Tolstoj je dvije godine ratovao na Kavkazu (Čečenski rat), bio je oficir u Dunavskoj armiji, učestvovao u bici kod Oltenice i opsadi Silistrije, ali mu je književnu slavu donijelo služenje u opsjednutom Sevastoplju 1885. godine.
Njegove “Sevastopoljske priče” štampane u “Savremeniku” koji je uređivao pjesnik Njekrasov, postale su glavni književni događaj te godine u Rusji. Već prva njegova priča svidjela se caru Aleskandru II koji je naredio da čuvaju darovitog oficira, kako bi pisao u časopisima o toku vojnih dejstava.
Smatra se da je Tolstoj izmislio “tolstovku” široku rubašku koja se nosi preko pantalona
RUSKI ZEMLJOPOSJEDNIK: Poslije demobiliazcije iz armije, Tolstoj je prešao u Jasnu Poljanu i počeo da se bavi gazdinstvom. Površinu imanja koje je dobio u nasljedstvo on je povećao šest puta, tako da je 1860. u svom majuru imao više od 300 svinja, desetine krava, stotine ojagnjenih ovaca, pčele, pecaru rakije i ogromni voćnjak. Produkcija njegove uljare prodavala se na moskovskom tržištu, a za dobijeni prihod Tolstoj je dokupljivao zemlju i širio imanje. I nije se prevario u računu: sve obilne izdatke nadoknađivali su mu rekordni prinosi žitarica.
SEKS-GIGANT: Strasti koje su ga rastrzale, Tolstoj je otvoreno opisivao u “Dnevnicima”. Iz njih saznajemo da se već sa 16 godina oprostio sa nevinošću i to u javnoj kući, poslije se zabavljao sa seljankama iz Jasne Poljane, a o jednoj od njih je napisao novelu “Đavo”. Tema pola, potčinjenosti seksualnim strastima, nesposobnosti da se u tome prepozna živi čovjek, okupirala je pisca. Njegova “Krojcerova sonata” postala je podsticaj za široko razmatranje pitanja polnog morala. Posljednji sin Tolstoju se rodio kad je pisac imao 60 godina.
Bonus video:
