Roman „Jedro nade“ Nikole Malovića koji je ušao u uži izbor za ovogodišnju NIN-ovu nagradu, intrigantna je knjiga koja sublimira sveprisutnu visoku tehnologiju, dio jevrejske istorije, mogućnost nuklearnog holokausta i drevnu iskonsku Boku oličenu baroknim Perastom u kojihercegnovski pisac smješta dinamiku „Jedra nade“. Ovaj je roman i svojevrsni spomenik najpoznatijem modnom dezenu na svijetu - mornarskoj majci, u čiju su istoriju umiješani Jevreji, katolički kraljevi i otkriće Amerike. Sve ove teme Malović je utkao u logiku primorskog načina života, isplevši snažnu ljubavnu priču u srcu urbane barokne bajke...
Zbog čega ste “Jedro nade” koncipirali da bude svojevrstan književni mozaik? Kod vas ima Boga, ljubavi i smrti, ali i botanike, gastronomije, istorije, geopolitike...?
Pošten odgovor glasi: zato što živim na najudaljenijoj tački od ex-YU književnog epicentra. Za razliku od mojih beogradskih kolega koji dobar dio popularnosti duguju TV gostovanjima, ja moram da napišem triput bolji roman. Zašto? Zato da bi roman skretao pažnju na sebe, umjesto da ja sobom skrećem pažnju na roman.
Kažete da se bavite najtežom vrstom pisanja - da nekome solite pamet. Što time, zapravo, želite da poručite?
Želim da poručim kako čitalac od mene može očekivati da ću pokazati prstom na činjenicu da su političari odreda prostituti. Da zdrave hrane više nema. Da se namjerno rastura porodica, itd. Soliti pamet ili otvoriti oči isto je. Pisac mora da je angažovan, subverzivan i istinit. Književnost mora da je slana, inače nije umjetnost nego jeftina zabava.
U Vašim knjigama tehnologija je evoluirala, Google Ear i myPhone samo su neke od tekovina, ali ste mlađim generacijama prijemčivi i zato što tretirate osjetljive teme, poput položaja i uticaja LGBT zajednice?
Za razliku od mojih beogradskih kolega koji dobar dio popularnosti duguju TV gostovanjima, ja moram da napišem triput bolji roman. Zašto? Zato da bi roman skretao pažnju na sebe, umjesto da ja sobom skrećem pažnju na roman
Epidemija homoseksualizma u zapadnoj kulturi tek je jedna od udica koje su pobacane po moru „Jedra nade“. Više se ipak pažnje poklanja činjenici da se tehnologija teologizovala. Nadgleda se sve što činimo, u čemu većina učestvuje dobrovoljno. Ja sam protiv, jer ne ljubim lance, pa ni virtualne.
Zbog čega u savremenoj literaturi s naših prostora ima tako malo “šuga od soli”?
Jednostavno zato što nema Pisaca s velikim P koji bi istovremeno bili i Primorci. Mada, nije samo zato. Mora ima generalno malo u svjetskoj književnosti.
Na kojem jeziku Vi, zapravo, pišete i da li Vas to u aktuelnim društveno-političkim okolnostima, možda i hendikepira?
Što ne reći: prva rečenica „Lutajućeg Bokelja“, romana ovjenčanog sa šest nagrada zatvorila je sva vrata u Crnoj Gori, ali me na strani učinila upravo slavnim. Rečenica iz koje se vidi da pišem na srpskom, glasi: „Još uvijek mislim na srpskom“. Ako je grijeh pjevati onako kako je porastao kljun, tada oštro kritikujem i „Vijesti“ što im je trebalo 17 godina da uopšte opaze gdje pošteno radeći, deboto postojim.
Vidite li Vaše djelo u crnogorskoj školskoj lektiri?
To je nemoguće izbjeći, već iza okuke naših dana.
Mornarska majica je najpoznatiji, najseksualniji i najavanturističkiji modni dezen
Šest godina ste pisali i na 310 Laguninih strana objavili enciklopedijski roman o mornarskoj majici. „Finale maestozo“ baca sasvim novo svijetlo na nama znanu istoriju, zar ne?
Da, mornarska majica je najpoznatiji, najseksualniji i najavanturističkiji modni dezen na svijetu, koji je ujedno i vojna uniforma u svim mornaricama svijeta. Tačno se, recimo, zna da je 19. avgusta 1874, veliki knez Konstantin Nikolajevič Romanov, admiral flote, izdao naredbu da mornarska majica postane dio ruske uniforme. Finale maestozo koji pominjete tiče se proučene činjenice da je najveći moreplovac svih vremena, Kristofor Kolumbo, najvjerovatnije bio konverzos, Jevrejin porijeklom. Malo je čudno da, suprotno onome što smo učili, na prva tri broda koja plove „za Indiju“ nema katoličkog sveštenika, a ima, gle!, imenom znanog Luisa de Toresa - tumača za hebrejski. Drugi avgust 1492. je dan kada ukazom Izabele Kastiljske i Ferdinanda Aragonskog niti jedan Jevrejin ne smije da se nađe na Iberijskom poluostrvu, a slučajno je baš to dan kada Kolumbo s mnogo Jevreja - članova posade - kreće u istoriju. Daleko od toga da sam bilo šta izmislio, već pronašao u građi koju potpisuje glavom i bradom Simon Vizental, najpoznatiji lovac na naciste.
Moto „Jedra nade“ je misao Miloša Miloševića, admirala Bokeljske mornarice: „Naša je perspektiva u našoj retrospektivi?“ Kako shvatiti ovaj ne tako evropejski moto?
Moto je, naprotiv, univerzalan, pa je otud i najevropskiji. Svačija perspektiva zaista počiva u njegovoj plemenitoj retrospektivi. Izvucimo ono najbolje što nas je determinisalo i na tim osnovama planirajmo budućnost. Od toga boljeg plana nema.
U ovom i Vašem prethodnom romanu “Lutajući Bokelj” glavni je junak sama Boka Kotorska. Odakle tolika fascinacija zavičajem? Govorite li i Vi, kao pokojni don Branko Sbutega, o „Planeti Boki“?
Ne mogu don Zbutegi da oprostim što se sintagme Planeta Boka nisam sjetio prije njega. Iako za mene jeste zavičaj, Boka je u romanima postala teatrum mundi, sveopšta slika svijeta. Brodeći u mjestu, želim da vjerujem, čitalac odlično vidimo šta se iza brda valja.
Gdje po Vama prestaje Boka, a počinje Crna Gora, Bosna, Hrvatska, Srbija...?
To zna svak'. Ali ne zna ovo: da je Boka ostrvo, s tri strane omeđena morem kamena, a s jedne morem mora.
Bonus video:
