Jedan od tih nekadašnjih pripadnika pokreta “Otpor” koji je obučavao egipatske omladince u obaranju egipatskog režima je izvjesni Ivan Marović. Inače, dublje involviran u ovaj posao - čak, izgleda, svojevrsnu profesiju i pasiju obaranja režima. Veli za pomenuto specijalno izdanje časopisa “Foreign Policy” i ovo: “Revolucije se često shvataju kao spontane… Izgleda kao da su ljudi prosto izašli na ulice. Ali to je rezultat mjeseci ili godina pripreme. Veoma je dosadno sve dok se ne dostigne izvjesna tačka, kada već možete organizovati masovne demonstracije ili štrajkove. Ako je sve pažljivo planirano, od vremena kada se započelo, sve je gotovo za nekoliko nedelja” (“Foreign Policy - A Special Report From”, 2011, p. 129).
Demokratski pučevi
Jasno je da ako bismo da razumijemo aktuelna i najaktuelnija zbivanja u svijetu, to ne možemo ako ne razumijemo ulogu i mjesto koju u tom i takvom svijetu imaju SAD.
Opet, da bismo razumjeli konkretnu ulogu ove države u najaktuelnijim zbivanjima, potrebno je da znamo za jednu veliku promjenu u spoljnoj politici SAD.
Ranije - uzmimo period nakon Drugog svjetskog rata - SAD su vodile spoljnju politiku koja se umnogome zasnivala na upotrebi vojne moći, kao što to tragično svjedoči primjer Vijetnama, te na ekonomskom programu pomoći, čemu je primjer tzv. Maršalov plan.
„Ova dva instrumenta - vojni i ekonomski programi pomoći - u posleratnom periodu efikasno su korišćeni za preoblikovanje svetskog poretka i uplitanje Sjedinjenih Država u poslove većine nacija širom svijeta“, kako objašnjava pomenuti politikolog sa prestižnog kalifornijskog univerziteta Santa Barbara, Vilijam I. Robinson, isto u studiji „Podsticanje poliarhije“.
Takođe, još i više, govorimo o spoljnoj politici koja se zasnivala kako na podršci i najgorim autoritarnim režimima ukoliko bi isti služili interesima „nacionalne bezbjednosti“ SAD, te obaranju „nekooperativnih“ režima, kao što to pokazuje (opet tragičan) primjer Čilea, tj. svrgavanje Aljendea i pogotovo teror koji je nakon toga uslijedio u toj zemlji.
Inače, što se tiče Čilea, danas se to već smatra nekom notornom činjenicom da je puč protiv Aljendea organizovala CIA, odnosno SAD.
To nije jedini primjer, mada je najpoznatiji ili najzloglašeniji.
Jer, kako o tome piše politikolog Kostas Duzinas (u studiji „Imperija i ljudska prava): „Opštepoznata je činjenica da su SAD ulazile u zavjereničke saveze da bi uklonile demokratski izabrane vlade koje nisu bile dovoljno proameričke, da bi podržavale diktatore (u slučaju Grčke činile su obje stvari), pružale pozadinsku pomoć terorističkim aktivnostima protiv svojih neprijatelja, narušavale mnoge norme međunarodnog prava“...
A kako je procijenio Komitet američkog Senata za izučavanje vladinih operacija u vezi sa obavještajnim aktivnostima CIA je u periodu između 1960. i 1975. godine sprovela najmanje 900 secret operations u inostranstvu. Na osnovu deklasifikovanih dokumenata danas su notorne činjenice da je ista agencija organizovala i puč protiv Sukarna u Indoneziji ili iranskog premijera Mosadeka 1954.g. ili Arbensa u Gvatemali itd.
I zapravo, taj spisak se nastavlja sve do najnovijih dana. Recimo, do (drugog) rušenja režima u Kijevu. Ali tu ima jedna velika razlika.
Dok su Aljende ili Sukarno rušeni vojnim pučevima, manje-više tipičnim, koje orkestrira američka spoljna politika, dotle se najnovija rušenja režima veoma razlikuju po „metodologiji“ - iako su, razumije se, rezultati, baš kao i (pravi) orkestratori, isti. To jest „u politici SAD promijenila su se sredstva, ali ne i ciljevi“, objašnjava Robinson u pomenutoj, inače odličnoj, studiji.
Naime, dolazi do ekspanzije aktivnosti koje se žargonski nazivaju političke operacije i do uključivanja novog spoljnopolitičkog instrumenta - tzv. političke pomoći.
Popularan i privlačan naziv koji je dat toj novoj „metodologiji“ je „podsticanje demokratije“.
Podsticanje demokratije
Znači, riječ je o preorijentaciji: umjesto podrške autoritarnim režimima (proamerički, klijentelistički režimi) i vojnih pučeva sada se koristi podsticanje demokratije i nenasilna sredstva (doduše sa, najčešće, nasilnim ishodima). Koriste se tzv. demokratski pučevi.
Jer, „politike primjenjivane tokom Hladnog rata u cilju borbe sa izazovima dominaciji, pokazale su se, vremenom, sve neefikasnijim“ („Podsticanje poliarhije“).
Jedan od važnijih međaša ove preorijentacije je i drugi inauguralni govor Džordža Buša Juniora poznat i kao objava rata svim autoritarnim režimima u svijetu (tzv. Freedom speech).
Jedan od markantnih datuma ove spoljnopolitičke preorijentacije i prelaženja na „podsticanje demokratije“ bilo bi i osnivanje institucije pod nazivom „Nacionalna zadužbina za demokratiju“ (National Endowment for Democracy ili NED).
Dakako, pored NED, osnovan je i uključen čitav niz novih institucija i organizacija - recimo, USAID, „Međunarodni centar za nenasilne konflikte“ ili institut „Arlington“, oba iz Vašingtona, kao i „Freedom House“. Zadatak im je, svim tim brojnim institucijama i organizacijama, all in all, jednim velikim dijelom da obavljaju i postižu ono za šta su u onoj posleratnoj, hladnoratovskoj fazi spoljnje politike SAD - koja traje otprilike do vijetnamskog rata - bili zaduženi CIA i DIA.
Recimo, kad se kaže „Nacionalna zadužbina za demokratiju“ (NED), to „upućuje na apolitičnost i dobronamernu sliku sličnu onoj koju odaje Nacionalna zadužbina za umjetnost ili neko humanitarno udruženje... Ipak, NED je osmišljen unutar najviših ešalona nacionalne bezbjednosti američke države“, kako to razjašnjava Robinson.
Još jedna takva institucija je i institut „Albert Ajnštajn“ iz Bostona. I ovdje naziv, očito, nema nikakve veze sa pravim aktivnostima. Inače, jedan od osnivača ovog instituta je NED.
Na čelu instituta je Džin Šarp, čovjek koji se smatra involviranim u nasilne promjene režima („regime change“) širom svijeta. Recimo, Šarp je priznao da je bio aktivan čak i u Pekingu, neposredno uoči izbijanja studentske pobune na Tjenanmenu („Gene Sharp: The Progressive Interview“, The Progressive, March 1, 2007).
Pravi karakter i zadatke ovog instituta, kao i svih drugih organizacija koje su SAD formirale da bi - prema šmitovskoj binarnoj logici - konsparentno i nenasilno-nasilno rušile režime u savremenom svijetu, ponajbolje je izgleda oslikao prvi predsjednik „National Endowment for Democracy“ Alen Vajnstin: „Najveći dio onoga što mi radimo danas bilo je do prije 25 godina rađeno u potaji od strane CIA“ (citirano prema: „Openness Is the Secret to Democracy“, Interview, Washington Post National Weekly Edition, 30 September-6 October, 1991, 24-25).
Bonus video:
