Umjetnik koji je ostavio neizbrisiv trag u modernoj umjetnosti, autor čija djela i danas privlače pažnju javnosti cijelog svijeta, tvorac pop-art kulture Endi Vorhol preminuo je na današnji dan u Njujorku 1987. godine.
On je intrigirao svojim djelima, muzikom i filmovima, ali i privatnim životom. Šezdesetih godina postao je gej ikona i uspio je da preživi pokušaj atentata koji je, kako je pokazalo vrijeme, ostavio veliki uticaj na njegovo psihičko stanje. Bio je i jedan od prvih vodećih gej američkih umjetnika koji su bili otvoreni po pitanju svoje seksualnosti.
Vorhol se rodio 6. avgusta 1927. u Pitsburgu kao posljednje od troje djece u porodici Andreja Vorhola. Otac, ruski emigrant iz mjesta Mikova na području današnje Slovačke, jedva je uspio da prehrani porodicu, pa u tipičnoj priči “trbuhom za kruhom” 1914. godine odlazi u Ameriku kako bi pokušao da ostvari američki san. Kao rudar uspijeva da sebi obezbijedi i dalje skroman, ali bolji život pa mu se u toj borbi sedam godina kasnije pridružuje i supruga Julija. Nakon toga rodila su se i Endijeva braće, Pavol 1922. i Džon 1925. godine. Majka se brinula o sinovima, a u rijetkim trenucima slobodnog vremena pravila je vještačko cvijeće od papira i opuštala se uz ručni rad. Upravo je ona ohrabrivala nesigurnog dječaka u crtanju, bojenju i slikanju nagrađujući ga čokoladicom za svaku sliku u bojanki.
Bledunjavi dječak je tokom 60-tih od ilustratora postao jedan od najpoznatijih umjetnika Amerike i na mnogo načina je sa krugom istomišljenika definisao tu deceniju. Tada je počeo da slika poznate američke proizvode, ali i poznate ličnosti poput Merlin Monro i Elizabet Tejlor. Godine 1963. osnovao je atelje “The Factory” i oko sebe je okupio slikare, pisce, muzičare i poznate undergraund ličnosti. Počeo je da se bavi štampom na tkanini, a slike je radio u serijama, čime je postigao, ne samo da se bavi umjetnošću masovne proizvodnje, već i da samu umjetnost pretvori u masovni produkt. Izjavljujući da želi da bude mašina i umanjujući značaj svoje kreativnosti, Vorhol je zapravo načinio revoluciju u umjetnosti, pa njegov rad veoma brzo postaje popularan.
Od tog perioda njegov rad se okreće oko američke pop kulture. Štampao je slike novčanica, zvijezda, brendiranih proizvoda i slike iz novina. Bio je okružen ljudima i saradnicima i upravo to sarađivanje sa drugima će ostati prepoznatljiv aspekt njegovog načina rada tokom cijele karijere. Važne licnosti iz njujorškog undergraund umjetničkog i filmskog sveta pojavljivale su se i u njegovim filmovima, što ukazuje na Varholovu povezanost sa različitim umjetničkim krugovima. Krajem 60-tih već je i sam bio zvijezda i često se pojavljivao u štampi sa svojim super zvijezdama iz Factoryja.
Pop art je bila eksperimentalna forma koju je nekoliko umjetnika nezavisno počelo da usvaja. Neki od njih, kao što je Roj Lihtenštajn kasnije je postao sinonim za taj pokret, a Vorhol je postao poznat i kao “Pope of Pop”.
Tokom 70-tih i 80-tih bio je mnogo “mirniji” ali je i dalje doživljavao uspjeh kod kritičara. Jedna od glavnih tema istoričara umjetnosti je pitanje kako je Vorholova seksualnost uticala na njegovu umjetnost i oblikovala njegov odnos prema umjetničkom svijetu, a i on sam je to pitanje postavljao u intervjuima, razgovorima sa savremenicima i u publikacijama.
Tokom karijere pravio je erotske fotografije i crteže golih muškaraca. Mnogi njegovi čuveni radovi crpe snagu ili otvoreno ispituju složenost seksualnosti i seksualne želje, a mnogi njegovi filmovi su premijerno pokazani u gej porno bioskopima. Neke od najinteresantnijih priča o njegovom razvoju kao umjetnika zapravo i jesu u vezi sa preprekama koje je njegova seksualnost u početku predstavljala dok se trudio da pokrene svoju karijeru.
Prvi radovi koje je podnio galeriji bili su homoerotski crtež koji su odbijeni jer su bili isuviše otvoreni. Vorhol umire u svojoj 58. godini, a prema novinskim izvještajima dobro se oporavljao poslije rutinske operacije žučne kese prije nego što je preminuo u snu od iznenadnog infarkta. Sahranjen je groblju u predgrađu Pitsburga.
Bonus video:
