Posljednji od velikih profesora je otišao. Miroslav Minja Dedić. Reditelj, dekan, ali prije svega profesor, maestro tog teškog i odgovornog poziva, jer možda je lako postaviti komad na scenu, voditi katedru, ali je najteže izabrati za budućnost one koji taj komad mogu donijeti kao glumci ili biti neki novi Minje sjutra. Upravo takav je posao bio profesora glume Minje Dedića, onaj koji je on sa svesrdnošću radio i kojem se davao bezmalo šest decenija.
A sve je nekako počelo na Cetinju, Minjin otac, sudija, koga je put iz rodnog Brskuta vodio po cijeloj predratnoj Jugoslaviji, dobija funkciju glavnog sudije Zetske Banovine, Minja, koji je rođen 1921. godine u Gornjem Milanovcu ( otac mu je sa službom bio tamo) gimnazijske dane provodi sa Pavlom Vujisićem, još jednim bardom, po Cetinju, gdje otac Pajin, glavni policajac Zetske banovine, boemiše sa sinovima, a Cetinjani zatvaraju škure kad ide trojac Vujisića ( i Pavlov brat je volio da kozira uz čašicu ) jer kad uđu, slabo se zaspi prije jutra gdje oni banu. Minja i Pavle postaju prijatelji i načinju priču o umjetnosti u gradu koji je, pogotovo tada, bio umjetnost za sebe. Jedini pokušaj u teatru, Pavlov, vezan je za Minju, kada je Vujisić izdržao probe i na generalnoj odustao da bude Nikoletina Bursać, jer tremu na daskama nije znao da suzbije. Kasnije će Minja da Dubrovačkim ljetnjim igrama režirati “Bursaća” kao jednu od najboljih predstava na tim igrama svih vremena.
Od tada traje njegova vezanost za Cetinje jer odmah poslije rata Minja kao svršeni reditelj, učenik velikog Nemirovič - Dančenka i Moskovske akademije, gdje je Stanislavski bio tvorac, a Čehov pisac rodoslova glume, a Dančenko nastavljač, Minja dolazi na Cetinje opet i postaje direktor Zetskog doma, koje je tada bilo republičko pozorište. To su najbolje godine tog teatra, jer sa Minjom dolaze, oni po kazni, ponajbolji glumci iz cijele Jugoslavije ( jer su igrali tokom nacističke okupacije ) i Zetski dom preuzima ulogu duhovnog okrepitelja ratom devastirane Crne Gore.
Nedugo poslije Minja postaje direktor drame NP Beograd, osnivač Beogradskog dramskog pozorišta, i prvo asistent pa potom profesor, kasnije i dekan Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu. Reditelj je prvog dnevnika JRT - a, 1958, prvog televizijskog prenosa fudbalskog meča reprezentacije Jugoslavije 1961. i mnogo toga što ne bi stalo u dva teksta. Samo reći da je on reditelj koji je spoznao veličinu mladog i buntovnog Ljube Tadića kada ga je krajem četrdesetih uzeo za Raskoljnikova u “Zločinu i kazni” i tako mu trasirao put u vječnost glumačkog zanata je dosta. A Petar Božović, Voja Brajović, Žarko Laušević, Lane Gutović, Branislav Lečić, Svetlana Bojković, Snežana Bogdanović, Branimir Brstina, Sonja Savić, Zoran Cvijanović, Nada Blam, samo su neka od imena kojima je Minja predavao i od njih napravio glumce i ljude. Ustvari svi najznačajniji su bili njegovi studenti. Imao je nos da namiriše talenat, a više od svega je volio da primi na svaku klasu ponekog iz Crne Gore. Tako je on vraćao dug, mada nikome ništa nije dugovao. Prosto je volio Brskut i Cetinje i Crnu Goru. Bio je i profesor na belgijskoj kraljevskoj Akademiji za pozorište, kao i u Italiji gdje se po njegovom programu i sada uči na školama za glumce, reditelj 25 - majskih Dana mladosti, čudotvorac u “Buhi” i mnogo toga, u ovom zaista plodnom i dugom životu.
Treći Minjin boravak na Cetinju počinje krajem 1994. godine, kada je osnovan i otvoren FDU, tada pri FLU Cetinje, sa prvom klasom školovanih glumaca u istoriji Crne Gore. On je odabrao da Stela Romić, Ivana Mrvaljević, Marina Bukvički, Mara Radović, Vesna Vujošević, Dubravka Vukotić, Maja Šarenac, Pavle Ilić, Danilo Čelebić, Stevan Radusinović, Andrija Milošević i Slaviša Čurović budu prvi glumci u Crnoj Gori koji će biti školovani po sistemu Stanislavskog i njegovom. Prvi čas, prvi dah teatra u nama je bio njegov i tako svih pet semestara dok jastrebovi i budući vlasnici crnogorske kulture nisu riješili da počnu ono što najbolje znaju, da spletkare i Minja zauvijek odlazi sa Cetinja.
Naravno, istinska profesionalna gromada, kakav je bio Dedić nije htio da učestvuje u malogradjanskim zavrzlamama tadašnjeg dekana, šefa katedre, profesora i asistenata, izuzev časne ulogle Stelle Ćetković. Sjećam se kao juče da je bilo: cetinjska pošta, nema mobilnih, 1997. je, Andrija Milošević i ja ga molimo da se vrati iz Beograda i da nam nastavi predavati, svih dvanaest klasića nabijeni u maleni prostor i osluškuju a ja prenosim kraj razgovora: “Ja sam profesor džentlmen, a oni neka rade šta hoće. Gurajte vi ono vaše, sve već znate, ne mogu vam ništa”. Vraćamo se na fakultet, odzvanja:”Ko hoće sa Dedićem, neka ostane ispred Akademije, ko sa nama, neka uđe”. Mi djeca, plačemo, ulazimo u razračunavanja budućih dekana, rektora, ljudi željnih prostora koji su tada počeli surovo da otimaju i dan danas ga drže, ulazimo u tu nepotističku bravuru koja je dostojna Staljina. Minja to nikad nije čuo od nas, nije ni od njih, jer oni iza leđa zabijaju noževe, niti smo mu rekli, ali ostalo je u našim glavama i obilježilo naše živote, taj apsurd i ta budalaština koja, uostalom svi aspekti života to potvrđuju, je Crnu Goru provincijalizovala do te mjere da i takav FDU daje rektora koji diše kako aktuelna politika zapovijeda.
No, neka te Miki Maus intrige i stanja svijesti ostanu van ovog osvrta, koji je omaž Dediću, koji kao doživotni počasni član CNP - a, reditelj “Kanjoša”, “Omera i Merime”, osnivač preteče Akademije, dramskog studija Podgorica, jeste zaslužio da makar jedna predstava u CNP - u počne sa minutom ćutanja ili nekim govorom. Samo ne znam ko bi govorio, ja koji sam bio ponajbolji sa njim, ili ovi koji ga nisu ni poznavali ili intrigama primorali da se povuče kada je najviše mogao da da. Pošto znam da ovi drugi neće, a meni nema mjesta na sceni tog kvaliteta i retorike, odlučio sam da od zaborava otrgnem, jednu veličanstvenu ličnost i odnos crnogorske hunte iz kulture prema njemu, na koju se on nije obazirao no koja ga je boljela do kraja života. Jer bi to isto bilo kao da Mesija pri kraju karijere u “Budućnosti” proglase previše avangardnim za crnogorski fudbal . Eto tako se i Minja šalio sa tim. Čini mi se gorko.
Ali, on je u Aleju velikana na Novom groblju u Beogradu položen juče, uz pratnju svih velikana koje je on napravio takvim, a ovi što sanjaju da i poslije smrti uzmu crnogorsku kulturu i vode je na nebo, neće moći stići ni do Mrtvog dubokog, em je visoko, daleko je od rektorata, em je tako “bljak” i “ tako daleko od Šekspira da on može mirno u grobu spavati” što reče Brešan onomad.
A Mirosava-Minju Dedića ima toliko njih da spominje po dobru da mirno, kako je i otišao u snu svoje 94. godine, može znati da i u Crnoj Gori ima njegovih studenata koji znaju da je gluma “Život sam” a “Pozorište i domovina i hram“. I da se za to valja boriti onako kako nas je on učio: “Železnom logikom i veselo, bodro, umetnički”. Pa tako do pobjede nas iz njegove Umjetnosti. Za Vas će to biti profesore.Kao i ova pjesma koju čujem u daljini Jeff Buckley “ Hallelujah”.
Bonus video:
